Afgelopen maandag viel de éénentwintigste Nederlandse dode in Afghanistan te betreuren. Met het omkomen van sergeant-majoor Mark Leijsen laait de discussie over de Nederlandse missie in Uruzgan weer hoog op. Het is niet voor niets dat commandant der strijdkrachten generaal van Uhm zegt dat het belangrijk is dat de Nederlandse bevolking als “één blok achter onze militairen blijft staan en de militairen steunt in hun moeilijke werk.” Dit is een heldere boodschap en, zolang we daar zitten, ook een volkomen terechte. Echter, zonder de inzet en de moed van de Nederlandse militairen in twijfel te trekken, kan het absoluut geen kwaad om de huidige strategie van de buitenlandse interventiemacht kritisch te bekijken.
Laten we, om te beginnen, kijken naar Uruzgan. De Nederlandse aanpak, waarin intensief wordt samengewerkt met lokale gemeenschappen en de militairen vooral een faciliterende rol toebedeeld hebben gekregen, wordt veel geroemd. Door overleg en samenwerking ontstaat wederzijds vertrouwen en wordt het de Taliban-eenheden veel moeilijker gemaakt om onderdak en steun te vinden in de talloze kleine dorpjes in Uruzgan. Mijns inziens is dit ‘winning the hearts and minds’ verhaal flauwekul. In een conflictgebied zijn bondgenootschappen en relaties zeer fluïde van aard en slechts gebaseerd op pragmatische overwegingen. Financiële steun voor de bouw van een waterput is natuurlijk welkom en levert ongetwijfeld tijdelijke goodwill van de lokale bevolking op, maar om te denken dat mensen hierdoor voorgoed aan je kant staan en zich tegen de Taliban zullen keren, is hopeloos naïef. Vergeet niet dat de lokale bevolking er net zoveel baat bij heeft om de hearts and minds van de buitenlandse militairen (.pdf) te winnen als omgekeerd. Naast de twijfelachtige resultaten van de wederopbouw, kent ook het ‘vecht-onderdeel’ van de missie problemen. Hun guerrilla-tactieken maken de Talibanstrijders praktisch onverslaanbaar, waardoor de olievlekstrategie die onder anderen de Nederlanders hanteren ? vanuit een beveiligde basis een gebied onder controle krijgen en dat vervolgens stapsgewijs uitbreiden ? moeilijk te realiseren blijkt. Een bevrijd dorp valt na korte tijd vaak weer in handen van de Taliban, waarna het opnieuw veroverd moet worden.
De buitenlandse militairen lijken niet in staat de veiligheidssituatie te verbeteren. Moeten we dan maar vertrekken en de Afghaanse bevolking simpelweg in de steek laten? Nee. Er was destijds een zeer brede steun voor operatie Enduring Freedom, ook in Nederland, en de internationale gemeenschap had (en heeft) de verantwoordelijkheid om het land niet in een oncontroleerbare chaos te laten vervallen nadat men de Taliban verjaagd heeft. Maar gezien de magere resultaten en de recente verslechtering op het gebied van veiligheid, is de vraag of het zin heeft dat ‘onze jongens’ daar hun leven wagen, zonder meer gerechtvaardigd. Wat doen we daar nog?
Om de één of andere reden wordt er internationaal geen enkel “fundamenteel strategisch debat over de doelstellingen van onze betrokkenheid” gevoerd, zoals de Belgische prof. dr. Sven Biscop schrijft. Op verschillende niveaus en binnen vele diverse organisaties wordt overleg gevoerd, maar het ontbreekt aan een gedeelde visie over wat we precies aan het doen zijn. Er zijn nu vooral reactieve strategieën, gekenmerkt door symptoombestrijding.
Uitgelekte details van het binnenkort te verschijnen rapport van de Amerikaanse opperbevelhebber generaal Stanley McChrystal, wijzen erop dat een aanzienlijke uitbreiding van het aantal troepen als een belangrijk deel van de oplossing wordt gezien. De bezetting moet blijkbaar eerst worden geïntensiveerd voordat van een duurzame wederopbouw sprake kan zijn ? eerst veiligheid, dan ontwikkeling. Het klinkt logisch, want met meer manschappen lijk je een betere bescherming van lokale gemeenschappen te kunnen bieden. Om deze strategie echter succesvol ten uitvoer te brengen, is er maar één oplossing: een volledige bezetting van Afghanistan, militaire aanwezigheid tot in de verste uithoek van het land. En dat is onhaalbaar, zeker met de gelijktijdige missie in Irak.
