Karin Spaink, auteur op Sargasso

Foto: A.Davey (cc)

Middelvinger

29 september 2016 , 08:00 , door Karin Spaink

Hoe vaak mensen elkaar ook napraten dat Clinton versus Trump een schoolvoorbeeld is van de elite versus het volk – het is simpelweg niet waar. Al wie dat beweert, is feitelijk al ten prooi gevallen aan het vertoog van Trump.

Trump is niet van het volk, hij is niet voor het volk. Nooit geweest, ook: Trump maakt zelf een solide onderdeel uit van de elite die hij zegt te bestrijden. De man is opgevoed met een gouden lepel in de mond, dankt al zijn geld aan zijn vader, wordt permanent omzoomd door een roedel advocaten die hem overal uit trachten te kletsen, pocht eindeloos over zijn kapitaal en zijn privileges, betaalt amper belastingen, gebruikt het geld van zijn vermeende liefdadigheidsstichtingen hoofdzakelijk te eigen bate, en wringt zich uit elk faillissement dat hij over zichzelf heeft afgeroepen.

Dat past toch amper bij het beeld van de kleine man die met succes zand gooit in de geoliede machine van de heersende elite? Toch is dat waar hij zijn aanhang vandaan haalt: mensen die geloven dat Trump het establishment even mooi even een poepje zal doen ruiken.

Trump liegt, draait, kleineert, beschimpt, beledigt dat het een aard heeft, onderbouwt geen enkel plan. Hij gedraagt zich als een windbuil, als een snoever, maar het dondert niet voor zijn aanhang. Trump heeft nergens blijk gegeven van doordacht beleid – verder dan ‘I have a plan, and it will be a wonderful plan, everybody will love my plan!’ komt hij niet – maar zelfs dat kan zijn fans niet schelen.

Foto: KamiPhuc (cc)

Rupsje Nooitgenoeg

22 september 2016 , 08:00 , door Karin Spaink

COLUMN - Kijk hem staan. Ietwat slobberig in het pak – de armen te iel voor de mouwen –, zijn helderblauwe ogen priemend, de mondhoeken misprijzend naar beneden, de vuisten gebald. Rob Bertholee, hoofd van de AIVD. Zijn grootste vijand: terreurorganisaties. Zijn op een na grootste vijand: ons aller privacy. Om de eerste vijand te verslaan, moeten wij burgers het tweede opgeven, vindt hij.

‘Ik vind privacy ook uiterst belangrijk,’ begint hij. Ja, wat moet hij anders: zeggen dat je privacy onzin vindt is voor een hoge ambtenaar onaanvaardbaar, het is immers een grondrecht? Maar verder moet hij er eigenlijk niets van hebben.

Bertholee deelt het volk fijntjes mee – toevallig precies in de week waarin het boek van Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis, over alle privacy-vermalende beleidsmaatregelen die overheid en bedrijfsleven het afgelopen decennium hebben genomen, insloeg als een bom – dat privacy-voorvechters hartstikke gevaarlijk zijn.

Zouden mensen die privacy als hoogste doel hebben dat net zo enthousiast nastreven als zij slachtoffers zijn van een aanslag? Als zij weten dat zij hebben toegestaan dat zoiets gebeurt?

Hoe vals van Bertholee: alsof er aanslagen plaatsvinden omdat er teveel privacy is. Alle terroristische aanslagen zijn uitgevoerd door mensen die al bekend waren bij de AIVD of hun internationale collega’s. Die verdachten verloren de veiligheidsdiensten echter uit het oog door een overmaat aan bureaucratie, door gebrekkige onderlinge samenwerking en door de door henzelf gecreëerde overmaat aan signalen – immers: hoe meer triggers, hoe meer loze meldingen, en hoe meer nutteloos werk. De AIVD kan simpelweg niet uit de voeten met de grote hoeveelheid door henzelf geplante vlaggetjes.

Foto: karrikas (cc)

Loepzuivere journalistiek

15 september 2016 , 08:00 , door Karin Spaink

Onderzoeksjournalistiek heeft een flinke vaart genomen. Kranten geloofden lang dat artikelen korter moesten en nieuws alleen telde als het snel werd gebracht; ze ontdekken nu dat ze op dat vlak altijd door internet worden verslagen en intussen zelf flink bijdragen aan de vervlakking en simplificatie van het nieuws. Daarom bieden ze nu godlof weer ruimte voor langere, diepgravende stukken.

