Julian Assange viert vandaag zijn 53e verjaardag. Voor het eerst sinds lange tijd in vrijheid. Vorige week werd hij uit de gevangenis in Londen overgebracht naar een Amerikaans eiland in de Stille Oceaan waar de rechter hem veroordeelde tot vijf jaar gevangenis vanwege het overtreden van de spionagewet. Omdat hij in Engeland al vijf jaar had vastgezeten in afwachting van uitlevering aan de VS werd hij onmiddellijk vrijgelaten. Het was allemaal onderdeel van de deal die zijn juridisch team met de Amerikaanse aanklagers had gesloten. Assange zat al sinds april 2019 opgesloten in de Belmarsh-gevangenis in Londen. Daarvoor verbleef hij zeven jaar als asielzoeker op de ambassade van Ecuador. Hij kreeg daar een relatie met zijn advocaat Stella met wie hij inmiddels twee kinderen heeft.
De onderhandelingen over de vrijlating van haar man hebben volgens Stella Assange aangetoond dat de regering van de Verenigde Staten zich buitengewoon ongemakkelijk heeft gevoeld bij de meest recente uitspraak van de Britse rechter. Die hield in dat Assange tegen zijn uitlevering in beroep mocht gaan. Een zwak punt in de aanpak van de Amerikaanse aanklagers vormde de onzekerheid over de toepassing van het First Amendment – als het tot een proces zou komen in de VS. De vraag was of Assange als niet-Amerikaan wel een beroep zou kunnen doen op gelijke behandeling inzake de grondwettelijke free speech. Voor de Britten een onoverkomelijk punt. Om een eventuele nederlaag bij de Britse rechter van beroep te vermijden zouden de Amerikanen bereid zijn geweest tot een vergaande deal die Assange feitelijk meteen op vrije voeten stelde. Wat ook nog meegespeeld kan hebben is de vrees dat, als het toch tot uitlevering zou komen, Assange in een daarop volgend proces in de VS wel eens een boekje open zou kunnen doen over de plannen van de CIA om hem te ontvoeren en zelfs te vermoorden.
Een spelletje rechtspraak
Op het eiland Saipan in de Stille Oceaan legde Assange geheel volgens afspraak een bekentenis af: hij heeft in strijd met de spionagewet gehandeld. Kevin Gosztola en Mohamed Elmaazi, die de affaire-Assange al jaren van nabij volgen, schreven op The Dissenter hoe dat ging:
Tijdens de rechtszitting in Saipan vroeg rechter Manglona Assange om te beschrijven hoe hij ‘de ten laste gelegde misdaad’ uitvoerde. “Als journalist moedigde ik mijn bron aan om informatie te verstrekken waarvan werd gezegd dat deze geheim was, om die informatie te publiceren. Ik geloof dat het Eerste Amendement deze activiteit beschermde, maar ik accepteer dat het, zoals geschreven, een schending is van het statuut van de Spionage Act.” ‘Dus u had [een] bepaalde overtuiging, maar u begrijpt ook wat de wet eigenlijk zegt?’ antwoordde Manglona. Assange zei tegen de rechter: “Ik geloof dat het Eerste Amendement en de Spionagewet met elkaar in tegenspraak zijn, maar ik accepteer dat het gezien alle omstandigheden moeilijk zou zijn om een dergelijke zaak te winnen.” In wezen herinnerde Assange zich een daad die verslaggevers bij talloze mediakanalen routinematig begaan, en de rechter accepteerde dat als een ‘misdaad’.
De rechter speelde het spelletje mee en veroordeelde hem volgens afspraak tot vijf jaar gevangenisstraf, waarna hij meteen kon vertrekken naar Sydney. De onafhankelijkheid van de Amerikaanse rechtspraak is in de hele procedure niet aan de orde geweest.
