Victor

294 Artikelen
119 Waanlinks
1.377 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Onderzoeker Kunstmatige Intelligentie aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Pannenkoekvleermuisvis en negen andere nieuwe soorten

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Pannenkoekvleermuisvis (foto flickr/NOAA Photo Library)Ieder jaar, zo tegen het einde van Mei, brengt een groepje taxonomen via het ‘International Institute for Species Exploration‘ aan Arizona State University een lijst naar buiten van de top tien nieuwe soorten van het jaar. Volgens ruwe schattingen worden door biologen ieder jaar zo’n 15.000 nieuwe soorten ontdekt. Het overgrote deel daarvan zal wel voor altijd in de schaduw blijven. En juist daarom is het zo leuk dat eens per jaar tien nieuwkomers even in het zonnetje gezet worden. Zagen we twee jaar geleden al de decafé-plant langskomen, dit jaar mogen we onder andere de pannenkoekvleermuisvis in ons midden verwelkomen. Dit wezen is geen pannenkoek, geen vleermuis, maar een vissoort. En wel eentje die plat als een pannenkoek is en zich hobbelend voortbeweegt met behulp van zijn arm-achtige vinnen (dit deed de naamgevende onderzoekers blijkbaar aan een vleermuis denken). De vis werd ontdekt in de Golf van Mexico.
Een aanmerkelijk vreemdere vindplaats was die van de Tyrannobdella Rex  bloedzuiger (ook wel T.Rex bloedzuiger genoemd) die door een Peruaanse arts ontdekt werd in de neus van een 9-jarig patientje. Het piepkleine beestje heeft voor zijn afmetingen gigantische tanden, wat voor hoofdpijn zorgde bij het meisje en de andere Peruaanse patienten waar dezelfde parasiet werd aangetroffen. Het gelinkte artikel weet trouwens ook te vermelden dat het diertje wel extreem kleine geslachtsdelen heeft. Je reinste karaktermoord.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Altijd blijven lachen

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

glimlachen is dus goed voor je (foto Flickr/Theen ...)De glimlach van een kind doet je beseffen dat je leeft. En dat niet alleen, diezelfde glimlach zorgt er ook nog eens voor dat je langer leeft. De fysieke voordelen van glimlachen zijn al langer bekend. Wie glimlacht voelt zich beter omdat onder andere endorfine-productie wordt verhoogd, verlaagt de bloeddruk en zorgt ervoor dat we ons beter kunnen invoelen in onze gespreks- of glimlach-partner.

Maar een lange-termijn studie uitgevoerd in 2010 door Ernest Abel en Michael Kruger van Wayne State University liet zien dat glimlachers langer leven. Hun onderzoeksmethode was wel een beetje vreemd: ze bekeken nauwkeurig naar de glimlachen van de spelers afgebeeld op 230 honkbalplaatjes uit 1952. De onderzoekers lieten de wijdte van de glimlachen op de plaatjes door vijf mensen in één van drie categorieen plaatsen: geen glimlach, gedeeltelijke glimlach en totale glimlach. Die laatste categorie staat ook wel bekend als de Duchenne glimlach.

En wat bleek: de spelers in de eerste categorie werden gemiddeld 72,9 jaar oud. De spelers in de tweede categorie 75 jaar oud en de vrolijke fransen onder de honkballers werden gemiddeld maar liefst 79,9 jaar oud. Een gigantisch effect. Wie zijn leven lief heeft neemt dus de tip van die oude clown over: Wat er ook gebeurd, altijd blijven lachen!

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Cicaden houden van priemgetallen

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Periodieke cicade (foto flickr/ DanCentury)Wie de komende weken naar het Oosten van de Verenigde Staten trekt kan een flinke krekelzwerm tegen het lijf lopen. Want rond deze tijd zullen de magicicaden, die 13 jaar onder grond verbleven, volwassen worden en naar het oppervlak werken. In juli zullen alle overleden zijn en begint hun nageslacht de lange puberperiode onder de grond.

We kennen allemaal de standaard éénjarige levenscyclus. In de lente openen de bloemen zich, worden lammetjes geboren, komen de wespen naar buiten enzovoorts. Eenjarige cycli zijn voor de hand liggend, je kan als diersoort je immers heel mooi aanpassen aan de seizoenen. Maar de Amerikaanse magicicade denkt daar anders over. De keversoort komt tevoorschijn na ofwel een periode van 13 jaar ofwel van 17 jaar. Gedurende deze adolescentieperiode verblijven de cicaden zo’n dertig centimeter onder de grond, waar ze zich voeden met plantenwortels. Als de biologische klok de cicaden vertelt dat ze tevoorschijn moeten komen gebeurt dat in gigantische aantallen.