Het gaat over de vraag wat de prijs van medicijnen zo opdrijft. Uitvlooien wat de toezichthouders op de banken doen, en of zij inmiddels ze beter op hun taak zijn berekend dan in 2007. Het immens dikke dossier van de PanamaPapers doorspitten en in kaart brengen hoe tonnen of miljoenen voor het oog van de belastingdiensten worden weggesluisd en spoorloos witgewassen. Nagaan waar de puinhoop bij de SVB vandaan komt, zodat de overheid maanden achter elkaar het persoonsgebonden budget niet kon uitkeren en waardoor ook kinderbijslag en AOW-betaling flink in de soep liepen. Hoe komt het dat de overheid aan softwarebedrijven tientallen miljoenen betaalt voor programma’s die niet naar behoren werken? Of we krijgen uitgebreid verslag van wat Heineken nu eigenlijk in conflictgebieden in Afrika uitvreet.

Onderzoeksjournalistiek is hot. Er zijn opleidingen voor gestart, er zijn bureaus die zich erin specialiseren, datagravers hebben zich gelieerd aan de onderzoeksjournalistiek en delven in databases om feiten en tendensen boven water te halen, sommige media – zoals De Correspondent en De Groene Amsterdammer – leggen zich toe op onderzoeksjournalistiek.

Foto: Chris (cc)

De versmalling van diversiteit

8 september 2016 , 08:00 , door Karin Spaink

COLUMN - Het symposium over diversiteit in de media dat ik bijwoonde, bood een prachtige baaierd aan verhalen. Film- en documentairemakers vertelden hoe hun lastige of onbeantwoorde vragen langzaam waren uitgegroeid tot volwaardige onderwerpen. Ze vertelden hoe lastig het kon zijn hun hoofdpersonen frank en vrij te laten vertellen, hoeveel tijd ermee gemoeid is om een goede band op te bouwen. Ze vertelden hoe hun pitches bij de omroepen regelmatig afketsten op onwetendheid, maar dat daar gelukkig schot in zat. En we zagen ronduit adembenemende fragmenten.

Toch knaagde er iets. Het thema was diversiteit: waarom ging de discussie dan uitsluitend over kleur, over niet-westerse culturen en mensen van gemengde etniciteit? Diversiteit is toch breder dan dat?

Gaandeweg ging het me dagen. We hebben het besef dat de Nederlandse media ziekelijk wit zijn, stiekem ingeruild voor de notie dat we gebaat zijn bij ‘meer diversiteit’. Dat klinkt vriendelijker, is minder verwijtend jegens de ingesleten posities, en het is prettig positief geformuleerd, als een win-win situatie.

Maar die aanpak leidt enerzijds tot een akelige versmalling van het begrip diversiteit, anderzijds tot het verdoezelen van feiten. Want hier stonden mensen te bepleiten dat het ‘diverser’ moest, terwijl we eigenlijk gewoon wilden zeggen dat het gezicht van de media veel te wit is. Kijk naar de Britse tv: zowel in actualiteitenprogramma’s als tv-series voeren die aanzienlijk meer mensen van kleur op. Ik vind dat telkens weer een verademing. Maar zeggen dat het Nederlandse medialandschap simpelweg te wit is, doen we niet meer: we betitelen dat tegenwoordig liever met een kuis mondje als ‘gebrek aan diversiteit’.

Foto: Jennifer Pack (cc)

Diamant

1 september 2016 , 08:00 , door Karin Spaink

COLUMN - Babs van den Bergh, weduwe van René Gude, beschreef in een prachtig stuk in Filosofie Magazine hoe zij en de voormalige ‘denker des vaderlands’ een houding vonden tegenover zijn fatale kanker. Wat te doen, hoe te zijn, wanneer je weet dat je uitbehandeld bent en de zekerheid hebt dat je ziekte je gaat slopen?

Je horizon raakt gefixeerd, ‘later’ krijgt een einddatum. Al weet je niet precies wanneer je zult sterven, je weet wel dat de dood nabij is. Je kunt dan grofweg twee dingen doen, schrijft Babs: je vonnis ontkennen en de strijd met je lot aangaan, of jezelf huilend op de bank werpen. Maar dat ‘strijden’ is in zulke gevallen vruchteloos. Hoe hard je ook je best doet om niet ten onder te hoeven gaan, om het toch te winnen van de ziekte: de dood heeft je al aangeraakt. Je strijd, hoe oprecht ook, is tevergeefs. Ondertussen verspil je kostbare tijd en energie aan een gevecht dat je al verloren hebt.

