Overzicht

Victor

294 Artikelen
119 Waanlinks
1.377 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Onderzoeker Kunstmatige Intelligentie aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Smart grid video’s

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Still uit animatiegedeelte eerste video (Video: Pepijn Borgwat voor Integral EU)

Eén van de taken van wetenschappers is disseminatie: het verspreiden van de tijdens het onderzoek opgedane kennis. En disseminatie wordt steeds belangrijker geacht door de geldschieters. De tijd is voorbij dat wetenschappers hun onderzoeksresultaten alleen via wetenschappelijke publicaties en vakbladen onder de vakgenoten rondstuurde. Beoordelaars van wetenschapsprojecten eisen nu vaak dat de kennis ook buiten de ivoren toren wordt verspreid. Nu kan dit gebeuren door folders, rapporten, lekenpraatjes en dergelijke, maar de weg die veel projecten nu vaak kiezen is om een video te laten maken. Video’s kunnen willekeurig gebruikt en verspreid worden, tijdens lezigen vertoond worden en – niet onbelangrijk – via het web worden vertoond. In veel Wondere Woensdagen zijn dan ook stukjes video te zien, het is nou eenmaal vaak prettiger iets te zien en te horen dan om het te lezen.

De onderzoekers van het Integral Smart Grid project wilden ook een video laten maken, via de Vrije Universiteit werd uw dappere reporter hiervoor benaderd om dit onder leiding van filmmaker Pepijn Borgwat te realiseren. Het doel was om een tweetal video’s te maken. In de eerste film zou vooral het idee van slimme energienetwerken uitgelegd worden in de vorm van een drieluik. De tweede film is een meer technische weergave van wat er werkelijk allemaal in het Integral project is gedaan.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Baby’s zonder accent

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Baby-brein wordt gemeten (still uit TED-presentatie Patricia Kuhl)Mijn vriendin gaf ooit balletles aan een viertalige vijfjarige. Haar moeder was Frans, haar vader Duits, thuis spraken ze Engels en buiten en op school Nederlands. Wat voor iedere volwassene een gekmakende situatie moet zijn was voor deze dreumes geen enkel probleem. Het ging haar zelfs zo soepel af dat de ouders een regel moesten instellen: als je een zin begint in een taal, moet je hem ook in dezelfde taal afmaken.

Dat het verwerven van een taal voor kinderen veel makkelijker is dan voor volwassenen is al langer bekend. In het bovenstaande voorbeeld gaat het niet om het aanleren van een tweede taal, maar om simultane tweetaligheid (of in dit geval meertaligheid): hierbij worden de talen tegelijk en direct na de geboorte aangeleerd. Bijkomend voordeel hierbij is dat er geen specifiek eentalig accent achterblijft. Het jonge kind kan alle taalspecifieke klanken produceren. Neurowetenschapper Patricia Kuhl was benieuwd hoe dit allemaal in zijn werk ging.

Uit eerdere observaties is bekend dat hele jonge baby’s gelijk reageren op alle wereldklanken: Westerse baby’s reageren net zo goed op Japanse “R”-geluiden als andersom. Maar een paar maanden later is dit wereld-taalgevoel door de nietsvermoedende ouders drastisch verminderd. Na een paar maanden moeder-gebrabbel reageren de Japanse baby’s veel beter op Japanse R-klanken terwijl de reactie van Westerse baby’s vermindert (en vice versa). Waar baby’s dus beginnen met gevoel voor alle talen worden de (door de moeder) niet-gebruikte klanken uitgefilterd en de taalspecifieke klanken versterkt.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Strandbeesten en Mecha-Hamsters

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Strandbeest (Foto: Flickr/Theo Lagendijk)

Het idee van kunstenaar-uitvinder Theo Jansen was even simpel als megalomaan: hij wilde een nieuwe vorm van leven ontwerpen. Eentje die niet gebaseerd is op eiwitten, maar op gele elektriciteitsbuis. Met de buizen als basismateriaal vervaardigde en vervolmaakte Jansen zijn inmiddels wereldberoemde Strandbeesten. Deze strandbeesten zijn autonoom voortbewegende diervormige constructies die windkracht gebruiken om hun ‘magen’ van plastic flessen van perslucht te voorzien. Deze perslucht wordt dan gebruikt om draaibewegingen te krijgen.

