COLUMN, RECENSIE - Bij Sargasso is er zo nu en dan ruimte voor optimisme. Het recente boek van journalist en optimist Michiel Bicker Caarten, ‘Het gaat geweldig’, kan hier ook eigenlijk niet onbesproken blijven.
Bicker Caarten’s stelling: als je gewoon naar de feiten kijkt, gaat het eigenlijk hartstikke goed met de wereld. Nog nooit was er zoveel democratie, nog nooit was er zo weinig oorlog en zo weinig ander geweld. De bevolkingsgroei zal afnemen, we zullen alle monden kunnen blijven voeden en alle auto’s kunnen blijven voltanken. En klimaatverandering lossen we uiteindelijk ook wel op. Bicker Caarten heeft veel cijfers bijeengesprokkeld, wat zijn boek tot een open, sympathiek dataverslag maakt. Maar soms laten zijn cijfers ook pessimistische conclusies toe.
De grote lijnen zien er hoopvol uit. In 1900 waren er slechts 25 (rammelende) democratieën, nu zijn het er rond de 120. Het aantal vrije landen schommelt rond de recordhoogte van 90, het percentage vrije burgers nam sinds 1980 toe van 36% naar 43%. Het aantal internationale conflicten lag in de jaren ’50 op gemiddeld zes per jaar, nu is dat gemiddeld één. Het gemiddeld aantal doden per conflict daalde van 20.000 naar 3000 per jaar. De wereld werd sowieso minder gewelddadig. En het aantal ondervoede mensen nam af van 13,7% in 1997 tot 12,4% nu.
Maar veel van deze lijnen lijken af te zwakken. Het aantal democratieën en vrije landen is sinds 2000 eigenlijk gestagneerd. En je kunt ook vraagtekens zetten bij de kwaliteit van hedendaagse democratieën, zoals de VS, die Bicker Caarten op zijn duimpje kent. Het is jammer dat hij in zijn overigens aardige verhandeling over kapitalisme en democratie alleen communistische regimes de maat neemt, en niet ingaat op de invloed van geld op de Amerikaanse politiek.
En dan is er nog die vermaledijde bevolkingstoename – van één miljard in 1800 tot 7 miljard nu – die maakt dat veel van zijn relatieve cijfers zo, ja, relatief zijn. Het aantal mensen dat in onvrije landen woont, nam sinds 1980 toe met een half miljard, tot ongeveer 2,5 miljard. Het absolute aantal mensen met honger nam de laatste tien jaar toe tot 925 miljoen. Wat hebben deze arme zielen eraan dat ze procentueel een kleiner deel van de wereldbevolking uitmaken, of aan het feit dat, zoals Bicker Caarten zegt, ‘niet-honger nog ietsje sneller toeneemt?’ Eigenlijk is het juist sneu dat zo’n grotere, rijkere bevolking het niet voor elkaar krijgt om iets aan die toenemende armoede en onvrijheid te doen.
Zijn hoofdstukken over olie (‘We stikken in de olie’) en klimaatverandering (‘Een kokende planeet?’) zijn minutieus uitgewerkt. Veel bewijs en tegenbewijs over grondstoffen, klimaatverandering, en veel technologische trends, passeren de revue. De wereldbevolking zal na 2100 gaan krimpen, er zal genoeg olie zijn (als de prijs maar hoog genoeg wordt) en door landbouwtechnologie zullen we in theorie (!) ook 10 miljard mensen kunnen voeden.
Bicker Caarten’s optimisme over klimaatverandering leunt helaas wel op antropocentrisme. Klimaatverandering raakt alleen de mens – Moeder Aarde zelf kan het immers niet schelen, en ook het dierenrijk – dat altijd al uitstervende soorten kent – zul je er niet over horen. Ik vraag me af of de dieren die zwaar lijden onder het verwarde ecosysteem het met Bicker Caarten eens zijn. (Het woord bioindustrie valt overigens ook nergens.)
Hoe dan ook, Bicker Caarten’s optimisme werkt toch aanstekelijk. Zijn uitsmijter is sowieso geweldig: Ja, er zijn meer mensen die meer ruimte innemen en meer verbruiken. ‘Maar er zijn ook meer mensen die nadenken. Meer denkkracht, meer ideeën, meer toepassingen, meer technologie. En als al die mensen nu eens met elkaar verbonden worden zoals nooit tevoren, wat is er dan niet allemaal mogelijk?’
Michiel Bicker Caarten, ‘Het Gaat Geweldig’. Prometheus/Bert Bakker, ISBN: 9789035138780
Reacties (10)
Ik ken de man niet maar optimisten zijn het schuim van de wereld.
De dwazen van het heden en de dieven van de toekomst. Ze draaien je een rad voor ogen, zijn illusionisten en flikflooien met de waarheid.
Optimisme bestaat niet.
Optimisten zijn de idioten die de realisten het woord ontnemen.
Optimisten zijn katholiek, kapitalistisch en zijn de 1%.