Ook huilen op de bank levert je weinig op: ja, het is onrechtvaardig, maar woede daarover helpt je geen sikkepit verder. Met beide opties ontneem je jezelf tijd om afscheid te nemen, tijd om af te ronden, en het belangrijkste: tijd om door te brengen met de mensen die je liefhebt, tijd om te genieten van wat je nog hebt en wat je nog wél kunt.

Foto: DonkeyHotey (cc)

Schijnveilig

25 augustus 2016 , 08:00 , door Karin Spaink

COLUMN - Er is een hoogst curieuze veiling gaande: een groep hackers, de ShadowBrokers, slijt publiekelijk een roedel zogeheten zero-day exploits aan de hoogstbiedende. Zero-day exploits zijn beveiligingsgaten die nog niet zijn gepubliceerd en waar de betrokken software- of hardware-fabrikant geen weet van heeft, zodat ze geen verweer tegen de bewuste kwetsbaarheid hebben kunnen ontwerpen.

Het effect? Iedereen die zulke hardware of software gebruikt, kan worden gehackt door deskundigen – of door groepjes die zulke exploits verzamelen en heimelijk aan elkaar doorgeven – met mogelijk grote gevolgen. De fabrikant heeft niet door dat zijn product lek is, de klant weet niet dat zijn gegevens geoogst kunnen worden door kwaadwillenden. Beiden denken hun zaakjes op orde te hebben, maar verkeren in schijnveiligheid.

We weten al langer dat de NSA, de Amerikaanse afluisterdienst, dergelijke zero-day exploits verzamelt. De NSA zet zelfs deskundigen in om die als eerste op te sporen, teneinde ze later naar eigen goeddunken te gebruiken tegen mogelijk verdachte organisaties.

De NSA is terdege bekritiseerd om deze praktijk. Door gevonden exploits niet te publiceren, zoals serieuze veiligheidsexperts doen, maar ze te eigen bate geheim te houden, verzwakken ze uiteindelijk ieders veiligheid. Want welke zekerheid hebben we dat andere, minder nette clubjes, diezelfde exploits niet ook hebben gevonden? Vergroot het onze veiligheid wanneer de NSA denkt dat zij als enige dergelijke exploits heeft gevonden en die secuur kan beheren? Is het niet beter om zulke exploits bekend te maken, opdat ieders algemene veiligheid wordt verbeterd?

Foto: jan Sefti (cc)

Veerkracht

18 augustus 2016 , 08:00 , door Karin Spaink

COLUMN - Nadat de jezidi’s in juli 2014 tegen Isis in opstand kwamen, nam de terreurgroep wraak. Ze dreven de jezidi’s naar de berg van Sinjar, waar ze vast kwamen te zitten. Isis nam in de weken daarop zo’n tweeduizend jezidische vrouwen gevangen, die vervolgens als seksslaaf werden gebruikt: als ze niet voor een paar dollar konden worden verkocht, hield Isis ze zelf en werden de vrouwen dagelijks meermalen verkracht door de o zo vrome strijders.

Inmiddels zijn bijna zevenhonderd van deze vrouwen weer op vrije voeten. Sommigen wisten zelf te ontsnappen, de meesten zijn bevrijd door de Koerdische peshmerga. Ze zijn daarna in ziekenhuizen opgelapt.

Je zou denken: die vrouwen zijn gebroken, ze zijn stuk voor stuk hoopjes ellende geworden. Ze hebben hun mannen onthoofd zien worden, hun kinderen zijn hen afgenomen, hun moeders afgeslacht, hun land is onder hun voeten weg geroofd. Tel daar het dagelijks herhaald seksueel misbruik bij op, en er rest je nog bitter weinig.

Maar nee.

Een van hen, Khatoon Khider, benaderde een commandant van de peshmerga. Zij en haar lotgenoten hadden nog nooit gevochten, maar ze stelde voor dat ze een gevechtstraining zouden krijgen. De peshmerga – waar Koerdische vrouwen een vanzelfsprekend onderdeel van vormen – voelde er wel wat voor.