Maar de strandbeesten gebruiken geen wielen om zich voort te bewegen, het meest bijzondere aan Theo Jansen’s nieuwe levensvormen is dat ze zich op poten voortbewegen. Om dit voor elkaar te krijgen ontwikkelde hij een unieke been-constructie, bestaande uit 11 buizen, die een draaiende beweging efficient omzetten in een loop-beweging. Om de afmetingen van de buizen goed te krijgen liet de kunstenaar-god een kunstmatige evolutie plaatshebben in zijn computer. Hij voerde 1500 verschillende buislengtes en liet een algorithme de 100 beste uitkiezen. Uit deze honderd volgde – met kleine mutaties – een volgende generatie en ook voor die werd de survival of de fittest regel toegepast.

Uiteindelijk leidde dit mooie voorbeeld van evolutie in silico tot de ‘magische afmetingen’. Wat de beweging van deze geoptimaliseerde poot zo efficient maakt is het feit dat de ‘voet’ een bijna horizontale beweging maakt over het oppervlak en zo dus maximale verplaatsing krijgt uit de draaibeweging. Deze innovatie leidde uiteindelijk tot de schitterende strandwandelaars die Theo Jansen beroemd maakte.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Groundhog Day

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Punxsutawney Phil (Foto: Flickr/ShutterSparks)

Vandaag viert men in de Verenigde Staten en Canada een ietwat merkwaardige feestdag: Groundhog Day. Ieder jaar op 2 februari keert de blik van verkleumende Noord-Amerikanen zich naar de holen van bosmarmotten om te zien of de lente zich aan zal dienen of dat de winter nog een paar weken langer zal duren. Volgens de folklore is het moment dat de bosmarmot op deze dag uit zijn hol bepalend: is het op dat moment bewolkt, dan is de winter zo goed als afgelopen; schijnt de zon, dan schrikt de marmot van zijn eigen schaduw en zal hij zich terugtrekken in zijn hol en – helaas helaas – de winter duurt nog zes weken langer.

De bekendste bosmarmot is zonder twijfel Punxsutawney Phil, die je vandaag live kan volgen. Phil figureert ook in de – briljante – film van Harold Ramis, waarin hoofdpersoon Bill Murray op mysterieuze wijze gedoemd is deze ene dag tot in de oneindigheid opnieuw te beleven. Deze WW gaat niet over de (on)mogelijkheid van time-loops, maar over de mythische weersvoorspellende krachten van dieren.

Dat de Bosmarmot niet zo goed voorspelt als gehoopt mag geen verassing zijn. Volgens de groundhog-fans zal het beest 70-90% van de tijd goed voorspellen, maar simpel empirisch onderzoek van Canadezen liet zien dat maar 37% van de voorspellingen correct bleken. Sommigen stellen het gebruik van andere knaagdieren voor, zoals de beverrat in New Orleans, maar er is geen enkele aanwijzing dat hij het beter zal doen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Het ultieme doe-het-zelf broodrooster

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

De ultieme doe-het-zelf broodrooster (Foto: Flickr/Ars Electronica)

Vanaf het moment dat de Mens in kleine jager-verzamelaar groepen begon te leven en stenen gereedschap begon te fabriceren is de specialisatie van fabricagetaken steeds verder doorgevoerd. Waar de vroegste aardbewoners nog allemaal hun eigen maaltje bij elkaar konden zoeken, prepareren en opeten, geldt voor de oude Egyptenaren al dat ze voor hun dagelijks voortbestaan afhankelijk zijn van een hele keten van specialisten. Boeren, bakkers, distributeurs, gereedschapsmakers, ga zo maar door. In de geindustrialiseerde, kapitalistische samenleving van vandaag de dag is dit gegeven alleen maar nog duidelijker zichtbaar. Dankzij verregaande arbeidsdeling kan geen enkel individu meer voor zichzelf zorgen. Hoe zou je een auto, een fiets, of zelfs je schoenen moeten maken? Geen idee. Hoeveel kennis en uren zitten er in een brug, een gebouw of een voetpad?

