Aristoteles staat bekend als wetenschapper, als arts en vooral als filosoof. Zijn invloed op de wijsbegeerte is enorm geweest. In deze reeks bekijken we hem in enig detail.
Volgens Aristoteles gaan gedachten over de wereld om ons heen altijd gepaard met gevoelens van lust en onlust. In elke gedachte zijn beide gevoelens aanwezig.
Wat bij een mens lust of onlust oproept, hangt van de situatie af, en verschilt van mens tot mens. Dat komt niet omdat alle mensen van nature verschillend zijn – volgens Aristoteles neigen alle mensen naar dezelfde vorm – maar omdat hun achtergrond en situatie verschillend is. Door variaties in opvoeding en omstandigheden ontstaan verschillen tussen de mensen en hun voorkeuren. En zo kan het gebeuren dat hetzelfde ding bij de ene mens lust oproept, en bij de andere mens onbehagen.
De lerende mens
De mens is volgens Aristoteles ook een lerend wezen. Wat we leren kost in het begin moeite, maar later doen we veel op de automatische piloot. Dat is nuttig, want op die basis kunnen we weer andere dingen leren. Als mensen niet in staat zouden zijn dingen op de automatische piloot te doen, zouden ze niet veel verder komen. Sterker nog, dan werden ze gillend gek door de veelheid aan informatie die ze bewust moesten verwerken.
Wanneer die aangeleerde gewoontes erg sterk worden, worden ze onze tweede natuur. Ook handig, maar daarin schuilt tegelijkertijd een groot gevaar, namelijk dat we die gewoontes als doel op zich gaan beschouwen, of dat die gewoontes ons zelfs beginnen te beheersen.
Bijvoorbeeld: mensen leren dat ze geld nodig hebben om te eten. Dat is prima, maar het gaat fout als mensen het verdienen van geld gaan zien als doel op zich, en niet als middel om dingen aan te kunnen schaffen. Het middel is dan voor de mens het doel geworden.
Verslaving
Dit verschijnsel zit achter iedere verslaving. Een verslaving leidt tot onevenwichtigheid. En door die onevenwichtigheid dwaalt de mens af van zijn eigenlijke bestemming.
Maar wie erin slaagt een evenwichtig leven te leiden, wordt volgens Aristoteles gelukkig. En geluk is de eigenlijke bestemming van ieder mens. Geluk zit hem volgens Aristoteles dus niet in plezier, maar in zelfverwerkelijking, en die bereiken we door het vinden van evenwicht.
[Deze reeks is gebaseerd op het boek De wereld vóór God van Kees Alders. Het boek biedt een introductie tot de filosofische stromingen van de oude wereld en is hier te bestellen.]
Reacties (1)
Harmonie. Daarom zo n grote boeddha achter in de tuin. Ondertussen in alles in disharmonie met de omgeving en omwonenden. Past mooi bij het doorgeslagen individualisme.