Overzicht

Tom van Doormaal

338 Artikelen
668 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Foto: JD Hancock (cc)

Psychiater voor de wereld?

, door

COLUMN - Mag onze democratie zich verdedigen tegen zijn vijanden? Daar hadden we toch niet veel moeite mee, een jaar of tachtig geleden. Waarom nu dan wel? Is het omdat die vijandschap zich hult in een religieus gewaad?

Een aanslag op een Russisch vliegtuig,  aanslagen in Beirut, Ankara, Parijs.  Dat is IS-geweld. Dat staat los van andere gekte en strijd: de wereld is psychopathisch aan het worden.  Zoals 100 onthoofdingen in Saoedi-Arabië, strijd in Syrië, Jemen, Irak. Ons verweer tegen aanslagen is eenvoudig: bommen gooien. Maar gaat dat helpen?

Buitenhof

Meestal kijk ik naar Buitenhof . De laatste keer werd een blik op de wereld gegeven door Laila al-Zwaini, een Arabiste, die een paar artikelen noemde. Ook sprak ze een duizelingwekkend zinnetje uit over “de implosie van staat en samenleving.” Ik dacht na over de jarenlange strijd, die de scheiding van kerk en staat ons gekost heeft, maar krabbelde ondertussen haar verwijzing naar de “New Inquiry” op de rand van de krant. Het kan zijn dat een militaire coalitie tegen IS nuttig is, zei ze ook nog, maar is het niet slimmer een coalitie van denkers en wetenschappers te vormen?

New Inquiry

Layla kreeg geen tijd in Buitenhof, maar ik zocht even op “New Inquiry”.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De logica van fundamentalisten

, door

OPINIE - Iedereen mag van mij geloven wat hij wil. Je mag geloven in God, Allah, Jabaldeus, het kapitaal of Marx. Het maakt mij niet uit. Erediensten doe je maar met soortgenoten, als je niet te veel hinder veroorzaakt, zal ik je geen strobreed in de weg leggen.

Als je geloof gevolgen heeft voor je handelen, wordt het iets anders. Ongericht en gericht vermoorden van mensen is met geen enkele overtuiging te rechtvaardigen. Ondanks heilige teksten: er zijn hogere morele normen en waarden, die de verhoudingen tussen mensen bepalen.

Zachtheid en liefde

Parijs, januari 2015 en november 2015, wat laat het zien? Haat, misschien nog meer ressentiment, een volstrekt gebrek aan menselijke zachtheid. Zoals Amos Oz het zei in Buitenhof: je kunt je belager slaan met een grote stok, maar het bloeden wordt er niet mee gestelpt. Of Che Guevara: “Laat mij, op het gevaar af belachelijk te lijken,  zeggen dat de ware revolutionair geleid wordt door een groot gevoel van liefde. Het is onmogelijk je een echte revolutionair voor te stellen die deze eigenschap mist.” (geciteerd door Slavoj Zizek, “Geweld”, Amsterdam, 2009, p.196)

De vraag is wat we missen, door onze gedeelde afschuw te uiten over de barbaren, die tegen onze waarden strijden.

Foto: copyright ok. Gecheckt 13-10-2022

Pacifisme als Westerse luxe

, door

COLUMN - Het prikte, toen ik meeliep in optochten tegen oorlogen en bevriende staatshoofden beledigde. Jouw pacifisme is een westerse luxe; als je te lijden hebt onder discriminatie of uitbuiting, pak je een geweer, zo hielden volwassenen mij voor..

Die herinnering plaagt: Hollande en Valls verklaren IS de oorlog, Hans Wiegel doet het met zoveel woorden ook, nadat Mark Rutte het woord oorlog had gebruikt, Achmed Aboutaleb wilde IS vernietigen. Het is niet nieuw, want we zijn al deel van een coalitie, die volgens Obama als doel heeft IS uit te wissen.