Een afschrikwekkend effect
Bij alle vreugde over de vrijlating van Assange waren er ook kritische commentaren. Wat betekent deze veroordeling van een uitgever/journalist op grond van die oude spionagewet voor de persvrijheid? Tot nu toe werden op grond van deze wet uit 1917 alleen mensen veroordeeld die hadden gelekt. Nu zijn ook degenen die informatie van klokkenluiders publiceren de sjaak. Is dit geen waarschuwing aan elke journalist die compromitterende, staatsgeheime informatie in handen krijgt om er niets mee te doen? En wat zullen we dan als burgers allemaal gaan missen over het gedrag van onze overheden? Bruce Afran, een Amerikaanse constitutionele advocaat, en Marjorie Cohn, voormalig president van de Amerikaanse National Lawyers’ Guild, vertelden beiden aan Consortium News dat een pleidooiovereenkomst geen juridisch precedent schept. Daarom zou de deal van Assange journalisten in de toekomst niet in gevaar brengen omdat ze vervolgd zullen worden voor het accepteren en publiceren van geheime informatie uit een bron, omdat Assange met een dergelijke aanklacht heeft ingestemd. De deal zelf is misschien gen juridisch precedent, maar geldt dat ook voor het uiteindelijke vonnis van rechter Manglona?
Los daarvan is twaalf jaar onvrijheid waarschijnlijk voor veel journalisten al indrukwekkend genoeg om de grootst mogelijke voorzichtigheid te betrachten bij het naar buiten brengen van de staat onwelgevallige informatie. En daarmee is de affaire-Assange hoe dan ook een aanslag op de zo broodnodige openheid in een democratische samenleving.
Reacties (8)
Met macht komt verantwoordelijkheid. Journalisten claimen voor zichzelf het recht om geheime informatie te publiceren, in het publieke belang. Maar met deze macht, komt ook de verantwoordelijkheid dat het publiceren van die informatie inderdaad het publieke belang dient.
De casus Assange speelt zich af in dit spanningsveld. Het is teleurstellend dat journalisten wereldwijd alleen oog hebben voor het beperken van het recht op publiceren van geheime informatie, en zeer weinig aandacht hebben voor de manier waarop Assange met dit recht is omgegaan.
En dat is een gemiste kans. Journalisten doen er goed aan zich te beseffen dat op het moment dat er niet verantwoord wordt omgesprongen met de macht die een journalist heeft, bijvoorbeeld door het verspreiden van desinformatie of het selectief publiceren van geheime informatie met als doel anderen te beschadigen, dat de overheid dan zal ingrijpen om die macht te beperken ten einde het publieke belang te beschermen.
De casus Assange is uitzonderlijk. Het lijkt mij goed dat Assange en de VS een deal hebben gesloten om de zaak af te ronden; beide hadden weinig te winnen bij het verder voortzetten van de zaak. Dit is niet zoals je zou willen dat een dergelijk proces loopt natuurlijk; maar het punt dat dit een normale zaak was is al lang geleden gestopt. Dat betekent echter ook dat we moeten oppassen om al te grote conclusies hieraan te verbinden. De persvrijheid hangt niet af van deze zaak.
Alleen is dat helemaal niet zo. Bij mijn weten vindt een grote meerderheid van de journalisten wel degelijk dat Assange over de schreef is gegaan. Alleen zijn er wel veel die vonden dat het nu wel lang genoeg had geduurd, en die daarom pleitten voor vrijlating op humanitaire gronden. En dat lijkt me heel redelijk.
Bron?
Ik zie toch vooral dit soort artikelen voorbij komen:
https://www.theguardian.com/commentisfree/article/2024/jun/25/julian-assange-wikileaks-press-freedom-biden-administration
Of dit commentaar van NRC:
https://www.nrc.nl/nieuws/2024/06/27/de-journalistiek-betaalt-een-hoge-prijs-voor-deal-julian-assange-a4857857?t=1720007073
En ten overvloede, Jos doet hetzelfde.
Bij beiden alleen aandacht voor het gebruik van de spionage act voor de aanklacht, en niet over de manier waarop Assange is omgegaan met deze gevoelige informatie.
