Angst was en is een slechte raadgever

Jan Marijnissen was op zijn zachtst gezegd wat minder gelukkig met de VPRO Tegenlicht documentaire ‘De Flexmens’ van afgelopen zondag. Zo schreef hij: ‘Solidariteit tussen de generaties zal niet meer gaan’, vertelt een zogenaamde vakbondsleider met een paar leden. (Jan Marijnissen Weblog). Sargasso geeft die ‘zogenaamde vakbondsleider’ hier de gelegenheid om een reactie te geven op de VPRO-uitzending en de stevige woorden van Marijnissen.
Het woord is aan AVV-voorzitter Mei Li Vos:

De uitzending van Tegenlicht over de Flexmens was verontrustend voor veel mensen. Het jobinterview van regisseur Marije Meerman aan het eind van het programma was beklemmend. De eisen die aan de nieuwe wereldwijde flexmens worden gesteld doen je direct denken aan een moderne vorm van slavernij: 12 uur werken per dag, je familie acht maanden niet zien, maar als troost kan je hen wel elke dag via videofoon op de hoogte stellen van je wel en wee en zij jou over tantes, ooms, neefjes en nichtjes. Beangstigend.

Nog beangstigender is de reactie van Jan Marijnissen op zijn weblog. Beangstigend omdat hij niet lijkt te snappen waar de discussie over moet gaan en beangstigend dat zijn conservatisme veel mensen aanspreekt en op die manier veel mensen onwetend houdt. Marijnissen lijkt niet te snappen dat deze uitzending ook over de tegenstelling tussen insiders en outsiders gaat. Niet alleen wereldwijd (gelukkig zien ook veel mensen die reageerden op zijn weblog dat mondialisering goed is voor de outsiders in ontwikkelingslanden), maar ook binnen Nederland. De insiders in Nederland hebben de zekerheid van een vast contract, kunnen huizen kopen en voor hun oude dag sparen. De outsiders in Nederland zijn al flexmensen, ze werken op tijdelijke contracten, worden ontslagen na hun derde contract of werken als zelfstandigen, omdat ze toch nooit bij een werkgever aan de slag kunnen. De outsiders positie geldt in toenemende mate voor allochtonen, ouderen, jongeren en vrouwen. Deze mensen zijn bang dat elk gat in hun CV hun positie verslechtert. En dan hebben we het nog niet gehad over het feit dat de WW niet voor hen geldt, dat ze als ze even ‘tussen banen’ zitten hooguit aanspraak kunnen maken op de bijstand. Deze mensen hebben ook kinderen, een huis en worden ook eens oud.

Nederland kent allang een flexibele arbeidsmarkt, maar die geldt alleen voor mensen die niet beschermd worden door CAO’s, die zijn gebaseerd op de mensen met een vaste en zekere positie. De discussie die mijn club, het Alternatief voor Vakbond wil aangaan is of deze scheiding tussen outsiders en insiders nu wel zo solidair is. Dat is niet hetzelfde als zeggen dat de solidariteit tussen de generaties niet meer houdbaar is. Dat is de retoriek over het AVV waar oude vakbonden en nu dus ook Marijnissen zich graag van bedienen. Omdat ze de echte discussie niet willen aangaan, en dat gaat over de ongelijke verdeling van risico’s tussen outsiders en insiders. Dat is geen generatieconflict, maar een vraag naar solidariteit.

De conservatieve opstelling van Marijnissen is niet goed voor het bedenken van Nederlandse antwoorden op de mondialisering en wat dat gaat betekenen voor hoe wij werken. Je kunt de mondialisering stoppen door de grenzen dicht te gooien, dat is een oplossing van conservatief rechts (Wilders) en van conservatief links. Nederland terugbrengen naar de jaren vijftig. Dat is niet zo’n realistische oplossing, al kan je er zeker voor kiezen en dat zullen ook veel mensen doen bij de verkiezingen van 2007. Maar als je de echte discussie aan wilt gaan dan zoek je naar duurzame antwoorden. Dat betekent in mijn optiek dat we allemaal wat flexibeler worden en dat we dat niet alleen maar vragen van de groep outsiders, maar ook aan de insiders. Meer beweging op de arbeidsmarkt betekent dat we sneller kunnen inspelen op de nieuwe vraag naar arbeid. Dat betekent dat we mensen niet afschrijven, maar opleiden en als individu emanciperen. Tegelijkertijd kunnen we er dan prima voor zorgen dat iedereen in staat wordt gesteld om voor zijn of haar zekerheid te zorgen, door een huis, sparen voor je oude dag en een goede financiële overbrugging als je even tussen banen zit. Dat is best mogelijk, maar dan moeten de oude bolwerken die hameren op oudste rechten een beetje aardiger worden voor hen die op dit moment niet of nauwelijks rechten hebben. Lijkt me niets anders dan een nieuwe definitie van solidariteit.

Er was een ontwikkeling die niet werd getoond in de documentaire over de Flexmens. En dat is hoe veel mensen in Nederland inmiddels werken. Vanuit huis. Aangesloten op de internationale netwerken geven mensen advies, bemensen ze callcentres, ontwerpen ze websites, verkopen ze handelswaar, maken van Marktplaats en eBay hun winkel, regelen ze hun klussen. Het optimistische scenario van mondialisering door de technologie is immers dat we weer terug gaan naar de tijd van voor de industriële revolutie, toen iedereen vanuit huis werkte. Pas in de 19e eeuw zijn we ons allemaal gaan slepen naar kantoren en fabrieken en ontstond de noodzaak om je te organiseren tegen de werkgever. En bescherming voor het collectief af te dwingen. Dat was toen het juiste antwoord. Maar nu betekent dat antwoord een ongezonde tweedeling tussen de insiders met een goede CAO en de outsiders die aan hun eigen flexibele lot zijn overgelaten. Wil je echt een antwoord op de mondiale uitdaging verzinnen, dan kijk je verder dan oudste rechten, CAO’s en de eigen grenzen. Angst was en is een slechte raadgever.

Mei Li Vos
Voorzitter Alternatief voor Vakbond (AVV)