Het voelt niet goed, al zie ik IS ook als barbaren en moordenaars. Politiek realisme vraagt om Helmuth Schmidt’s nuchterheid: een politicus moet realist zijn, pessimisme en optimisme zijn ongeoorloofd. Als we het woord oorlog serieus nemen, krijgen we dan weer zo’n uitzichtloze oorlog als in Irak en Afghanistan? Stel dat we een militaire vorm geven aan die strijdlustige taal, kunnen we het doel (vernietigen van IS) dan bereiken en kunnen we ons dan terugtrekken?

Nog een probleem: als het islamitisch radicalisme ook “home-grown” is, een gevolg van uitzichtloze werkloosheid en discriminatie van tweede of derde generatie allochtonen, wat dan bij succes? Is die discriminatie en kansloosheid dan ineens geen probleem meer? Of zijn de integratieproblemen en werkloosheid dan een zelfstandige route naar geradicaliseerde achterbuurten?

Foto: Kurdishstruggle (cc)

Rojava en de moderniteit

, door

OPINIE - Het is nogal wat om te zeggen dat iemand een “achterlijke cultuur of godsdienst” heeft. Maar wie naar Syrië kijkt en de uitzichtloze strijd niet kan verdragen, krijgt toch een sterk gevoel dat het islamitisch radicalisme een afslag naar de moderniteit gemist heeft.

Aan de zuidgrens van Turkije vormt zich nu een staatje, Rojava: het begin van de Koerdische zelfstandigheid? In ieder geval doen ze het anders dan gebruikelijk.

In januari van dit jaar werd de zachtaardige cartoonist George Wolinski, tachtig jaar oud, in naam van Allah, door het hoofd geschoten. Ik was even Charlie. “Phallocrate” noemde hij zich zelf en zo heb ik hem in deze kolommen herdacht. In de discussie na mijn stukje kwam de gedachte op dat  emancipatie van de vrouw de route naar de moderniteit zou kunnen zijn voor de islamitische wereld. De radicaliteit, de moordlust zou toch niet kunnen bestaan wanneer vrouwen een gelijkwaardige positie zouden hebben? Weg met de phallocratie!

Kobani werd belegerd door IS en de V.S. bemoeiden zich uit de lucht met de strijd ten gunste van de Koerden. De Russen bemoeien zich nu met de strijd, ten gunste van Assad. Erdogan behaalde een verkiezingsoverwinning en vraagt een veiligheidszone in Noord Syrië, waar veel Koerden wonen. Een Russische burgervliegtuig viel in Egypte uit de lucht, vermoedelijk door een bomaanslag, maar Poetin is nog zeer terughoudend. Iran bemoeit zich ook met de Syrische oorlog.

Associatie EU en Oekraïne

, door

Europa was ‘best wel belangrijk’, tijdens de aanloop naar het referendum over de grondwet van Europa. Maar de kiezer vond dat helemaal niet. Ik zie de onwennige leden van het kabinet nog met folders op het Plein in de weer. Wie gaat nu campagne voeren?

De kiezer, die Den Haag wel een lesje wilde leren, gaf niet thuis. Maar welk lesje? Er kwam geen nieuwe grondwet voor Europa, maar ook geen nieuw referendum. En het verdrag leek veel op de verworpen grondwet. Heeft “Den Haag” iets geleerd?

De associatie met Oekraïne is niet echt een gelukkig thema om de democratie binnen de EU eens even op te toetsen. Gaat het om het democratisch tekort binnen de EU, gaat het om het treiteren van Poetin, gaat het om levenskwaliteit van mensen in Oekraïne? In de aanloop naar het referendum zal iemand zich druk moeten maken over de informatie die de kiezer heeft bij het bepalen van zijn mening. Ook dat is tenslotte democratie.

Europa is gebouwd op de puinhopen van de tweede wereldoorlog. De winnaar van die strijd, Winston Churchill, hield twee redes van historische betekenis: in Fulton, over “een IJzeren Gordijn, dat is neergedaald over Europa”, in Zurich over “de verenigde staten van Europa”.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Leidende rol politiek

, door

COLUMN - De richtingloosheid van de politiek over de vluchtelingen verhult en verduidelijkt: het verhult omdat het andere thema’s verdringt, tegelijk verduidelijkt het ook iets: de politiek moet leiden, maar maakt van die pretentie weinig waar.