Foto: Paxson Woelber (cc)

Evenwicht

11 augustus 2016 , 08:00 , door Karin Spaink

COLUMN - De pers betracht objectiviteit. Natuurlijk maakt elk medium zijn eigen keuzes in wat het nieuwswaardig acht, maar in de presentatie van items beogen ze balans: ze trekken uitspraken en feiten na, plegen hoor en wederhoor, trachten andere zienswijzen over het voetlicht te brengen.

Alleen werkt dat niet altijd.

De discussie over klimaatsverandering veegde de vloer aan met die gewrochte objectiviteit. Jarenlang poogde zowat elke redactie keurig gebalanceerde bijdragen te maken, en gaf klimaatsceptici derhalve volop gelegenheid om wetenschappers aan te vallen die zeiden dat er iets dramatisch gaande was met ons klimaat.

Een jaar of vijf geleden veranderde dat. Gaandeweg drong tot ons door dat de sceptici tezamen een slordige 0,5% van de klimaatwetenschappers vertegenwoordigden, en de overige 99,5% het akelig eens was: ons klimaat is hard aan het veranderen. De gefêteerde objectiviteit had erin geresulteerd dat de media een kleine groep fringe wetenschappers een even groot podium gaf als de immens grotere groep reguliere wetenschappers. En juist die krampachtige gelijkschakeling maakte dat klimaatsceptici een veel ruimer podium werd toebedeeld dan hun argumenten toekwam.

Momenteel worden zowat elke maand oude temperatuurrecords verbroken: de aarde warmt sneller op dan we konden bevroeden. Waren we niet zo dol geweest op controverse en ‘objectieve’ verslaggeving. dan waren beide standpunten niet zo lang als gelijkwaardige opties gepresenteerd. Mogelijk hadden we er dan nu wat beter voor gestaan, qua klimaatbesef en -maatregelen…

Foto: copyright ok. Gecheckt 01-03-2022

Volk

4 augustus 2016 , 08:00 , door Karin Spaink

COLUMN - Er zit iets raars aan de radicaliseringsdiscussie. Op hoge toon eisen veel oudsher hier geboren en getogen Nederlanders dat mensen die andere wortels hebben, zich moeten aanpassen, liefst snel een beetje.

De aanhang van de PVV groeit. Wilders wordt steeds valser jegens mensen met een Arabische achtergrond. Hij regisseerde zorgvuldig dat in het publiek geplante medewerkers ‘minder Marokkanen, minder Marokkanen!’ zouden scanderen, en beweerde later dat hij slechts ruimte had geboden voor de stem des volks.

Niemand die erop wijst dat die definitie van ‘het volk’ de plank akelig misslaat: ons volk bestaat allang niet meer uit blanke Nederlanders. Evenzo is de term ‘populisme’ absoluut misplaatst als het om de PVV gaat: elke groepering die op voorhand een deel van het volk uitsluit, is niet populistisch, maar schandalig bevooroordeeld.

Intussen lopen er in Nederland knokploegen rond, zoals de uit Scandinavië overgewaaide ‘Soldaten van Odin’ (de Volkskrant betitelde ze verbloemend als ‘burgerwacht’), speurend naar onrecht dat zijzelf vuistgewijs willen rechtzetten. Ze achten zichzelf rechter en beul ineen, en lieten derhalve trots een tot pulp geslagen asielzoeker op straat achter.

Wie zich verzet tegen zulk extremisme, en in plaats daarvan pleit voor samenwerking, voor verbintenissen zoeken, voor het betrachten van nieuwsgierigheid, onderling begrip, inlevingsvermogen en tolerantie, wordt tegenwoordig smalend weggezet als Gutmensch. Hoe zijn we in hemelsnaam zover gekomen dat een bedachtzaam mens willen zijn, jezelf niet teveel willen laten leiden door vooroordelen, je op een sneer komt te staan?

Foto: Forbenius (cc)

Nog meer controle is een heilloze weg

28 juli 2016 , 08:00 , door Karin Spaink

COLUMN - Na al die aanslagen lijkt het duidelijk: voor de veiligheid dienen we meer vrijheid in te leveren. Meer controle op ieders gedrag, uitlatingen en ideeën; meer dataverzamelingen en die onderling beter koppelen; meer bewaking, meer mensen eruit pikken. Streng optreden jegens iedereen die van het gemiddelde afwijkt.