Als de huidige strategie niet werkt en de geplande vermeerdering van het aantal buitenlandse troepen waarschijnlijk weinig verbetering zal brengen, wat is dan de oplossing? Het is de hamvraag voor alle betrokkenen. Ik wil niet pleiten voor een massale terugtrekking uit Afghanistan ? de vraag “Should we stay or should we go?” om de Engelse punkband The Clash te parafraseren, is dan ook niet aan de orde. Maar er moet goed nagedacht worden over hoe de internationale gemeenschap een constructievere bijdrage aan een veilig en democratisch Afghanistan kan leveren. Dat Nederland daar een rol in moet en in kan blijven spelen, staat voor mij buiten kijf.
Reacties (17)
Blijven of niet? De 1e vraag die gesteld moet worden is: wat doen we eigenlijk daar? Welk belang dienen we? Wiens belang dienen we?
Het helpen van de Afghaanse bevolking als doel is natuurlijk onzin; een smoesje. Er zijn tientallen andere landen waar de bevolking wordt onderdrukt en en getiranisseerd – daar gaan we ook niet ‘helpen’. Er moet een ander belang zijn.
Oliebelangen dan? Controle over pijpleidingen? Of gaat het om controle over de drugs (miljardenindustrie) die uit Afghanistan wordt geexporteerd? Dat is al wat waarschijnlijker. Maar wie wordt daar beter van?
Of is het om te voorkomen dat Afghanistan een nog groter anarchistisch bolwerk van terrorisme wordt? Dat is nog een doel wat publiekelijk te verkopen is.
Weet iemand hoeveel Taliban er eigenlijk zijn? Zijn er dat 100.000? of 10 miljoen? Volgens mij niet zoveel – met een gecoordineerde Search & Destroy aanpak moeten die mensen door een internationale troepenmacht toch uit te roeien zijn? Geen halve maatregelen, maar simpelweg zoeken, opjagen en uitroeien. Daarna kun je eens gaan leuteren over waterputten en schooltjes bouwen.
Hoe dan ook: Lijkt me dat wel alleen daar moeten blijven als Nederland er zelf beter van wordt; financieel of qua veiligheid.
Financieel kan ik niet beoordelen (het lijkt alleen geld te kosten), en een mogelijk financieel gewin zal door Balkenende cs. ook niet worden gecommuniceerd. Qua veiligheid lijkt me het tegengestelde eerder waar: los van het feit dat er daar Nederlanders sneuvelen, maken we geen vrienden onder de extreme moslims door de US zo trouw te helpen. Krijgen we ‘iets’ terug van de US in ruil voor onze hulp daar?
Als we antwoord hebben op deze vragen, kunnen we pas echt beoordelen of we daar moeten blijven.
Zolang het officiele doel is dat we daar zijn om de lokale bevolking te helpen en de democratie te verspreiden (de arrogantie!) moet het antwoord zijn dat we daar niks te zoeken hebben, onze aanwezigheid nutteloos is en dat we dus beter kunnen vertrekken.
VBB: Niet zo moeilijk. Na 11/9 werd de oorlog tegen het terrorisme afgekondigd. Taliban-Afghanistan werd gezien door de Bush-regering als kraamkamer van het terrorisme.
Democratisering en opbouw is erbij verzonnen voor meer politieke draagkracht. Doel blijft het vernietigen van een terroristische voedingsbodem. Zoals iedereen weet gebeurt dat zeker weten niet in Pakistan, Somalië en Jemen. Alleen in Afghanistan.
@2: Het vernietigen van een terroristische voedingsbodem lijkt me een prima doel. Maar waarom wel in Afghanistan en niet in bv. Somalie?
Ik denk omdat in Afghanistan nog andere belangen spelen: pijpleidingen, olie en vooral drugs.
In Somalie is er verder niks en heerst er al meer dan 10 jaar totale anarchie met alle ellende van dien. Doen we niks aan. Waarom niet? Omdat er in Somalie verder niks te halen valt.