Dit lijkt een hard oordeel, want het vluchtelingenprobleem is niet klein. Maar voor de Fyra, de herziening en hervorming van de belastingen, de foto van Volkert van der G., het aanbod van betaalbare woningen, geldt hetzelfde: de politiek moet leiden, maar doet het niet.

Als die leiding ontbreekt, hoe erg is dat dan? Maakt de PVV van dit onvermogen gebruik? Ik probeer er iets over te zeggen, al is dat lastig. Hopelijk doet de lezer dat ook. We zijn op zoek naar een praktische waarheid in een verwarrende tijd, vol historische bedreigingen en humanitaire ellende.

Uitvoering

Van de wetgevende, rechterlijke en uitvoerende macht, wordt de uitvoerende taak van de overheid het meest onderschat.

In de politiek moet het over richting gaan, over fundamentele keuzen, die verbonden zijn met waarden. De uitvoering wordt op afstand gezet, zelfstandig gemaakt, zoals in de relatie tot NS en Prorail, die reizigers over het spoor verplaatsen, de woningcorporaties, die zorg dragen voor bouw en beheer van sociaal geprijsde woningen, enzovoort.

Foto: Justine SB (cc)

Rotte compromissen, terechte zorgen

, door

ANALYSE - “Hoed u voor rotte compromissen”, zou Albert Einstein ooit gezegd hebben. Het lijkt een uitvlucht: “Je moet nu eenmaal compromissen sluiten”. Dat is waar in een meerpartijensysteem. Maar ook een tweepartijensysteem verlamt, als men niet naar elkaar luistert: vraag het Obama, die verstrikt is in de polarisatie tussen Democraten en Republikeinen.

De sociaaldemocratie is historisch en principieel geneigd tot het compromis: de sociaaldemocraat is een “zondige reformist”, die last heeft van vieze handen, bij het maken van kleine stappen richting heilstaat. Die kleine stappen hebben ons een wereld gebracht, waarom kolonnes vluchtelingen ons te voet komen opzoeken. Het gaat dan niet alleen om materiële welvaart, maar vooral om vrijheid, democratie en mensenrechten.

In discussies kom ik “terechte zorgen” tegen, die brandstichting, verstoorde vergaderingen en bivakmutsen niet rechtvaardigen, maar toch kunnen verklaren. Als je dan door vraagt welke die terechte zorgen zijn, dan is het vooral dat het ons geld gaat kosten, de zorg dat wij gedwongen worden onze welvaart te delen met vluchtelingen.

Angela Merkel verdient lof voor haar bijdrage aan de vrede, voor haar angst voor de “bruine herfst” die zich in Duitsland nu lijkt te ontwikkelen. De vraag is: kan een democratie historische uitdagingen wel aan? Onze traditionele geneigdheid tot compromissen leidt niet tot groots management van problemen. Ook niet tot grootse moraliteit.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Koningin Angela

, door

De morele moed van Angela Merkel begint op te vallen. Zij blijft een wat vormloos Duits moedertje, maar ze groeit. Haar kenmerk was vooral wachten en niet handelen. Dat is de laatste tijd veranderd. Haar handelen is dapper, realistisch en moralistisch.

Dapper

Angela Merkel riskeerde veel door de Grexit tegen te houden. De trouwe Wolfgang Schäuble vond haar te mild jegens de lastige amateurs uit Griekenland. Zij vond de uitgang voor de Grieken een politieke nederlaag voor Europa.

Niet lang daar voor had zij nog een gemeenschappelijk garantiestelsel voor de banken in Europa als nationaal prerogatief van de hand gewezen. De Duitse Verfassung is streng als het over het weggeven van bevoegdheden gaat. Haar standpunt in economische kwesties toont groei.