Of je als cicade 13 of 17 jaar moet wachten ligt aan tot welke brood (legsel/generatie) je behoort. Hoewel er aanwijzingen zijn dat het DNA bepaalt hoe lang een brood onder de grond blijft is het precieze mechanisme onbekend. Wel zijn er meer aanwijzingen over waarom juist deze twee getallen ‘gekozen’ zijn. Zeer waarschijnlijk zijn priemgetal-cycli gunstig omdat ze minder vaak samen vallen met de cycli van de meeste roofdieren (zoals sluipwespen e.d.).

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Biogeografen voorspelden Osama’s schuilplaats

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Visuele weergave van het kansmodel dat de lokatie van OBL voorspelde in 2009 (foto UCLA/MIT int.rev.)Nu het Grote Kwaad opgespoord en uit de weg geruimd is, kan -na de opluchting- ook het grote ‘I told you so‘ roepen beginnen. Iedereen die natuurlijk allang wist dat OBL in Pakistan zat, kan nu zijn gelijk halen. Maar bij de wondere woensdag willen we toch één voorspelling nader bekijken. Het gaat hier om de voorspelling die geograaf Thomas Gillespie samen met collega John Agnew en een groepje studenten deed in 2009.

Gillespie en co.  gebruikten voor de voorspelling ideeen uit het vakgebied Eilandbiogeografie. Deze theorie probeert te voorspellen wat de relatie is tussen de biodiversiteit op een eiland, de grootte van dat eiland en de afstand die het heeft tot het vasteland. Een voorbeeld van een biogeografische stelling is dat naarmate een eiland groter is, er een hogere immigratiesnelheid is (diersoorten die op het eiland aankomen). Tegelijk is er dan een lagere extictiesnelheid (uitsterven van soorten). Dit betekent dat er uiteindelijk op een groot eiland meer biodiversiteit ontstaan. De afstand van het eiland werkt dan weer negatief op de immigratie. Hoe dit alles met elkaar verband houdt is het onderwerp van onderzoek voor de eilandbiogeografen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Verlamde Graffitikunstenaar tekent weer

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

De verlamde graffiti-kunstenaar tempt1 met de graffiti-bril (foto Flickr/urban_data)

Dat was de eerste keer sinds 7 jaar dat ik iets tekende. Ik heb het gevoel dat ik al die tijd onder water gehouden werd en dat iemand nu eindelijk in het water reikte en mij hoofd omhoog haalde zodat ik kon ademen.

Bovenstaande quote is afkomstig van graffiti-kunstenaar TEMPT1. TEMPT1 was één der groten in de Amerikaanse graffiti-scene van de jaren 80. Zijn carriere kwam tot abrupte en absolute stilstand toen in 2003 bij hem de neurologische aandoening ALS werd geconstateerd. Net zoals de bekendste ALS-patient Stephen Hakwing raakte TEMPT1 volledig verlamd. Maar in tegenstelling tot Hawking had TEMPT1 niet de top-verzekering die nodig was om de bekende spraak-computer te kunnen betalen. TEMPT1 was daardoor zo zo’n beetje verstoken van communicatie met de buitenwereld.

Grafisch ontwerper en ondernemer Mick Ebeling wilde TEMPT1 graag helpen. Met veel moeite zorgde hij ervoor dat de patient weer met de buitenwereld kon communiceren. Maar Ebeling wilde TEMPT1 ook weer laten tekenen. Na een jaar plannen bracht hij een stelletje ongeregeld bij elkaar om een open-source zelfbouw graffiti-bril in elkaar te zetten.  Met goedkope spullen zorgde hij ervoor dat de verlamde kunstenaar voor het eerst sinds zijn verlamming weer kon tekenen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Chimera’s

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Chimaera op een Apulische roodfigurige schaal, ca. 350-340 v.Chr. (foto Wikimedia commons/ Lampas Group)In de Ilias beschrijft beschrijft Homerus de Chimera, het fabeldier dat de held Bellerophon dient te doden als volgt:

Van goddelijk geslacht, een fabeldier,
Van voren leeuw, van achtren slang, een geit
Daartussen, ademend een felle gloed
Van vlammend vuur. […]

