COLUMN - In de documentaire ‘More Than Honey’ maken we kennis met een niet al te sympathieke imker die bij het gezoem van zijn bijen zegt: ‘You hear that? That’s the sound of money!’ Hij doelt op waarde van de bestuifdienst die de bij levert. De bij speelt een onmisbare rol bij het bestuiven van de meeste soorten groente en fruit die we eten. Zonder de bij geen appels, sinaasappels, amandelen, kersen, avocado’s, komkommers, uien of pompoenen. Omdat bijensterfte wereldwijd toeneemt, wordt die rol steeds vaker in geld gewaardeerd. Want alleen met een prijskaartje heb je toegang tot beleidsmakers. Er zoemt een bedrag rond van 200 miljard dollar. Maar is dat niet een onderschatting?
Jaarlijks overlijdt tussen de 20 en 25 procent van de bijen – twee keer meer dan normaal – en het is niet helemaal duidelijk waarom. De oorzaak is in ieder geval meervoudig: zowel de varroamijt als neonicotinoïden verzwakken de bijen, de afgenomen biodiversiteit zorgt voor een minder voedzaam dieet, en het gesleep met bijenkolonies zorgt er voor dat bijen vaak niet meer in hun natuurlijke omgeving leven. Vingers wijzen alle kanten op, maar vooral ook terug naar onszelf.
Als je hier wat aan wil doen, en de overheid en (agrochemisch) bedrijfsleven tot bijvriendelijk beleid wil bewegen, moet je met een getal komen. De makkelijk berekenbare waarde van de productie van honing – wereldwijd een paar miljard dollar – zet helaas geen zoden aan de dijk, maar de veel grotere waarde die de bij als bestuiver toevoegt, is weer veel moeilijker te schatten.
In een studie uit 2008, waar ook nu nog vaak naar verwezen wordt, beweren Franse wetenschappers dat de wereldwijde waarde van alle bestuivers – waarvan de bij de belangrijkste is – in 2005 op ongeveer 200 miljard dollar lag. Zij berekenen dit door te kijken wat de waarde van de totale landbouwproductie (2000 miljard dollar in 2005) zou zijn als er geen bestuivers zouden zijn. Die zou volgens hen 10 procent lager liggen, en dus is de waarde 200 miljard dollar.
Maar dit bedrag is slechts 0,3 procent van de wereldeconomie (2005) en lijkt me een grove onderschatting. Ik ben geen bioloog of ecoloog, maar spelen bijen niet een veel belangrijkere rol voor ons ecosysteem dan slechts als bestuiver van de direct voor menselijke consumptie bestemde voedselgewassen? En stel dat alle bijen in een klap zouden uitsterven, sterven dan de meeste door bijen bestoven gewassen niet gewoon uit, en daarmee ook de onderdelen van het ecosysteem die er van afhankelijk zijn? Einstein schijnt gezegd te hebben dat als de bij verdwijnt, de mens binnen vier jaar ook zal uitsterven. Plak daar maar eens een prijs op.
Een andere manier om de waarde van de bij vast te stellen is door de te berekenen wat het zou kosten om dit doemscenario te vermijden en zelf, als mens, onze gewassen te bestuiven. Ik las in een studie dat bijen 500 miljoen pond aan de Britse landbouwproductie bijdragen, maar dat het drie tot vier keer zoveel zou kosten om met een leger aan mensen met kwastjes stuifmeel de bestuiving te verzorgen. In ‘More Than Honey’ zien we hoe dat in delen van China al een realiteit is, maar ik vraag me af hoe reëel het is dat we de taak van de bij volledig op ons nemen. Ons voedsel zal in ieder geval flink duurder worden, zeker ook omdat de vraag naar voedsel tot 2050 waarschijnlijk zal verdubbelen. Dus dat wordt nog wat.
Volgende week donderdag debatteert de Kamer over bijensterfte. Ik ben benieuwd.
Reacties (4)
In de biologische landbouw wordt steeds vaker de wilde bij ingezet. Qua bestuiving is één wilde bij net zo effectief als 120 honingbijen.
“Want alleen met een prijskaartje heb je toegang tot beleidsmakers”
Als dat zo is, moeten we zorgen dat we andere beleidsmakers krijgen. Als je meegaat in de waanzin van alles uitdrukken in geld, hebben de marktterroristen gewonnen. De bijen horen, net als bijvoorbeeld water en lucht, van ons allemaal te zijn. Als je er een prijskaartje aan hangt kan iemand ze kopen.
Over bijen wordt ondertussen hier steeds vaker iets geschreven. Lijkt me nuttig om de tagging daarvan dan even op orde te brengen. Bijensterfte alleen levert niet veel op. Zoeken op Bijen hier op de site geeft wel de bewuste artikelen.
Minder dan een maand geleden heb ik hierover al eens een comment afgeleverd.
Gegeven dit logje dat op het eind de mens zelf als bestuiver in wil zetten en op die manier de kosten wil berekenen het volgende.
De mens als bestuiver zou absoluut de hele economie in elkaar doen storten. De mens is dan alleen bezig met het voedsel: verbouwen, bestuiven, veredelen etc… Dat vereist een kleine bovenklasse om het te organiseren en een heel groot leger arbeiders (bestuivers). Als iemand denkt dat je op die manier een samenleving als de onze kan onderhouden mist denk ik het punt – in elk geval niet 90% voedingsgericht – van onze samenleving. En wie denkt dat deze complexiteit economisch te berekenen is snapt er helemaal niets van.
Maar van mij mogen ze het in China proberen. 20.000 varkens in een rivier, 28.000 rivieren kwijt, megavervuilingen in rivieren (ik ben de linkjes kwijt, hier op Sargasso gezien iig). De verhalen die vanuit dat grote land naar buiten komen boezemen niet echt vertrouwen in.
Ga gerust met het rode leger bloemetjes bestuiven en berekenen hoeveel dat kost. Of dat ons gaat redden waag ik te betwijfelen.
Het lijkt me moeilijk om met harde getallen te komen qua economische schade als gevolg van het decimeren van de bijenpopulatie. We hebben hier te maken met een complex mondiaal ecosysteem met zonodig nog meer variabelen die de uitkomst beïnvloeden dan bij het voorspellen van het weer.
Blijkbaar zijn er mensen een ‘na mij de zondvloed’-mentaliteit die ook nog eens beleidsmaker zijn die een risico durven te nemen, waarbij wereldwijd een belangrijke tak van de landbouw en voedselvoorziening op het spel staat.
Eigenlijk moeten beleidsmakers geselecteerd worden op hun bereidheid om beslissingen te nemen die verantwoord zijn voor het nageslacht. Het hebben van kinderen lijkt me een goed selectiecriterium.