Ik zou Balkenende wel ’s willen horen zeggen: “We zijn in Afghanistan om de heroine miljarden in de juiste zakken te laten belanden.” Enige relavante vraag daarop is: welke zakken zijn dat?
En met de terrorismebestrijding wordt het ook al niks. We hadden er nooit moeten zitten.
@2/3: Jullie vergeten nog Saoedi-Arabië, Marokko en Algerije. De belangrijkste voedingsbodems voor het terrorisme, voor zover het de Westerse wereld bereikt.
Smoke Osama Bin Laden out of his hole was het toch of zoiets? Misschien moeten ze daar eens wat resultaten mee boeken.
@5: En Iran. En Syrië. En Mauritanië en Mali en Niger en Libië en Pakistan. Je kan niet ieder land binnenvallen. In 2001 was Afghanistan zonder meer de “belangrijkste voedingsbodem voor het terrorisme”.
De belangrijkste voedingsbodem voor terrorisme is (politiek economische) ontevredenheid, veroorzaakt door groeiende verschillen in welvaart.
@7: Want de mensen in de vliegtuigen en degenen die alles georganiseerd hadden waren allemaal Afghanen? Volgens mij was het meer iets van 75% Saoedi-Arabiërs, die voornamelijk in eigen land op die ideeën gekomen waren. Afghanistan was niets meer dan een faciliteit, net als overigens Duitsland en de VS zelf, waar de betreffende mensen minstens een even groot deel van de training en financiering voor die aanslagen vandaan haalden.
Met de inval in Afghanistan werd dan ook niet veel opgeschoten, want vervolgaanslagen in Spanje en het VK bleken prima vanuit andere locaties te organiseren en faciliteren.
Ik vermoed dat jij de term voedingsbodem niet helemaal door hebt.
@8: Er is geen verband ts terrorisme en armoede, werkeloosheid of gebrek aan scholing. De mate van politieke vrijheid heeft er wel mee te maken.
@9: #7 heeft het over Afghanistan, niet over Afghanen.
De vraag blijft: wat doen we daar? Welk en wiens nut dienen we daar?
En is dat 20 Nederlandse doden waard, of 200 of 2000?
@10: De betreffende Saoedi’s kwamen toch echt wel in eigen land op hun ideeën, zoals ik in #9 zei. Waar is dan de voedingsbodem?
En overigens ook vaak in het Westen. Het betrof voornamelijk mensen die veel langer in de VS of Duitsland verbleven dan in Afghanistan of Iran (daar was er geen één ooit geweest zelfs).
@12: Het feit dat ze in Afghanistan vrij konden trainen en hun acties voor konden bereiden?
En als je beweert dat er op dit gebied weinig bereikt is met de oorlog in Afghanistan ga je voorbij aan de feiten. In meen dat meer dan een derde van de leden van Al Qaida zijn uitgeroeid sinds het begin van de oorlog.
@14: hoe weten ze dat precies, hebben ze eenderde van het aantal lidmaatschapskaarten gevonden in uitgebrande afghaanse dorpen?
“Het feit dat ze in Afghanistan vrij konden trainen en hun acties voor konden bereiden?”
Konden ze in de VS ook. Ze hebben daar vlieglessen gevolgd en met vliegsimulatoren getrained.
“In meen dat meer dan een derde van de leden van Al Qaida zijn uitgeroeid sinds het begin van de oorlog.”
Jij kent het aantal Al Qaida leden van 2001 en nu? Ik ben benieuwd op grond waarvan je deze uitspraak kan doen (even los van het feit dat Al Qaida net zo min lidmaatschap kent als lidmaatschapskaarten). Al Qaida is een windmolen, Wij zijn Don Quichot.
@10: gewoon politiek correct het verband blijven ontkennen, dan komt er nooit een oplossing.
Politieke vrijheid komt alleen voor in landen met een ruime mate van welvaart en een goed opgeleide bevolking. Dat moet je toch opgevallen zijn, ondanks het feit, dat je die verbanden wil blijven ontkennen.
Daarnaast hoeft het directe verband tussen terroristen en armoede of opleiding ook niet te bestaan. Het gaat er niet om of ze zelf arm en slecht opgeleid zijn, het gaat om de perceptie, dat een groot deel van de wereld uitgebuit wordt door een relatief kleine andere groep.