De chimera komt nog een paar keer vaker voor in Griekse en Latijnse mythologie meestal als een combinatie tussen leeuw-slang-geit. De chimera is niet het enige fabelmengdier dat we kennen, maar biologen hebben gekozen voor de term chimerisme om de in de echte wereld voorkomende mengvorm tussen twee soorten of individuen te beschrijven. Er is sprake van biologisch chimerisme indien er in een individu cellen te vinden zijn van meer dan één zygoot. Dit geval ontstaat bijvoorbeel als er twee embryos in de baarmoeder versmelten (in dat geval is er waarschijnlijk sprake van 1 set ouders).

Door chimerisme kunnen ook bijzondere sexe-situaties opduiken, wanneer één van de celtypen mannelijk en de andere vrouwelijk is. Er is dan sprake van een ‘ware hermafrodiet‘. Zo is er een beschrijving van een zebravink waarbij de geslachtskenmerken precies verdeeld waren over de linker- en rechterkant van het beestje. Links had het beestje testikels, rechts eierstokken.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Hoe ver kan bio-engineering gaan?

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Wil jij ook een lichtgevende kat? (foto: Flickr/pinkiwinkitinki)Ooit, in een ver verleden, was de enige vorm van biologische evolutie die van Darwin: organismen pasten zich door natuurlijke selectie aan aan de hand van criteria die door de omgeving werden bepaald. Maar op een bepaald moment ging ons deze passieve evolutie niet snel genoeg: de mens greep de kans om zijn omgeving te veranderen (letterlijk) met beide handen aan. Op die manier ontstond een wat vervuilde vorm van evolutie die ons tot op heden geen windeieren legde. Maar, zo merkt Amerikaans bioethicus Paul Root Wolpe, de afgelopen jaren hebben we het heft van het evolutionaire mes nog meer in de hand genomen. Volgens Wolpe is de stand van zaken op het gebied van actieve bio-engineering nu op het punt gekomen dat we ons moeten afvragen:  hoe ver kunnen we gaan?

Die huidige stand van zaken op het gebied van bio-engineering is al bijzonder indrukwekkend, het is duidelijk niet langer science-fiction waar we over praten. In onderstaand TED-filmpje geeft Wolpe een lijst van meer of minder bekende bio-engineering projecten die nu lopen. Waar we als mensen natuurlijk al eeuwen door middel van selectief fokken aan biologische manipulatie doen, kunnen we de evolutionaire werkelijkheid nu veel preciezer naar onze hand te zetten met behulp van bijvoorbeeld kunstmatige inseminatie of het ingrijpen op DNA-niveau. Dit opent de weg naar nieuwe kruisingen zoals de Cama of Lijger; dieren die voor medische toepassingen gemanipuleerd zijn zoals de Vacanti muis (die met het oor), geiten die het molecuul Antitrombine aanmaken voor medicinale doeleinden; maar ook vissen, katten, honden en apen die licht geven in het donker. Leuk voor onder de kerstboom.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: FBI vraagt puzzelaars om hulp

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

De twee codes van McCormick (bron: wikipedia commons/ fair use)Het komt maar zelden voor dat puzzelaars en crypto-geeks hun vaardigheden kunnen inzetten voor zoiets CSI’erigs als het oplossen van een ‘cold case’. Daar is sinds deze week verandering in gekomen: de FBI vraagt om publieke hulp bij het oplossen van een twaalf jaar oude moordzaak. Vermoed wordt dat de twee morsige notitievelletjes met een versleuteld bericht inzicht kan geven in het misdrijf.

Op 30 juni 1999 werd het levenloze lichaam van Ricky McCormick gevonden  in een veld in St. Charles County, Missouri. McCormick, een voortijdige schoolverlater met een longaandoening en een aanzienlijk crimineel verleden. McCormick werd geidentificeerd aan de hand van zijn vingerafdrukken maar de reden van zijn dood is nu al twaalf jaar een raadsel voor de autoriteiten. Vreemd was ook het feit dat het lichaam meer dan 45 kilometer van zijn huis gevonden werd -Ricky bezat geen auto en er is geen openbaar vervoer in die omgeving.