Carl Sagan zei ooit: “If you want to make an apple pie from scratch, you must first create the universe” en Leonard E. Read laat in zijn essay ‘I, Pencil‘ een potlood beschrijven hoeveel moeite, tijd, kennis en materiaal er eigenlijk nodig is om dat potlood te maken. “Simple? Yet, not a single person on the face of this earth knows how to make me.” Tenslotte beschrijft Douglas Adams in zijn Hitchhikers Guide to the Galaxy de hoofdpersoon als volgt:

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Meteoorinslag

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

De impactkrater bij een inslag van een 2 km grote meteoriet in Amsterdam (Bron/Visualisatie: down2earth.eu)

Na de ‘gevreesde’ blauwe maandag overleefd te hebben kunnen we onze depressie op peil houden door eens flink te fantaseren over een plotseling einde van de wereld. En welke kant kunnen we daarvoor beter opkijken dan omhoog, de hemel in, vanwaar de dodelijke meteoren ieder moment op ons hoofd kunnen vallen?

De meteoorinslag is een geliefd onderwerp voor apocalyptische fictieschrijvers, Wikipedia geeft een lijst van maar liefst 54 fictiewerken waarin een ‘impact event’ (of inslagproces) voorkomt. Hierin zorgt de impact van een meteoor, maan of planetoïde vaker wel dan niet voor gedeeltelijk of totale uitroeiing van het leven zoals wij dat kennen. De schrijvers schudden deze feiten niet geheel uit hun mouw, geologisch en paleontologisch onderzoek hebben aangetoond dat er minstens vijf Massa-extincties zijn voorgekomen in de laatste 540 miljoen jaar. Hiervan is de Perm-Trias extinctie de meest bekende. Sinds die tijd moeten we onder andere de trilobieten, rugose koralen en graptolieten missen. De oorzaak van deze plotselinge massasterfte wordt over het algemeen gezocht in de hoek van de vulkaanuitbarstingen of meteoorinslagen. Vooral de vrij recente ontdekkingen van grote impactkraters en de observatie van de catastrofale impact van de komeet Shoemaker-Levy 9 met Jupiter in 1994 leidden tot de conclusie dat inslagen significante veranderingen hebben bewerkstelligd gedurende de geschiedenis van de aarde.

En wat in het verleden gebeurd is, kan zo weer gebeuren. Discover magazine riep dan ook in hun ‘20 Ways the World Could End‘ de meteoorinslag uit tot meest waarschijnlijke oorzaak voor het Einde der Tijden. Het artikel noemt ook de vrij recente Tunguska impact. In 1908 vond in Siberië een explosie plaats die zijn weerga niet kende. Volgens ooggetuigen daalde een vuurbal neer uit de hemel en knalde deze in de lucht uit elkaar. De precieze toedracht is nog altijd niet duidelijk, maar de meest gangbare verklaring is een meteoriet die acht kilometer boven het aardoppervlak uit elkaar spatte. De energie die daarbij vrijkwam deed alle alle bomen in een omtrek van 40 kilometer breken als luciferhoutjes.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Anti-piraten laser

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Pew pew (Foto: Flickr/bertboerland)

Iedereen weet: Mythische vijanden moet je bestrijden met mythische wapens. Met de huidige wederopstanding van het piratendom, met name voor de kust van Somalië werd het duidelijk tijd om eens in het arsenaal te duiken op zoek naar wapentuig om de zeeboeven het leven zuur te maken. Nu is het voor de hand liggend om één van twee natuurlijke vijanden van de piraat in te zetten.

