Overzicht

Sociale Vraagstukken

288 Artikelen
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Foto: Lukas Vermeer (cc)

Beloon goed gedrag in de zorg

, door

OPINIE - De zorgkosten rijzen al jaren de pan uit. Zorgaanbieders die hun best doen de kosten zo laag mogelijk te houden lopen echter het risico hiervoor financieel gestraft te worden. Dat moet anders: het ministerie en de zorgverzekeraars moeten goed gedrag belonen. Dan volgt goedkopere zorg vanzelf, stelt Marcel Canoy, hoofdeconoom bij Ecorys

In hun recente studie naar de toekomst van de zorg, analyseert het Centraal Planbureau (CPB) waarom de zorgkosten de laatste tijd harder stijgen dan de economische groei of inflatie. (Zie ook Casper van Ewijk onlangs op deze site, red.) Volgens de Haagse rekenmeesters ligt het niet of nauwelijks aan de vergrijzing. ‘In de afgelopen tien jaar bedroeg de reële groei in de zorg ongeveer 4%, terwijl het bbp met ruim 1% per jaar groeide en 1% van de zorggroei toe te schrijven valt aan vergrijzing. Deze cijfers duiden erop dat verruiming van het zorgaanbod en nieuwe, betere technologie een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de groei van de zorguitgaven… Wanneer de zorguitgaven in hetzelfde hoge tempo blijven groeien, neemt het aandeel in het bbp toe tot 31% in 2040. Een gemiddeld huishouden betaalt dan 14%-punt extra premie voor zijn zorg; nu al wordt 23% van het inkomen aan zorg besteed.’ Verderop in het rapport komt het CPB nog met een aanvullende verklaring: er is een groot grijs gebied in de zorg. Van veel behandelingen weten we niet hoe effectief ze zijn en in welke mate ze effectief zijn voor verschillende patiëntengroepen. Door dit grote grijze gebied zouden besparingen moeilijk realiseerbaar zijn.

Foto: Marco Raaphorst (cc)

Maak de publieke ruimte wat meer privaat

, door

OPINIE - Net zoals onze maatschappelijke organisaties hun publieke karakter verloren hebben, zo is ook onze publieke ruimte niet echt van het publiek, de ruimte voelt niet als publiek bezit. We voelen ons er niet bij betrokken. Nog meer ‘openbaarheid’ is niet de oplossing, misschien beperking daarvan juist wel, zegt Simon Franke, stedebouwkundige.

Anonieme openbare ruimte is van de gemeente of van de corporatie, gemeenschapsbezit dus. Toch voelt het niet als iemands eigendom. Gelukkig zijn er de laatste jaren steeds meer groepen die zich een plek in de openbare ruimte toe-eigenen en daar hun eigen activiteiten ontwikkelen. Opeens gebeurt er iets in dat niemandsland en ontstaat een vorm van gebruik en beheer.

Nu wordt openbare ruimte strikt genomen niet publiek als het door een enkele groep ‘in bezit’ wordt genomen, en alle anderen worden uitgesloten. Dat groepen een bepaalde ruimte innemen is echter onvermijdelijk en moet je niet willen tegengaan. Het is de enige manier waarop bewoners zich verantwoordelijk gaan voelen voor een bepaalde plek. Belangrijk is wel dat het parochiale domein (zoals we dat soort plekken van een bepaalde groep zijn gaan noemen) van de ene groep overlapt met dat van een andere groep en dat daardoor uitwisseling kan ontstaan. Daarom is het dus prima dat bewoners met instemming van de corporatie een binnentuin in gebruik nemen, die ‘verkavelen’ tot moestuintjes en daar hun groente gaan verbouwen, zoals een voorbeeld aan het Jacob van Campenplein in de Haagse Schilderswijk ons leert. Een van de bewoners heeft zich opgeworpen als conciërge; hij houdt een oogje in het zeil en zal ongetwijfeld bepaalde groepen en activiteiten de toegang weigeren. Maar het alternatief is een onaantrekkelijk binnenterrein waar vooral onkruid groeit en waar de corporatie weinig andere mogelijkheden ziet dan er een hek voor te zetten.

