Actief vaderschap onder druk door conservatieve opvattingen

Dat tradwives en influencers uit de manosphere een terugkeer naar het zogenaamd traditionele familiemodel propageren, is niet alleen slecht nieuws voor vrouwen. Ook actief en betrokken vaderschap wordt bedreigd door deze conservatieve backlash, waarschuwt socioloog Katia Begall.

In het hedendaagse publieke discours en op sociale media wint een opmerkelijke trend terrein: de hernieuwde belangstelling voor ’traditionele’ familiewaarden en gendernormen. Exemplarisch hiervoor is de opkomst van tradwives – vrouwen die het naoorlogse kostwinner- en huisvrouwmodel verheerlijken als de meest natuurlijke en vervullende levensstijl (zie UVA nieuws, 2024). Compleet met de bijbehorende jarenvijftig-esthetiek presenteren zij dit model als ideaal voor het moderne gezinsleven.

Sociologen constateren dat jongere generaties conservatievere denkbeelden over gender en familie aanhangen dan hun voorgangers

Terwijl deze tradwives vaak een (streng) christelijke achtergrond hebben en een radicale toon aanslaan, past deze trend wel bij een bredere ontwikkeling: sociologen constateren dat jongere generaties in Nederland en daarbuiten gemiddeld conservatievere denkbeelden over gender en familie aanhangen dan hun voorgangers (Van Wijk et al., 2025; Pepin & Cotter, 2018).

Deze omslag verdient onze aandacht, omdat die de potentie hebben de in gang gezette ontwikkeling naar actief en betrokken vaderschap te ondermijnen.

Verdwenen traditionele gezinsmodel

De boodschap van tradwives en verwante stromingen in de manosphere (verzamelnaam voor online mannengemeenschappen die vinden dat vrouwen niet gelijk zijn aan mannen. En ze zijn tegen onderwerpen als lhbtiqa+ emancipatie en sociale rechtvaardigheid) suggereert dat het traditionele gezinsmodel in westerse samenlevingen grotendeels is verdwenen. Dit beeld strookt echter niet met de werkelijkheid.

Hoewel er een duidelijke trend te zien is – vaders besteden in de afgelopen decennia steeds meer tijd aan hun kinderen – blijft de verdeling van zorg- en werktaken onevenwichtig (Altintaş & Sullivan, 2017). Zelfs voor vaders met egalitaire opvattingen die meer aan actief en zorgzaam vaderschap doen, is het lastig vaderschap te prioriteren boven werk (Keizer, 2015; Offer & Kaplan, 2021).

Voltijd werken blijft de dominante norm voor mannen

In Nederland nemen vaders gemiddeld ongeveer een derde van de zorgtijd voor kinderen op zich (Van den Brakel et al., 2020). Ook blijft voltijd werken de dominante norm voor mannen. Zelfs in het ‘deeltijdparadijs’ Nederland werkt ongeveer 80 procent van de vaders met kinderen onder de 12 jaar voltijd (35 uur of meer) en heeft vaderschap weinig effect op de werktijden van mannen (Zwier et al., 2024).

De invoering van betaald partnerverlof (zes weken volledig betaald sinds 2020) en gedeeltelijk doorbetaald ouderschapsverlof (negen weken sinds 2022) heeft vaders meer mogelijkheden gegeven om in de eerste levensfase bij hun kinderen betrokken te zijn (Rijksoverheid, 2022). Vergelijkbare regelingen zijn dankzij Europese richtlijnen in de gehele EU geïmplementeerd (European Commission, z.d.).

Slechts de helft van de jonge vaders neemt het volledige geboorteverlof op

Onderzoek bevestigt dat het opnemen van verlof de band tussen vaders en kinderen versterkt (European Commission, z.d.; Bünning, 2015; Petts & Knoester, 2018). Toch neemt maar de helft van de jonge vaders het volledige geboorteverlof op, en slechts een derde maakt gebruik van enige vorm van ouderschapsverlof voordat het kind acht jaar is (CBS, 2024; Perez & Souren, 2024).

Kloof tussen wens en werkelijkheid

Deze ongelijke verdeling weerspiegelt voor de meeste ouders niet wat zij eigenlijk zouden willen. Ongeveer 70 procent van de Nederlandse ouders geeft aan zorgtaken liefst gelijk te willen verdelen. Slechts een derde van de Nederlanders beschouwt een werkweek van vijf dagen als optimaal voor vaders met jonge kinderen (CBS, 2024).