Allereerst is daar de ninja, de stille Japanse moordenaar die in alles de tegenstander is van de piraat. Het inzetten van ninja’s is echter niet het beste idee omdat ze 1) grotendeels fictief zijn en 2) als ze dat niet zijn vaak gevaarlijke gekken blijken die meer kwaad dan goed doen.

Het tweede soort natuurlijke vijand dat je uiteraard zou willen inzetten is de haai. Haaien zijn misschien wel nog mythischer dan piraten en de zeerovers hebben een hekel aan haaien. Er heeft zich al menig conflict tussen de twee voorgedaan. Helaas blijken haaien in de praktijk een stuk minder gevaarlijk dan aanvankelijk gedacht en vallen ze eerder zelf ten prooi aan de bloeddorstigheid van de mens. Haaien inzetten tegen piraten is dus geen goed idee. En dan blijft er eigenlijk nog maar één wapen over dat de benodigde awesomeness factor heeft: de laser.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Dierenregens

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Het regent kikkers! (Foto: Flickr/KR Alliance)

Voor de bewoners van de Amerikaanse staat Arkansas leek het bij het begin van het nieuwe jaar alsof de het einde van de wereld een jaar te vroeg begonnen was. In het plaatsje Beebe vielen vlak voor middernacht plotseling 5000 vogels, om precies te zijn Epauletspreeuwen (Agelaius phoeniceus), dood uit de lucht. De Beebenaren schrokken zich rot, vervolgden het feest binnenshuis en zagen de volgende dagen hun stadje wereldnieuws worden. En terecht, want dieren die uit de lucht komen vallen, dat moet wel een volstrekt unieke gebeurtenis zijn toch?

Maar wie verder zoekt, merkt al snel dat dit soort apocalyptische dierenregens vaker voorkomen. Interessant is dat het woord dierenregen door de wetenschappelijke gemeenschap letterlijk wordt genomen: dierenregens worden doorgaans in eerste instantie bekeken als meteorologische fenomenen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het wetenschappelijk tijdschrift waar een mooi overzichtsartikel uit 1917 van Waldo L. McAtee (.pdf) in werd gepubliceerd: Monthly Weather Review. Neerslag in de vorm van al dan niet levende dieren is in allerlei soorten en maten gerapporteerd, maar de meest voorkomende zijn vissen, kikkers en vogels, gek genoeg in die volgorde. De meest recente vissenregen werd in februari 2010 waargenomen in Northern Territory in Australie. Volgens ooggetuigen vielen er honderden vissen uit de lucht, waarvan een aantal nog leefden na de ter aarde storting. En de laatste kikkerneerslag dateert van nog recenter: in juni van het afgelopen jaar vielen in het Hongaarse Rákóczifalva kikkers uit de lucht.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Twee soorten Afrikaanse olifanten

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland

Foto van een oude olifanten-taxonomie (Foto: Flickr/Travis S.)Voor velen zijn de Kerstdagen een goede gelegenheid om de familiebanden eens flink aan te halen, dit geldt helaas niet voor de arme Afrikaanse olifant. Onlangs gepubliceerd onderzoek zegt een beslissend oordeel te kunnen vellen over een vermoeden dat al langer bestond: er zijn eigenlijk twee soorten Afrikaanse olifanten.

Dat er verschillen waren tussen de bosolifant, die voorkomt in de regenwouden van Midden-Afrika en de savanneolifant, die rondscharrelt in de rest van Afrika, was al langer duidelijk. De bosolifant is een stuk kleiner dan de savanneolifant en heeft rondere oren, anders gevormde slagtanden en minder teennagels. Dit was altijd al voldoende om de twee te scheiden als verschillende ondersoorten.