Over vluchtelingen sprak zij drie woorden voor de geschiedenisboekjes: “wir schaffen das”. Zij voorvoelde de reactie van radicaal rechts en de brede onrust van de meerderheid met angstige vragen, waardoor dat rechts radicalisme steeds meer gelegitimeerd zou raken.

Nog dapperder: toen getrouwen afstandelijke opmerkingen begonnen te maken en het koud om haar heen werd, haalde zij het vluchtelingenbeleid naar zich toe, door er “chefsache” van te maken.

Jaren geleden was ik op een verkiezingsbijeenkomst in Jena, waar Schröder en Merkel de degens kruisten. De Duitsers om mij heen schamperden: dit is een keuze tussen “Dreck”of “Scheisse”. Ik moet bekennen dat ik het vele jaren een goed beeld vond.

Foto: copyright ok. Gecheckt 21-09-2022

Oorlog en Vrede

, door

ANALYSE - De deskundige in Buitenhof, net terug van een conferentie over internationale politiek, zegt dat om de andere zin het woord kernwapens valt. Ongewone ‘strong stuff’: hoe zijn we uit de euforie van het “Einde van de geschiedenis” ineens in deze dreiging beland? Koude Oorlog terug? Explosief Midden Oosten? Krachteloos Europa? Politiek lamme V.S.? Hadden de dingen ook anders kunnen lopen? Redenen te over om somber te zijn.

Het is iets om te overdenken. Ik verken een paar mogelijkheden. Een praktisch politieke, die de huidige situatie hadden kunnen vermijden. Een gedachte uit de speltheorie, met als kern dat de vrede nadert als het kanonnenvoer geen trek meer heeft in het vuile werk. Een gedachte aan de menselijke dimensie, die de opkomst van de religieuze dimensie had kunnen tegengaan.

De “rode lijn”

Hadden de V.S. kunnen handelen, als Kerry zich niet had versproken rond het gifgas? De Russen vonden het prachtig dat Assad onder de vlag van de Verenigde Naties zijn voorraad gifgas zou inleveren, want zo kon hun vriend en hun belang veilig worden gesteld.

Obama had het nakijken, kon zijn “red line” dreigement niet waarmaken, door volkenrechtelijke verstrikking en door de politieke polarisatie in de V.S. Maar kon het anders? Zo groot is de luchtmacht van Assad nu ook weer niet, dus het uitschakelen van de helikopters, die de bomvaten gooien had gekund. Daarna had met de Russen een “no fly zone” kunnen worden gesproken. Het zou vele doden en gewonden hebben gescheeld en de vlucht van Syriërs hebben beperkt.

Foto: Beeld: PowNews copyright ok. Gecheckt 18-10-2022

Een lesje geopolitiek voor Jan Roos

, door

De activistische journalistiek van Geen Stijl boekt succes: voldoende handtekeningen voor een referendum over het associatieverdrag met Oekraïne. Maar een referendum wordt vooral iets, als je een heldere vraag stelt, heb ik altijd geleerd.

Waar gaat het over, Jan Roos? Ik heb hem beluisterd op meerdere video’s, maar zijn onderwerp wordt steeds raadselachtiger. Uitbreidingswoede? Besluitvorming binnen de EU? Het nivelleringsproject: ons geld naar verre landen? Moet Poetin niet gestopt worden? Natuurlijk: maar hoe dan?

Mensen moeten hun mening kunnen geven over dit verdrag met landen en landjes waar we niets mee hebben, vindt hij. Ook als je voor associatie bent, kun je tekenen voor een referendum, want het gaat er om de mening van mensen te peilen, zegt de activistische journalist. Prima, Jan, maar hoe komen mensen aan hun mening?

Gisteren weer een “deskundige” op TV: generaal b.d. van Kappen. Nu had ik toevallig de laatste ‘Die Zeit’ en de laatste Economist gelezen. Als je dat gedaan hebt, hoef je de deskundige niet aan te horen, want hij vertelt wat je een week geleden kon lezen. Wat is er aan de hand? Hoe is de situatie?