Volgens mij gaat dat speficiek over juridische details rond het inzetten van die Espionage Act. Waar inderdaad wel wat zorgelijke aspecten aan lijken te zitten. Dat is heel wat anders dan het klakkeloos online plempen van geheime documenten verdedigen. Volgens mij zijn er maar heel weinig journalisten die dat doen.
Het vervelende van de plea deal die er nu is gesloten met Assange is dat er nu geen jurisprudentie is over toepassing van die Espionage Act. En dat betekent dus dat journalisten niet weten waar ze aan toe zijn.
Maar je kan het inzetten van de espionage act niet los zien van de concrete acties van Assange. Ik zie heel weinig journalisten die hier überhaupt iets over zeggen
Nee, dat kan niet. Er is dan ook helemaal niemand die dat doet. Maar krantenartikelen zijn natuurlijk ook geen geschiedenisboekjes die bij elke actuele gebeurtenis weer de hele voorgeschiedenis beschrijven. Dat is soms best jammer. Maar ook wel weer begrijpelijk.
Journalisten wisten altijd al dat ze niet zomaar alle staatsgeheime informatie die ze in handen krijgen kunnen publiceren. Ze moeten een zorgvuldige afweging maken tussen enerzijds de mogelijke consequenties en anderzijds het maatschappelijk belang van publiceren. Het publiceren van staatsgeheimen is nou eenmaal strafbaar. En ook journalisten staan niet boven de wet.
De rol van Assange en daarmee ook die van de Amerikaanse overheid is nogal dubbel in deze hele affaire.
Aan de ene kant heeft Assange laten zien dat de Amerikaanse overheid in Irak overduidelijk oorlogsmisdaden heeft gepleegd. We herinneren ons allemaal dat filmpje waarbij een stel voetgangers rücksichtslos met een drone vanuit de lucht werd neergemaaid omdat de bestuurders vermoedden dat het strijders waren. Op grond waarvan is volstrekt onduidelijk.
Slechte pr natuurlijk en je zou zomaar kunnen vermoeden dat de Amerikaanse overheid vanaf dat moment op manieren zinde om Assange’s leven te ruïneren, of ‘m op z’n minst onschadelijk te maken.
Aan de andere kant heeft Assange ook onbekommerd allerlei informatie de wereld in geholpen waarmee de namen van spionnen, informanten en contacten van de Amerikaanse overheid op straat kwamen te liggen. En hij heeft Chelsea Manning ertoe aangespoord hem die documenten te verlenen. Dat is waar die achttien aanklachten van spionage op berustten.
Tel daar nog bij op dat Assange zich de afgelopen tien jaar steeds meer heeft ontpopt tot Russische stropop. Zo dumpte Wikileaks in opmaat naar de presidentsverkiezingen van 2016 op twee strategische momenten duizenden emails, eerst emails afkomstig van de Democratische Partij en later Hillary Clintons campagnestrateeg John Podesta. Die emails waren vermoedelijk gestolen door Russische hackers.
Bedoeling was Clinton te beschadigen zodat Trump verkozen zou worden. Dat was in het belang van Rusland, omdat die verwachtte dat daarmee het Amerikaanse buitenlandbeleid gedestabiliseerd zou worden. Nog afgezien daarvan dat Poetin middelen heeft om Trump onder druk te zetten, die hij niet heeft tegenover welke andere kandidaat dan ook.
Zelfs de door Trump aangewezen chef van de CIA Mike Pompeo stelde in 2017:
En dat is natuurlijk ook zo. Vanaf het moment dat Assange de Equadoriaanse ambassade in vluchtte was ‘ie sowieso met handen en voeten gebonden aan Russische belangen. Wikileaks bracht voor zover ik weet dan ook nooit informatie naar buiten die de Russische machthebbers in verlegenheid zouden kunnen brengen.
Als ‘ie daarnaar gevraagd werd, antwoordt Assange ontwijkend. Dat Edward Snowden al actief in Rusland. Alsof Snowden daar niet net zo goed een vogeltje in een gouden kooi is. Die heeft heus geen zin om z’n dagen te slijten in een werkkamp.