Arrogantie van de macht

COLUMN - Het was niet zozeer het het gelieg, verpakt als ‘daar heb ik geen herinnering aan’; dat hadden we al eerder gezien van Mark Rutte. Wat me het meest stoorde aan Ruttes optreden was al een week eerder gebeurd. Nadat de aantekeningen van de verkenners waren uitgelekt, en de Kamer opheldering had geëist wie hun collega Pieter Omtzigt nu die ‘functie elders’ had toegedacht, vroeg een journalist van de NOS aan Rutte of iemand hier nog verantwoording over ging afleggen.

Nee, antwoordde Rutte, en loog nog maar eens dat de opmerking over Omtzigt niet van hem kwam. En nu, vroeg de journalist. Tsja, zei Rutte: de verkenners waren afgetreden, er zouden nieuwe komen, en dat was dat. De voormalige verkenners zouden niet toelichten waar die opmerking over Omtzigt vandaan kwam. En toen zei hij het: ‘Niemand gaat hier uitleg over geven.’

Het was geen constatering, maar een opdracht aan de verkenners, waarvan er eentje dient als (demissionair) minister in Ruttes regering en de ander prominent lid van zijn partij, de VVD. Kortom: mensen over wie Rutte macht heeft. ‘Niemand gaat hier uitleg over geven.’ Bek houden, jullie allebei. Rutte deed de zaak ter plekke af als een bedrijfsongevalletje. Zand erover, schouders ophalen en doorgaan. Niets aan de hand, niets te zien. Doorlopen, mensen.

Ruttes edict was des te pijnlijker omdat hij daar niet over ging. De Kamer had de verkenners aangesteld, de Kamer viel daarom als enige het recht toe te besluiten de verkenners al dan niet te horen – daar staat Rutte buiten.

Het was arrogantie van de macht en staatsrechtelijke minachting van de Kamer ineen. Van datzelfde dedain getuigde Rutte later toen hij, nadat uitkwam dat hij Omtzigt wel degelijk onschadelijk had willen maken met een ministerspost, die manoeuvre beschreef als een ‘promotie’. De Kamer staat boven de regering; niet andersom. De Kamer kan de regering wegsturen en is ons hoogste democratische orgaan.

Een premier die het staatsrecht ontkent, is een gevaarlijke premier. En het is niet de eerste keer dat Rutte de rechten van de Kamer dwarsboomt, getuigde de vele rellen over het achterhouden van stukken, inclusief het valselijk ontkennen van het bestaan ervan.

Diezelfde arrogantie stortten prominente VVD’ers de dagen na de motie van afkeuring die Rutte aan zijn broek kreeg, uit over het land. Oud-verkenner Annemarie Jorritsma ontplofte nadat de jongerenafdelingen van de coalitiepartners zeiden dat zij niet wilden dat hun partij onder Rutte verder zou regeren. ‘Je moet maar durven om de lijsttrekker van de grootste partij die net de verkiezingen heeft gewonnen als jongerenorganisaties uit te willen sluiten,’ brieste ze. Driekwart van de stemmers heeft niet voor de VVD gekozen, en elke partij mag Mark Rutte uitsluiten – ongeacht hoeveel stemmen hij kreeg. Op twitter antwoordde iemand, ik weet niet meer wie, heel snedig: ‘Al haal je de meeste likes op Tinder: dan nog kan je niet afdwingen dat iemand verkering met je neemt.’

Staatsrecht, dames en heren van de VVD: staatsrecht.

Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.