Maar het allervreemdste zijn de twee velletjes met gecodeerde berichten die in de binnenzak van McCormick aangetroffen werden. Het bestaan van de codes werd niet openbaar gemaakt, maar in de afgelopen twaalf jaar is het noch de cryptologen van de FBI, noch die van de American Cryptogram Association gelukt kaas te maken van de vreemde lettercodes. En dus merkt de FBI deze week de dood uiteindelijk aan als een ‘moord’ en maakte zij het bestaan van de codes openbaar met daarbij expliciet de vraag aan de ‘crowd‘ om hulp bij het ontcijferen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Brainstormen

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Typische brainstorm sessie (foto Flickr/Faroekat)Gooi in het bedrijfsleven een lastig probleem op tafel en de kans is groot dat er binnen de korste keren een brainstorm sessie wordt georganiseerd.  Het is immers bekend dat brainstormen dé manier is om met door een groep mensen snel veel, creatieve, kwalitatief hoogstaande ideeën te laten genereren. Toch?

De vader van het fenomeen brainstormen is de Amerikaanse reclameman Alex Faickney Osborn. In 1941 was de beste man van mening dat normale vergaderingen het ontwikkelen van nieuwe creatieve ideeën eerder tegenging dan stimuleerde. Osborn ging op zoek naar een set regels voor bijeenkomsten die mensen de mogelijkheid moesten geven om hun creatieviteit de  vrije loop te laten en veel goede innovatieve ideeen te genereren. Deze zoektocht leidde uiteindelijk tot de publicatie van Osborns boek “Applied Imagination” waarin hij de regels uiteenzette van wat hij toen “Brainstorming” noemde (aanvankelijk gebruikte hij de term “thinking up“). De vier basisregels, die nog steeds gebruikt worden in vergaderzaaltjes wereldwijd zijn (vrij vertaald):

  • Geen kritiek op andermans ideeën
  • Ga voor een grote hoeveelheid ideeën
  • Bouw op elkaars ideeën
  • Moedig wilde ideeën aan
  • Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

    WW: Het foutje van Da Vinci

    De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

    vigintisex-basium-elevatus-vacuus Leonardo da Vinci met pijl naar de verkeerde piramide (afbeelding copyright-vrij, via alove.pro, aanpassing Victor)Vraag aan iemand op straat om het prototypische genie te noemen en de kans is groot dat de ondervraagde ofwel Einstein ofwel Leonardo da Vinci noemt. Beide mannen zijn -terecht overigens- bijna synoniem met de notie van het klassieke Genie: de haast magische wetenschapper die mijlenver op zijn tijdgenoten vooruit is; op wiens werk nog jaren, of zelfs eeuwen voortborduurt kan worden; onfeilloos. Hoewel, feilloos? De Nederlandse wiskundige, sculpturist en Leonardo-bewonderaar Rinus Roelofs ontdekte dat zelfs het beste paard van stal wel eens struikelde: Leonardo da Vinci maakte in één van zijn wiskundige tekeneningen een fout. Het Belgische tijdschrift EOS besteedt in haar jongste editie drie pagina’s aan deze uitglijder van de Uomo Universale.

    De fout komt voor in!één van de illustraties die da Vinci maakte voor de Italiaanse wiskundige Luca Bartolomeo de Pacioli. In zijn beroemde werk “De divina proportione” (over de Gulden snede) beschrijft Pacioli wiskundige en kunstzinnige principes met betrekking tot de verhoudingen van afmetingen. Ook komt in het boek een aantal beschrijvingen aantal tekeningen voor van Archimedische lichamen, geillustreerd door Leonardo.

    Archimedische lichamen zijn veelvlakken wiens vlakken bestaan uit twee of meer verschillende soorten veelhoeken (bijvoorbeeld driehoeken of vierkanten). Ze verschillen daarin van Platonische lichamen die maar één soort veelhoek gebruiken. Voorbeelden van Platonische lichamen zijn de kubus (opgebouwd uit zes vierkanten) of de tetraëder (driekantige piramide, opgebouwd uit vier driehoeken).  Een traditionele voetbal met zijn vijf- en zes-kantige vlakken is een voorbeeld van een Archimedisch lichaam.

    Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

    WW: Pruimenvingers

    De woensdagmiddag is op Geencommentaar.nl Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland

    Gerimpelde vinger (foto Flickr/notanyron)Topologie is een tak van wiskunde die zich bezighoudt met ruimtelijke eigenschappen van vormen. Specifieker bekijkt het welke eigenschappen vormen hebben die onveranderlijk zijn bij vervorming. Ze geeft beschrijvingen van bijvoorbeeld donutvormen of ze onderzoekt –zoals we in een eerdere WW al zagen-  wat een knoop een knoop maakt. Het is een tak van wiskunde die vaak zinnige dingen kan zeggen over meer of minder wereldschokkende vraagstukken in de fysieke wereld. Een minder wereldschokkend vraagstuk (maar daarom niet minder interessant) is waar bad-rimpels vandaan komen.

