Aristoteles staat bekend als de wetenschapper, als arts en vooral als filosoof. Zijn invloed op de wijsbegeerte is enorm geweest. In deze reeks bekijken we hem in enig detail.
Zoals gezegd had Aristoteles goede relaties met het Macedonische vorstenhuis. Dat brak hem uiteindelijk op. Kort na zijn terugkomst in Athene versloegen de Macedoniërs de Atheners. De oude meesters van de Griekse wereld waren voortaan onderworpen aan noorderlingen die ze beschouwden als halve barbaren. In 323 v.Chr., het sterfjaar van Alexander, werd Aristoteles aangeklaagd als collaborateur en beticht van goddeloosheid. Anders dan Sokrates, die de gifbeker dronk, wachtte hij het oordeel niet af. Hij nam de benen, met als argument dat hij de Atheners een tweede misdaad tegen de filosofie wilde besparen.
Een jaar later stierf hij in ballingschap aan een maagkwaal. Hij werd eenenzestig jaar. De meeste Griekse filosofen lijken een veel hogere leeftijd te hebben bereikt.
De Peripatetische School
Aristoteles’ school, het Lyceum, werd voortgezet en bleef naast de platoonse Academie in Athene nog bijna duizend jaar bestaan. De aristotelische school wordt ook vaak de ‘peripatetische’ school genoemd. De naam komt van de peripatos, een wandelgalerij waarin Aristoteles graag les placht te geven, schuilend voor de brandende zon.
Er is een reden voor deze andere naam. Na Aristoteles’ dood werd het Lyceum overgenomen door zijn leerling Theofrastos. Theofrastos had zijn twijfels over de aanname dat alle beweging in de wereld doelgericht zou zijn. Daarmee zette hij de bijl in de hele aristotelische vormenleer: het hele denken van Aristoteles richt zich immers op het doelgericht groeien in de vorm. Theofrastos introduceerde dus nogal een verandering. De latere aristotelische school richtte zich dan ook meer op Aristoteles’ wijze van het beschrijven van het zijn, het wetenschappelijke aspect van zijn werk, dan op de vormen, of het teleologische denken – het denken in doelgerichtheid.
In veel filosofische werken worden de termen aristotelische en peripatetische school echter door elkaar gebruikt. Dat bevordert het overzicht niet, maar het is nu eenmaal zoals het is.
Deze reeks is gebaseerd op het boek De wereld vóór God van Kees Alders. Het boek biedt een introductie tot de filosofische stromingen van de oude wereld en is hier te bestellen.