Foto: Reinier Sierag (cc)

Slachtoffer moet recht krijgen iets te zeggen over strafmaat

, door

OPINIE - Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Fred Teeven heeft onlangs een wetsvoorstel aangekondigd dat aan gedupeerden van misdrijven het recht geeft om ook iets te zeggen over de aan de dader op te leggen straf. Prima voorstel dat past bij een samenleving van mondige burgers, vindt hoogleraar Jan van Dijk.

De eerste reacties  op het voorstel van staatssecretaris Teeven waren afwijzend;  de Volkskrant  (Peter Giesen, 25 februari 2013) en het NRC Handelsblad  (Annemarie Kas, 25 februari 2013; Redactioneel, 1 maart, 2013) bijvoorbeeld betoonden zich uiterst kritisch. De Groningse hoogleraar Nico Kwakman uitte op 26 februari op de website Sociale Vraagstukken zijn bedenkingen. Hoewel het voorstel op politieke steun van een meerderheid in de Tweede Kamer kan rekenen – het was opgenomen in de verkiezingsprogramma’s van PvdA, VVD en SP – is het allerminst zeker of ook de Eerste Kamer ermee zal instemmen. Ik herhaal hier de argumenten die voor invoering van het ongeclausuleerde spreekrecht pleiten en ga in op de aangevoerde bezwaren.

Achterhaald slachtofferbeeld

Sinds enkele jaren hebben gedupeerden het recht om op de zitting van de rechtbank het woord te voeren over de gevolgen van een tegen hen begaan misdrijf. Dat deze regeling niet voldoet, zal bij de behandeling in hoger beroep van de zaak tegen de pedofiele peuterleider Robert M. weer pijnlijk duidelijk worden. De ouders willen, zo blijkt uit interviews, hun woede uiten. Ook willen zij dat aan Robert M. tbs wordt opgelegd zodat hij geen nieuwe slachtoffers meer kan maken. De huidige wettelijke regeling staat dit echter niet toe. Binnen de huidige regeling mogen gedupeerden uitsluitend spreken over wat het misdrijf hen persoonlijk heeft aangedaan. Ze worden door deze beperking in een passieve, zielige slachtofferrol gedwongen. De huidige regeling is gebaseerd op een achterhaald slachtofferbeeld dat niet past in een samenleving van mondige burgers.

Foto: Jim Forest (cc)

Vrouwelijke hoogleraren nog lang niet vanzelfsprekend

, door

ANALYSE - Econome Edith Kuiper heeft de rechtszaak over genderdiscriminatie bij haar sollicitatie tegen de UvA vorige week niet gewonnen. De uitspraak bevestigt eens te meer dat vrouwen systematisch moeilijk doordringen tot de universitaire top.

In 2009 promoveerde ik op mijn onderzoek naar hoogleraarbenoemingen in Nederland. Ik bekeek daarin hoe de zoektocht naar kandidaten verloopt, wie daarbij betrokken zijn, welke criteria worden gehanteerd en welke gevolgen deze werkwijze en criteria vervolgens hebben voor vrouwelijke kandidaten. Mijn resultaten lieten zien door welke sociale processen vrouwen systematisch minder vaak benoemd worden dan hun mannelijke collega’s.

Zo bleek dat het benoemingsproces op de universiteit niet altijd even professioneel verloopt. Interviews met leden van benoemingscommissies lieten zien dat zij vele regels en richtlijnen flexibel interpreteerden. Richtlijnen werden vrij eenvoudig terzijde geschoven wanneer snelle beslissingen gemaakt moesten worden om een ‘excellente’ kandidaat binnen te halen of te behouden. Veel kandidaten bleken uitgenodigd te worden om te solliciteren. Het hoge percentage van dit soort ‘gesloten’ benoemingen (64 procent) week af van het formele beleid dat uitgaat van open werving. Tevens bestond bijna de helft van de commissies (44 procent) alleen uit mannen. ‘We kunnen ze [vrouwelijke kandidaten] niet vinden’, werd vaak geroepen door mannelijke commissies die zochten in hun bestaande en door mannen gedomineerde netwerken.