    Wat in het Engels zo mooi prune(y) fingers genoemd wordt heeft in onze taal helaas geen aparte term, maar iedereen kent het effect van te lang in het water zitten natuurlijk wel. Zolang onze huid te lang onder water verblijft nemen de bovenste lagen water op, waardoor ze uitzet. De overtollige verpakking voor de vingers gaat op bepaalde plekken lubberen. Op de vraag waarom dit de vorm van rimpels aanneemt en niet ‘gewoon’ een loshangende flap, kan het onderzoek van topologen Myfanwy Evans en Stephen Hyde opheldering geven.

    De sleutel tot de vraag hoe de huid kan uitzetten, maar toch zijn globale structuur behouden ligt in de keratinelaag, het netwerk van vezeleiwitten dat de buitenste laag van het huidoppervlak (en in nagels en haren) vormt. De topologie van dit netwerk was onduidelijk, maar het onderzoek van Evans en Hyde lijkt nu een goed model van de huidstructuur op te leveren. De vormen waaruit dit netwerk bestaat zijn zogenaamde ‘gyroids’.  De wiskundige eigenschappen van gyroids zijn niet makkelijk te vertalen in een korte omschrijving, maar het zijn in ieder geval schitterend gegolfde oppervlakken met veel interconnectie. Gyroids komen vaker in de natuur voor, onder andere in polymeren en vlindervleugels.

    Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

    WW: Kleiner dan “een hair van mijn baart”

    De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

    Model van de Antoni van Leeuwenhoeks microscoop (Foto Flickr/Fujoshi)Bovenstaande frase werd gebezigd door onze Antoni van Leeuwenhoek toen hij tussen 1673 en 1723 naar woorden zocht om de schaal te beschrijven van de belachelijk kleine dingen die hij door zijn microscoop zag. Met de door de Nederlandse lenzenmakers gefabriceerde apparatuur kon Van Leeuwenhoek kijken op wat we nu de milli- en de micrometer noemen. In de eeuwen daarna is de optische microscoop weliswaar steeds verbeterd en konden steeds kleinere zaken bestudeerd worden, maar tot die tijd was er nog nooit zo’n geavanceerde optische microscoop gemaakt en gebruikt. Optische microscopen werken met licht, en bij licht is er op zeer kleine schaal sprake van diffractie, waardoor lichtpuntjes eruit zien als vage schijven: zogenaamde Airy-schijven. Hoe beter de microscoop -hoe hoger het oplossend vermogen– hoe kleiner de minimale afstand tussen twee puntjes waarvan je de Airy-schijven nog kan onderscheiden. Maar uiteindelijk is er een theoretische grens aan het schaal die je met een optische microscoop kan bekijken. Met de optimale lichtfrequentie is deze ongeveer tot 200 nanometer terug te brengen.

    Nu zijn er andere manieren om kleiner te kijken. De bekendste manier is die van de elektronenmicroscoop, maar het kan ook met laser-licht of metamaterialen. Probleem is dat deze manieren erg kostbaar zijn en destructieve effecten kunnen hebben op het preparaat. En daarom zochten wetenschappers naar manieren om de theoretische limiet voor optische microscopen te omzeilen. Een team van wetenschappers, aangevoerd door Professor Lin Li en Dr Zengbo Wang, van de Universiteit van Manchester beschrijft in het Maart-nummer van Nature Communications hoe met behulp van superkleine glazen bolletjes veel kleinere objecten bekeken kunnen worden. De glazen bolletjes zijn de grootte van rode bloedcellen (ofwel “globule die het bloet root maeckt” aldus Van Leeuwenhoek). Ze worden op het te bekijken object aangebracht en ze werken min of meer als mini-vergrootglazen, in de zin dat ze het licht verspreiden. Door hier weer met een -hele goede- microscoop naar te kijken wisten de onderzoekers een oplossend vermogen van 50 nanometer te bereiken. En in principe is er geen theoretische limiet. De techniek biedt volgens de auteurs mogelijkheden om individuele virussen te bekijken.

    Vorige Volgende