Mannen ervaren regelmatig weerstand van werkgevers wanneer zij verlof willen opnemen

In de praktijk staan hardnekkige obstakels een werkelijk gelijkwaardige verdeling van opvoedingstaken in de weg. Deze barrières manifesteren zich zowel binnen als buiten het gezin. Mannen ervaren regelmatig weerstand van werkgevers wanneer zij verlof willen opnemen en vrezen vaak negatieve gevolgen voor hun carrière (Samtleben et al., 2019). Daarnaast maken financiële beperkingen het voor veel mannen onhaalbaar om (werk)tijd vrij te maken voor kinderen.

Er is een hardnekkig geloof dat vrouwen beter in staat zouden zijn voor kinderen te zorgen

Naast de praktische bezwaren kunnen verwachtingen van anderen en henzelf mannen in de weg staan om een actieve rol in de opvoeding te spelen. Zo is er een hardnekkig geloof dat vrouwen beter in staat zouden zijn voor kinderen te zorgen en op een meer natuurlijke of instinctieve manier zorgen (Van den Brakel et al., 2020).

Schaduwzijde van conservatieve backlash

Dit brengt ons terug bij de potentieel schadelijke invloed van de conservatieve tegenbeweging. Op sociale media en daarbuiten wordt een eendimensionaal beeld van mannelijkheid gepropageerd dat een ‘goede’ vader reduceert tot zijn rol als kostwinner.

Zorgzaamheid is nog steeds niet geïntegreerd in het dominante mannelijkheidsideaal

Het feit dat zorgzaamheid na een halve eeuw gendergelijkheidsbeleid nog steeds niet is geïntegreerd in het dominante mannelijkheidsideaal, maakt de geboekte vooruitgang in actief vaderschap bijzonder kwetsbaar (Huff, 2025).

Meerwaarde van actief vaderschap

In plaats van terug te vallen op reductionistische concepten van mannelijkheid en vrouwelijkheid, zou de samenleving er beter aan doen iedereen in staat te stellen zowel te werken als te zorgen. De voordelen van actief en betrokken vaderschap zijn namelijk aanzienlijk voor alle betrokkenen.

Vaders die actief betrokken waren bij de opvoeding onderhouden ook later hechtere banden met hun kinderen

Sociale verbinding en intieme zorgrelaties bevorderen mentaal welzijn. Vaders die actief betrokken waren bij de opvoeding, onderhouden ook op latere leeftijd hechtere banden met hun kinderen (Chung, 2021; Kalmijn, 2022). Deze vaders ontvangen op hogere leeftijd doorgaans ook meer steun en zorg van hun kinderen.

Voor kinderen draagt de actieve betrokkenheid van meerdere opvoeders bij aan positieve uitkomsten op het gebied van welzijn en onderwijs (Keizer et al., 2020). Ook suggereert onderzoek dat vaders meer dan moeders geneigd zijn tot activation parenting – opvoedgedrag dat kinderen fysiek en emotioneel uitdaagt en daarmee weerbaarder maakt (Feldman & Shaw, 2021).

Moeders met een partner die substantieel bijdraagt aan zorgtaken kunnen zich meer richten op werk (Andersen, 2018). Dit vormt een buffer tegen financiële kwetsbaarheid en armoede.

Flexibele omgang met werk- en zorgtaken stelt vrouwen in staat meer uren te werken

De samenleving als geheel ten slotte is gebaat bij een flexibele omgang met werk- en zorgtaken die niet strikt aan de hand van gender worden bepaald. Het stelt vrouwen in staat meer uren te werken, iets wat vooral in door vrouwen gedomineerde tekortsectoren zoals zorg en onderwijs waardevol zou zijn. En het kan bijdragen aan grotere bereidheid onder mannen mantelzorg op te pakken, iets waar in de toekomst meer vraag naar zal zijn.

Barrières en rolmodellen

De uitdaging voor onze samenleving en beleidsmakers ligt dus in het wegnemen van de barrières die actief vaderschap in de weg staan en het nadrukkelijk opnemen van zorgzaamheid in wat het betekent een man te zijn (Berger, 2025).

Een manier om dat te doen is tegenover het reductionistische mannenbeeld, gepromoot door tradwives en de manosphere, voorbeelden van actief vaderschap te stellen, zoals Tim Gouw in de Thuisblijfvader doet (Gouw, 2023). Dit soort rolmodellen draagt hopelijk ook voor de jongere generaties bij aan het realiseren van een model van ouderschap dat recht doet aan de wensen van mannen en vrouwen en bijdraagt aan het welzijn van vaders, moeders én kinderen.

Dit artikel verscheen eerder bij Sociale VraagstukkensociaL. Katia Begall werkt als universitair docent familiesociologie aan de Radboud Universiteit. Recent nam zij samen met Tim Gouw deel aan een door Brainwash en Radboud Reflects georganiseerde live-podcast over actief vaderschap.