Foto: Jeroen Mirck (cc)

Werkgever ontlasten goed voor re-integratie

, door

ANALYSE - Het beleid om de arbeidsongeschiktheid terug te dringen, is redelijk succesvol gebleken. Niettemin is het aantal arbeidsongeschikten in Nederland nog altijd hoog en keren maar weinig mensen vanuit de uitkering terug naar de arbeidsmarkt. De crux van het probleem is de overbelaste arbeidsrelatie, zegt hoogleraar sociologie Romke van der Veen.

Vanwege ‘perverse’ mechanismen in het systeem van de sociale zekerheid nam het aantal arbeidsongeschikten in Nederland in de tweede helft van de vorige eeuw enorm toe. Om aan die stijging een halt toe te roepen, nam de politiek beginjaren ’90 harde maatregelen. Kort samengevat kwam het beleid erop neer dat de uitgangspunten van de arbeidsongeschiktheidsverzekeringen werden veranderd – niet de rechten, maar de plichten zouden voortaan als uitgangspunt gelden – en de definitie van arbeidsongeschiktheid werd minder ruim gemaakt. Ook werd het risico meer gelegd bij degenen die de arbeidsongeschiktheid tot op zekere hoogte kunnen voorkomen, namelijk de werkgevers. En ten slotte werd de uitvoering van de diverse regelingen weggehaald bij de sociale partners en ondergebracht bij een publiek orgaan.

Toch nog te veel arbeidsongeschikten

Het beleid heeft er toe geleid dat er nu, in 2013, minder arbeidsongeschikten zijn en dat de participatie van arbeidsbeperkten stabiel is. Toch kent ons land ook nu nog veel mensen die vanwege een arbeidsbeperking geheel of gedeeltelijk aan de kant staan. De vraag is dan ook of Nederland er in de laatste twee decennia werkelijk in is geslaagd om de beheersbaarheid en het activerende karakter van de arbeidsongeschiktheidsverzekeringen te verhogen. Het antwoord is: ja, maar het beleid zorgt er tegelijkertijd voor dat de participatie van arbeidsbeperkten nog altijd gering is. Daar zijn verschillende redenen voor te noemen.

Foto: Aaron & Alli (cc)

Europa is een licht ontvlambare cocktail

, door

ANALYSE - De verkiezingen in Italië maakten nog eens duidelijk dat een groeiende groep kiezers in de Europese Unie verward is, teleurgesteld en wanhopig. Drie fundamentele kwesties houden Europa in een diepe verdeeldheid, zegt Will Tinnemans.

Ten eerste: migratie. In alle zuidelijke en westelijke lidstaten zijn politici opgestaan die drijven op het verzet tegen immigratie en integratie. Er is niets nieuws onder de zon. Zoals het beginnen van een oorlog lange tijd een bliksemafleider was voor binnenlandse problemen, zo zijn voortgaande migratie en falende integratie al enkele decennia een boksbal voor onmachtige politici. De falende integratie heeft vooral betrekking op immigranten met een islamitische achtergrond. Verzet tegen de voortgaande migratie betreft steeds vaker burgers uit EU-lidstaten als Polen, Roemenië en Bulgarije. Het vrije verkeer van goederen, diensten en kapitaal heeft alle EU-lidstaten veel welvaart gebracht. Maar nu die welvaart deels gebouwd blijkt te zijn op luchtkastelen die de banken voor ons hebben opgetrokken, moet het vrije verkeer van personen liefst beperkt blijven tot de voordelen van vakantiereizen zonder lange rijen voor de douane en wisselkantoren.

Migratiedeskundigen zetten vaak en overtuigend uiteen dat arbeidsmigranten doorgaans economische waarde toevoegen – zeker als ze geen gezin meebrengen – en dat de vergrijzende lidstaten in het zuiden en westen van Europa nu en in de nabije toekomst niet zonder hen kunnen. Vanzelfsprekend moeten we er alles aan doen om ervoor te zorgen dat Roemeense vrachtwagenchauffeurs, Poolse loodgieters en Bulgaarse champignonplukkers geen oneerlijke concurrenten worden voor de laaggeschoolden in eigen land. Maar de weerzin zit veel dieper dan angst voor concurrentie. Een substantieel deel van de burgers ziet de Polen en Roemenen liever gaan dan komen, ook als ze in de vleesindustrie, de land- en tuinbouw werk verrichten waar geen Nederlander voor te vinden is. En de Turken en Noord-Afrikanen – die steeds vaker hier geboren en getogen zijn – kunnen zich in hun ogen maar beter snel en geruisloos aanpassen aan de nationale mores, want anders…, ja, anders wat?