Alleen doen we dat al vijftien jaar lang, en het helpt geen sikkepit. Het verzamelen en kruisen van data leidt er hooguit toe dat de macht van de overheid toeneemt, dat individuele burgers kwetsbaarder worden, en de kans op pijnlijke fouten toeneemt. (Digitale systemen zijn weinig vergevingsgezind, ook als de vergissing hun makelij is.)

Ik vermoed dat meer surveillance er juist voor zorgt dat burgers passiever worden.

Je meldt iets dat je zorgen baart niet bij de politie, omdat ‘het systeem’ dat toch zelf wel zal signaleren? Veiligheid wordt iets dat de overheid voor ons regelt, iets wat we passief ondergaan; en niet langer iets dat we met ons allen beheren en vormgeven.

Uit tal van rapporten blijkt dat al die controle niets uithaalt tegen aanslagen: geen enkele is erdoor voorkomen. Erger: bijna iedereen die de laatste jaren betrokken geweest is bij een grote aanslag, stond al op de radar van de politie. Massasurveillance levert simpelweg te weinig op.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Mataglap

21 juli 2016 , 08:00 , door Karin Spaink

COLUMN - Dertig jaar geleden las ik Stand on Zanzibar, geschreven in 1968, voor het eerst. Een geweldig boek, en een goede graadmeter: telkens wanneer ik het herlees, is weer een van John Brunners voorspellingen uitgekomen of akelig aannemelijk geworden.

De wereld daar is zo overbevolkt dat wanneer iedereen schouder aan schouder staat, ze nog net op Zanzibar passen. (Inmiddels vallen we van dat eiland af: de wereldbevolking telt al een half miljard meer dan in Brunner’s boek.) Virtual reality en reclame zijn er naadloos in elkaar overgelopen, en reclame is alomtegenwoordig: er staat nog net geen straf op het mijden van advertenties. Mensen kunnen via een avatar ‘persoonlijk’ meedoen aan reality shows. De media grossieren in eindeloos herhaalde sound bytes, hitsige speeches en bevoogdende levensadviezen.

Oppositie tegen de ideeën van de goegemeente wordt door de politiek en de media eensgezind gedegradeerd tot onschuldig entertainment. Een multinational staat op het punt een bijna failliet land op te kopen om het, in ruil voor het alleenrecht op arbeidskracht en grondstoffen, voortaan ‘op zakelijke wijze te gaan managen’. De verschillen tussen rijk en arm zijn schrikbarend groot, en de middenklassen bestaat niet meer. Terroristische aanslagen zijn dagelijkse kost, niemand trekt nog een wenkbrauw op van een bomaanslag. Liever mijdt men de straat en het openbare leven.

Foto: Jo Naylor (cc)

Rustig buurtje

14 juli 2016 , 08:00 , door Karin Spaink

COLUMN - Vrijdagavond, net iets na twaalven. Er klonken fikse knallen iets verderop, MeisjeMax dook van schrik achterin de boekenkast. Terwijl ik naar het raam liep om te zien waar het vuurwerk was, drong tot me door dat er niks geen gesuis of gefluit te horen was: het waren korte, droge knallen. Tak… tak tak… [even stilte]. Tak. Tak tak tak. Tak tak. Zo tussen de vijftien en de twintig keer.

Het rare moment wanneer je plompverloren invalt: ‘Verhip, dat zullen toch geen geweerschoten zijn?’

Buiten viel niets te zien dan de weerspiegeling van mijn boekenkasten in de ruiten. Ik hoorde een scooter wegrijden.

Op straat gaan kijken durfde ik niet, want inmiddels wist ik vrij zeker dat het inderdaad schoten waren geweest. De politie bellen? Dat hadden anderen vast al gedaan. Ik deed de keukendeur open en liep de tuin in. Overal hingen buren over hun balkons. De buren rechtsboven wisten zeker dat het een kalasjnikov was geweest. Linksachter de daktuin die middenin ons wooncomplex ligt, hoorde ik een vrouw roepen: ‘Ben je gewond? Gaat het?’

Vijf minuten later reed het hele circus de straat in: een overvalbusje, politiewagens, een ambulance. Mijn huiskamer baadde in blauw licht.