De Russische positie

Het associatieverdrag is een steen des aanstoots voor Poetin. Die kan zich maar één vorm van regeren voorstellen, namelijk een steenrijke kliek van gunstelingen om zich heen, die hij in een subtiel ritme gunsten verleent of vervolgt. De wereld ziet er uit, zoals zijn adviseur Alexander Doegin, hem influistert: er is een groot eur-aziatisch wereldrijk in opkomst, met Moskou als centrum en een kleine tsaar als machthebber. De geo-politieke positie van Rusland is op tragische wijze verloren en moet worden terug gewonnen, met een werkwijze die lijkt op die van Stalin.

Foto: Jennifer Montez - From the "Fears" Sketchbook Project (cropped) (cc)

Bouwt angst bruggen?

, door

Vraag zonder antwoord na de algemene beschouwingen van vorige week: waar is deze coalitie op uit? Welke ‘bruggen’ worden er eigenlijk gebouwd? Valt er een samenleving te schetsen, die deze coalitie nastreeft? Natuurlijk, het gaat na troonrede en begroting vooral over geld, dus een zeker “economisme” is nog wel acceptabel. Maar als je verder kijkt?

De kwaliteit van onze samenleving heeft ook een immateriële kant, zo liet Rutte de Koning verklaren: ons maatschappelijk kapitaal zit ook in de integriteit van ons bestuur, de kwaliteit van onze regels en wetten en de beperking van het eigen belang. Het is bijna schuldbewust, maar toch vooral oppervlakkig. Wat drijft de Haagse dames en heren? Ik kom er niet uit.

Angst

De rode draad lijkt angst. We zijn bang voor terroristen, voor Poetin, voor teveel vluchtelingen, gemengd met halfgare jihadisten, we vrezen de toestand in Jemen, Syrië, Mali, Oekraïne. Dus moet de AIVD er geld bij, zoals Steeph in deze kolommen liet zien, dus moet er weer geïnvesteerd worden in het leger, want onze piloten zijn prima, maar de aftandse F-16’s vormen wel een heel dun lijntje tegen de barbaren van de IS. En van de begroting van Veiligheid en Justitie deugt niks. Tja…

Foto: Metropolitan State University Library and Learning Center https://www.flickr.com/photos/metrolib/3904534463

Suffige waakhonden, wanhopige servicedesks

, door

BRIEF - Uit het leven van de hedendaagse consument. Correspondentie met de Consuwijzer.

De markt moet en zal functioneren. Ik ben niet van dat geloof, maar ik geef toe dat de aanhangers hun best doen om ons niet geheel bloot te stellen aan de grillen van de vrije marktprocessen. Er zijn allerlei waakhonden ingebouwd, die op het goed functioneren van de markt moeten toezien.
De voorbeelden zijn er: vroeger kon je je nummer niet behouden als je wisselde van telefoonbedrijf. Dat werd door de overheid opgelegd.
Met het wisselen van bankier speelde iets soortgelijks: het werd zo moeilijk gemaakt, dat je het wel uit je hoofd liet om van bank te veranderen. Ook hier werd een soort verplichting opgelegd aan de banken: netjes meewerken, als een klant wil wisselen, de overstapservice.

En de nutsbedrijven? In de ruis zit dat je het beter niet kunt doen, want gedoe met rekeningen, overmatige afschrijvingen, etc. is je deel. Om over weinig transparante tarieven en meerjarige contracten maar te zwijgen. Ik durfde het niet aan.
Maar toen er een verkoper langs kwam, die mij overtuigde, ging ik om. Tenslotte had KPN mij al meer dan eens streken geleverd, die weliswaar ruimhartige schadeloosstellingen opleverden, maar veel leek dit bedrijf toch niet met de klant te hebben. Dus ik besloot over te stappen; de hobbels bij het overstappen leken mee te vallen.

Vorige Volgende