Foto: han Soete (cc)

Minder contacten tussen niet-westerse minderheden en autochtonen

, door

ACHTERGROND - In de afgelopen vijftien jaar is het contact tussen niet-westerse groepen en autochtone Nederlanders niet toegenomen. Onderlinge contacten zijn belangrijk, want ze bevorderen de beeldvorming en hebben een gunstig effect op de taal en de arbeidsmarktpositie.

De sociale contacten tussen autochtonen en niet-westerse migranten zijn niet toegenomen. Het aantal vrijetijdscontacten is de afgelopen twee decennia ongeveer gelijk gebleven. Tevens komen migranten en autochtonen steeds minder vaak bij elkaar over de vloer. Bijna de helft van de Turkse Nederlanders krijgt bijvoorbeeld nooit autochtone Nederlanders op bezoek. Begin deze eeuw was dat bij één op de drie zo. Kenmerkend voor de Turkse groep is de gerichtheid op de eigen herkomstgroep, die in de afgelopen jaren verder is toegenomen.

Ongeveer een op de tien Marokkaanse en Turkse Nederlanders huwt met een autochtone Nederlander. Dit is gelijk aan de situatie van tien jaar geleden. Binnen de Antilliaanse groep wordt veel vaker gemengd gehuwd, maar in vergelijking met tien jaar eerder is het aandeel huwelijken met autochtone Nederlanders afgenomen. Op het gebied van vriendschappen, bezoek thuis en relaties zien we geen ontwikkeling naar meer interetnisch contact.

Verklaringen voor trend

Dat groepen elkaar niet naderen is een opvallende bevinding. Vanuit het idee van voortschrijdende integratie is de veronderstelling dat migranten gedurende de levensloop en tussen generaties steeds dichter komen te staan bij de ‘ontvangende’ samenleving. Dat was ook de verwachting. In de achterliggende jaren is de omvang van de tweede generatie toegenomen, wordt er binnen migrantengroepen steeds vaker Nederlands gesproken en is het opleidingsniveau aanzienlijk gestegen. Dit zijn allemaal factoren die gunstig uitwerken op de het aangaan van contact met autochtone Nederlanders. Toch zien we dit niet terug in de ontwikkelingen van de afgelopen vijftien jaar. Uit ons onderzoek blijkt dat tenminste vier andere ontwikkelingen juist een rem hebben gezet op voortgaande sociale integratie: de toegenomen etnische segregatie en concentratie, de economische conjunctuur, de grote culturele afstand en het maatschappelijk klimaat.

Foto: Heiloo Online (cc)

Bezuinigen in GGZ kan, maar met verstand

, door

OPINIE - Het College van Zorgverzekeringen wil de vergoeding voor behandeling van een flink aantal groepen mensen met psychische aandoeningen uit het verzekeringspakket strepen. Dat is een kortetermijnoplossing die de samenleving alleen maar geld kost. 

Ontslag, faillissement, schulden of armoede veroorzaken -zeker ten tijde van een crisis- grote spanningen bij mensen. En soms leiden die spanningen tot een depressie of een andere psychische stoornis. Dat is eufemistisch gesteld vervelend voor betrokkene, maar vaak niet onoverkomelijk want voor de meeste psychische aandoeningen bestaan effectieve behandelingen, die bovendien door de zorgverzekeraar worden vergoed.

Aan dat laatste komt als het aan het College van Zorgverzekeringen (CvZ) ligt een einde. In een concept-advies heeft het college namelijk recent voorgesteld om sommige behandelingen van psychische stoornissen straks niet langer te vergoeden volgens de Ziektekostenwet.

Winst nu, verlies later

De kritiek op het conceptvoorstel was overweldigend en terecht. Het CvZ stelt namelijk dat sommige aandoeningen waarvan de behandeling nu vanuit de Ziektenkostenwet wordt vergoed, geen psychische stoornissen zijn. Een boude uitspraak die niet berust op enige wetenschappelijke onderbouwing, maar vooral is ingegeven door een achterhaald, ideologisch onderscheid tussen psychisch en lichamelijk.