Maar volgens het nieuwe genetisch onderzoek is het DNA van de twee typen Afrikaanse olifant net zo verschillend als dat van de Afrikaanse olifant en de mammoet en die laatste is toch echt een (weliswaar uitgestorven) aparte soort. Volgens het onderzochte DNA zou de afsplitsing van de twee, de bos- en de savanneolifant, rond dezelfde tijd zijn gebeurd als die van de mammoet. Al met al reden genoeg om te stellen dat er dus drie soorten olifanten zijn: de Aziatische olifant, de Afrikaanse bosolifant en de Afrikaanse savanneolifant.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Zonnewind in de zeilen

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Het IKAROS zonnezeil-ruimtevaartuig (Foto: Flickr/NASAblueshift)

Het is ongetwijfeld één van de belangrijkste uitvindingen uit de menselijke geschiedenis: het zeil. Tot haar uitvinding waren avontuurlijk ingestelde mensen afhankelijk van landverbindingen of getijden om ze te brengen naar waar ze naartoe wilden, maar toen er eenmaal zeilen op schepen gemonteerd werden lag de wereld open. Met behulp van het zeil kon onze planeet voor het eerst tot in alle hoeken en gaten verkend worden. Nu we, door verbrandings- en straalmotoren in de 21e eeuw in een paar uur aan de andere kant van de wereld kunnen zijn en (tele)communicatie een kwestie van milliseconden is lijkt de rol van het zeil voor andere zaken dan pleziervaart grotendeels uitgespeeld. Het is daarom poetisch wel zo prettig dat het zeil volledig herontdekt lijkt te zijn voor die volgende grote verkenning: die van ons zonnestelsel.

Sinds de jaren ’60 wordt voor de lancering en voortbeweging van alle ruimtevaartuigen reactiemotoren gebruikt. Dit soort apparaten verbrand brandstof (in het geval van raketten grote hoeveelheden) en zorgt ervoor dat het één kant op spuwt. De derde wet van Newton zorgt ervoor dat de raket de andere kant opvliegt. Allemaal leuk en aardig, maar voor een beetje verre reis moet je gigantische hoeveelheden brandstof aan boord hebben. Het probleem is zichzelf versterkend: hoe meer brandstof er mee moet, hoe groter de massa van het te versnellen voertuig en hoe meer energie en dus brandstof er nodig is om die te versnellen. Je begrijpt de ellende: raketmotoren hebben een beperkte afstandsradius en als we ver weg willen binnen afzienbare tijd moeten we andere manieren bedenken om aan de benodigde versnelling te komen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: De oudste organismen ter wereld

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Jomon Sugi, een van de oudste bomen ter wereld (Foto: Flickr/JoshBerglund19)

Eén van de eigenschappen van wetenschap is dat ze de neiging heeft om verregaande specialisatie te belonen. Een willekeurig wetenschappelijk artikel, een proefschrift, of zelfs een carrière beperkt zich over het algemeen tot een enkele onderzoeksvraag binnen een sub-discipline binnen een tak van wetenschap. Het duidelijkst (en meest wrang) wordt dit weergegeven door dit schema dat een universitair docent jaarlijks aan zijn nieuwe promovendi voorlegt. En deze drang tot specificiteit heeft een goede reden, de wereld is in zijn geheel veel te complex en om verder te komen moeten we de grote vragen herhaaldelijk opdelen om tot echte waarheden te kunnen komen.

Toch kan het juist zeer verhelderend werken om een flinke stap terug te doen en met wijde blik naar allerlei fenomenen te kijken. Een holistische benadering is op zichzelf misschien niet klassiek-wetenschappelijk, maar kan wel inspireren tot nieuw onderzoek of kan onbeantwoorde vragen blootleggen. Een mooi voorbeeld van dit wat vage verhaal is het ‘onderzoek’ van fotografe Rachel Sussman. Zij ging op zoek naar de oudste levende individuele organismen ter wereld.

De volle breedte van deze vraag is dusdanig groot dat het moeilijk tot heldere, beantwoordbare wetenschappelijke vragen terug te brengen is. Sussman’s project is dan naar eigen zeggen ook een mix van kunst, filosofie en wetenschap. Haar zoektocht roept vragen op over wannneer iets ophoudt een individu te zijn en een collectief wordt en vertelt ons iets over de relativiteit van de menselijke tijdsschaal.

Vorige Volgende