(advies : lees Candide, ou l’optimisme van Voltaire)
Is kortzichtigheid troef vandaag? Natuurlijk, er zal altijd olie te koop blijven, als de prijs die mensen ervoor wensen te betalen maar hoog genoeg wordt. Alleen zal die olie op den duur niet meer als brandstof kunnen worden gebruikt, namelijk zodra het meer energie kost om olie te winnen dan dat er vrijkomt als je het verbrandt. Naarmate de voorraden afnemen (wat nu al speelt) zal steeds meer olie worden gewonnen met per opgetakeld vat steeds minder netto resultaat. En met de teloorgang van goedkope energie zakt de grondstoffenwinning (en deels ook recycling) in als een plumpudding. Wat dat voor de mensheid zal betekenen kun je je niet voorstellen. Pessimistisch? Misschien, maar zonder pessimisten worden er nooit (nood)maatregelen getroffen.
@1: Candide is een leuk verhaal, maar ik wordt er niet pessimistisch van – het is maar een verhaal – en je hetb er niets aan om de cijfer die Bicker Caarten uitstalt te beoordelen…
De grote lijnen zien er hoopvol uit. In 1900 waren er slechts 25 (rammelende) democratieën, nu zijn het er rond de 120.
In 1900 waren er ook aanmerkelijk minder staten. Het zou me niet verbazen als het percentage (rammelende) democratieën helemaal niet is toegenomen.
Het aantal internationale conflicten lag in de jaren ’50 op gemiddeld zes per jaar, nu is dat gemiddeld één. Het gemiddeld aantal doden per conflict daalde van 20.000 naar 3000 per jaar.
Ik ben toch erg benieuwd welke periode genomen is voor die 3000/jaar, want de afgelopen 20 jaar zijn er miljoenen mensen overleden als gevolg van conflicten (in Congo alleen al tussen de 2,7 en de 5,4 tussen 1998 en nu).
@Bismarck Het percentage is toegenomen van 40 naar 60% de afgelopen 30 jaar. Het percentage in 1900 geeft Bicker Caarten niet
Bicker Caarten vergelijkt mbt aantal doden ook de jaren ’50 (gem. 20000 per conflict per jaar) met nu (3000). Zijn bron is volgens mij het Human Security Report Project
Wel geboeid gelezen.
Inderdaad: de aarde krijgt elke dag meer zonnewarmte dan in bruikbare energie ooit nodig zal zijn. Dus het probleem van de olie lossen we wel op.
Maar van het probleem van Malthus ben ik minder zeker. Toen ik als eerste jaars in Amsterdam rondliep, moest ik een boekje lezen van een Fransman dat “Het vierde Miljard” heette en de zorgen over de groei van de wereldbevolking tot uitdrukking bracht.
Voordat ik ga hemelen zullen we vermoedelijk op 8 miljard mensen uitkomen. Dat is heel veel in een mensenleven.
We kunnen slimmer, vredelievender zijn, beter nadenken, maar de wereld wordt er niet groter van.
Maar een beetje opgewektheid verkwikt, ik erken het.
@5: Ah ja, ik zie het al, ik heb over het woordje internationale heen gelezen. Hoewel Congo dat in werkelijkheid ook is (Rwanda en Uganda bemoeien zich achter de schermen met milities in Congo), kan het strikt genomen geteld worden als een nationaal conflict, omdat er geen sprake is van een officieel verklaarde oorlog tussen twee of meer staten. En zo zijn er wel meer (Myanmar, Mexico, Syrië, …). Op gelijke wijze zit de vergelijking met 1900 ook in elkaar van de cijfers die Bicker vooral niet laat zien. Tja, als je het halve verhaal vertelt en daarbij voor de rooskleurige helft kiest, lijkt het inderdaad allemaal wel mee te vallen.
@3: Ik hang het ook niet op aan Candide, ik heb gewoon de pest aan optimisten, ik ben een natuurlijk gewoon een notoire kankerpit en ik geloof dat soort mensen niet. Ik tel dan ook niet mee.
Keep on smiling en dat soort mentaliteit, wees blai, altijd blai… Maar je mag gerust denken dat, als je alle positieve cijfers van de laatste 100 jaar op een rijtje zet, het goed af zal lopen met de wereld. Ik hoor daar niet bij.
Als de energie alleen maar duurder wordt zullen we dan allemaal rijker worden en zal iedereen het kunnen betalen? De derde wereld, ach de derde wereld. En bevolkingsgroei? Ach who cares. Tot nu toe heeft de technologie alles opgelost en dat gaat dus zo blijven.
Nee @Paul, Candide is een grapje. Een serieus grapje maar toch : een grapje. Het echte werk is de gotspe van het optimisme dat onze beschaving in zijn greep heeft.
Je hebt gelijk. Teruggrijpen op oude literatuur is zooo… blasé.
Alleen in het theater mag je nog iets anders zijn.
Wat we missen is een nieuwe Shakespeare.
En misschien een nieuwe Voltaire.
@tom Mooie anekdote van die “Het vierde Miljard”. Inderdaad, het heeft zich bijna allemaal in jouw mensenleven afgespeeld. Moet je eens een stuk over maken!
@1: En een pessimist is een optimist die beter is geïnformeerd.
Waarschijnlijk zijn dat er ± 0,001%.