Als de politiek het advies van het CvZ zou opvolgen, dan zullen de uitgaven voor de geestelijke gezondheidszorg  (GGZ) aanzienlijk dalen. De‘winst’ is er echter een van de korte termijn, want als mensen met psychische stoornissen niet (op tijd) worden behandeld, dan is de kans groot dat zij later bij de dienstdoende arts aankloppen met klachten van ernstiger aard. In de tussentijd hebben zij zich dan waarschijnlijker vaker ziek gemeld, is door hun verzuim meer productieverlies opgetreden dan  strikt noodzakelijk zou zijn geweest, en is de kans groot dat er een grotere, chronisch psychische problematiek is ontstaan. En dat heeft op zijn beurt tot gevolg dat de ziektekosten op de middellange termijn juist gaan stijgen. Met andere woorden: het effect van de bezuiniging op de korte termijn zoals die door CvZ is voorgesteld, wordt op termijn volkomen teniet gedaan. Waarschijnlijker is zelfs dat de kosten sterk toenemen vanwege het complexe karakter die onbehandelde stoornissen dan inmiddels hebben aangenomen.

Foto: Hans Westbeek (cc)

Zorgsysteem lokt overconsumptie uit

, door

ANALYSE - Meer dan de helft van de Nederlandse huisartsen vindt dat patiënten te veel zorg ontvangen. Gezamenlijk – huisartsen, patiënten en andere zorgaanbieders – kunnen ze de consumptie terugdringen.

Uit een internationaal vergelijkend onderzoek naar ervaringen van huisartsen en patiënten in de gezondheidszorg blijkt dat maar liefst 57 procent van de Nederlandse huisartsen vindt dat hun patiënten te veel zorg ontvangen. Dat cijfer is internationaal gezien hoog. Alleen in Duitsland is een nog groter percentage (59 procent) van de huisartsen van mening dat patiënten te veel zorg ontvangen. Daar staat tegenover dat in het Verenigd Koninkrijk slechts 12 procent van de huisartsen zegt dat patiënten te veel zorg ontvangen en dat liefst 39 procent van de Nieuw-Zeelandse huisartsen juist vindt dat hun patiënten te weinig zorg krijgen.

Huisarts handelt te defensief

Maar wat zegt dat cijfer over de werkelijke consumptie in de zorg? Het aantal doktersconsulten is in Nederland al jaren (internationaal) zeer gemiddeld en ligt net beneden de zes consulten per inwoner per jaar. Ook met het aantal MRI-scans bevinden we ons, ondanks de toename van 39 in 2008 naar 49 in 2010 per 1000 inwoners, in een middengroep. Daarnaast is het aantal ziekenhuisopnames in Nederland relatief laag en hanteren huisartsen een voorzichtig voorschrijfgedrag bij geneesmiddelen. Uit deze cijfers komt geen bovenmatige zorgconsumptie naar voren en dat roept de vraag op waar de mening van de meerderheid van de huisartsen, als zou er sprake zijn van overconsumptie in de zorg, dan wel op is gestoeld.

Foto: Mr MdR (cc)

Meer blauw op straat en strenger straffen werkt niet

, door

ANALYSE - Meer blauw op straat en strenger straffen waren voornemens van zo’n beetje elke politieke partij. Maar dat is niet alleen duur, het is ook weinig effectief, zegt hoogleraar Jan van Dijk.

Nadat een grensrechter door Marokkaanse voetballers is doodgeschopt, verklaart de minister van Veiligheid en Justitie Ivo Opstelten op het NOS Journaal dat hij zal laten nagaan of het Openbaar Ministerie zwaardere straffen kan opleggen aan de daders. De afschrikwekkende werking van het strafrecht is echter uiterst gering, zoals ook de jurist Opstelten heel goed weet. Het is een medicijn dat juist bij de doelgroep van korte lontjes weinig of geen effect heeft. De betrokken maatschappelijke groeperingen zullen zélf in actie moeten komen. De Amsterdamse PvdA-politica Fatima Elatik komt er niet mee weg door op 9 januari in een-interview in het NRC Handelsblad sarcastisch te zeggen: ‘Ja Marokkanen zijn door en door slecht, dat zei ik toch al.’

Om geloofwaardig te blijven, zal zij voortaan haar afschuw over dergelijk gedrag moeten uitspreken en, bovenal, met oplossingen in eigen kring moeten komen. De oplossing moet verder vooral komen van de voetbalclubs en de KNVB door de ouderwetse overdracht van normen en waarden betreffende sportiviteit, royement voor het leven van chronische overtreders en door notoir onsportieve clubs uit te sluiten van de competitie.

Foto: Gustavo Veríssimo (cc)

Arbeidsmigratie vraagt assertieve overheid

, door

ANALYSE - Open grenzen in Europa hebben geleid tot flexmigratie en concentratie van arbeidsmobiliteit aan de onderkant van de arbeidsmarkt en een relatief kleine groep hogeropgeleide migranten. Het wordt tijd dat de overheid de arbeidsmigratie in betere banen gaat leiden.

We leven in een economische recessie. Toch melden de kranten grote arbeidsmarkttekorten, met name in technische sectoren. Voor de toekomst zit de pijn vooral in de zorg, waar in 2030 nood zal zijn aan 250.000 mensen (Eggink et al. 2010). Hoewel het de vraag is of die tekorten werkelijk zo groot zullen zijn – veel hangt af van of Nederland zich staande weten te houden in een sterk competitieve wereldeconomie – wordt voor het opvangen van de vergrijzing vaak meteen gewezen op de noodzaak van arbeidsmigratie. Kunnen arbeidsmigranten inderdaad onze vergrijzing opvangen en onze economie uit het slop halen? Is ons migratiebeleid up to date om de arbeidsmarktuitdagingen van de komende decennia aan te kunnen?

Arbeidsmigratie wordt, zeker in de Europese Unie, overgelaten aan ad-hoc beslissingen van werkgevers. Het was nog nooit zo simpel voor werkgevers om aan te stellen wie ze maar willen, mits diegene uit een lidstaat komt. Migranten werven buiten de EU is wel een stuk ingewikkelder. Maar een werkgever die voor een EU-burger een baan in de aanbieding heeft die meer dan 35.000 of 50.000 euro uitbetaalt (voor mensen onder of boven de 30 jaar) mag verwachten dat de IND, die vooral bekend stond om het weren van migranten, zelf met het koffertje met benodigde papieren bij de werkgever langskomt. Nederland heeft daarmee inmiddels een van de meest liberale toelatingssystemen voor hoger opgeleiden in de wereld.

Foto: Sebastiaan ter Burg (cc)

De ‘onvermijdelijkheid’ van bezuinigingspolitiek

, door

ANALYSE - Bezuinigingspolitiek is nooit neutraal of logisch. Niet in de jaren tachtig en nu ook niet. Dat veel economen suggereren dat economische politiek gebaseerd kan worden op een wetenschappelijke en objectieve analyse is aanvechtbaar, volgens hoogleraar Duco Hellema.

Ook eind jaren zeventig, begin jaren tachtig verkeerde de Nederlandse economie in een ernstige crisis. De werkloosheid was groot en zou tegen het midden van de jaren tachtig zelfs oplopen tot een miljoen, dit nog afgezien van de honderdduizenden die in de Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) zaten. Tevergeefs trachtten de kabinetten-Van Agt (1977-1982) de economie met stimuleringsmaatregelen weer op gang te brengen. Noodzakelijke bezuinigingen werden tweede helft jaren zeventig nog voor een belangrijk deel geblokkeerd door krachtige maatschappelijke oppositie, niet in de laatste plaats van de kant van de vakbeweging.

In 1982 trad het eerste kabinet-Lubbers aan, dat een harde saneringspolitiek doorzette (door met name een straffe beperking van de collectieve uitgaven). De Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV) sloot in hetzelfde jaar met de werkgevers het befaamde Akkoord van Wassenaar, gericht op loonmatiging en herverdeling van werk. Dat leverde succes op: het in de voorafgaande jaren (vooral tijdens de kabinetten-Van Agt) sterk gestegen begrotingstekort zou weer beginnen terug te lopen. De werkgelegenheid herstelde zich overigens aanvankelijk nog nauwelijks; dat zou pas in de tweede helft van de jaren tachtig gebeuren.

Vorige Volgende