Perceptie is iets verwerpelijks, het staat immers objectief oordelen aan de hand van feiten in de weg. Toch maken we ons er allemaal schuldig aan, we kunnen vaak niet beter.
Een gevolg van perceptie is het fenomeen ‘shifting baselines’ dat vrij veel invloed heeft op natuurbescherming. De baseline van wat ongerepte natuur danwel een normaal aantal planten- en diersoorten is verschuift met de generaties en soms zelfs binnen één generatie. In het engels is daar een mooie term voor: Generational and personal amnesia. Wat u als gezonde natuur beschouwt zal uw (over)grootvader wellicht zien als een zwaar aangetast landschap met significant minder soorten. Terwijl later uw kleinkinderen het normaal zullen vinden dat de blauwvintonijn allang is uitgestorven. Maar onderzoek wijst nu uit dat ook mensen binnen dezelfde generatie hun perceptie (lees baseline) aanpassen van wat (ongerepte) natuur is, we vergeten gemakkelijk hoe het was.
Vrijwel iedereen denkt dat het normaal is dat de Noordzee eruit ziet als een troebele bruine soep. Terwijl nog geen tweehonderd jaar geleden uitgestrekte mossel- en oesterbanken het water filterde en de Noordzee veel helderder was? Toen de Pilgrim Fathers met de Mayflower bij Cape Cod aankwamen werden ze omringd door walvissen, in die tijd moest men met een schip laveren tussen de tientallen dieren. Nu zijn er nog steeds walvissen bij Cape Cod maar moet je ze zoeken en toch vinden we dat normaal?
Een Hollandse dienstmeid in de 19e eeuw stelde bij haar sollicitatie dat ze maximaal drie maal per week zalm wilde eten. Er werd zoveel zalm in de Nederlandse rivieren gevangen en gegeten dat het al snel je neus uitkwam. Rond 1950 was de zalm verdwenen uit de Nederlandse rivieren. Nadat het onbeperkt lozen van gifstoffen in de Rijn en de Maas verboden werd zijn de rivieren tegenwoordig weer ‘schoon’. Toch zwemmen er (nog) geen grote hoeveelheden zalm in de Rijn en de huidige generaties beschouwen een zalmloze Rijn als normaal?
Voor natuurbeschermers is dealen met perceptie die ontstaat uit generatie-geheugenverlies lastig maar nog wel enigszins te tackelen. Zo wordt de terugkeer van de wolf door velen niet als iets natuurlijks gezien. De generaties die immers nog opgroeiden met een Europa en Noord-Amerika vol met wolven liggen al eeuwen op het kerkhof. Een dergelijk proces van perceptieverandering oftwel: ‘shifting baselines’ is nog wel uit te leggen. Lastiger wordt het als je mensen ervan moet overtuigen dat ze binnen hun eigen generatie aan geheugenverlies lijden. Onderzoek naar de beleving van de rijkdom in vogelsoorten rondom Yorkshire toont nu echter aan dat mensen binnen enkele decennia hun eigen perceptie van wat normaal is naar beneden aanpassen. Op die manier kan dus (bijna) alle natuur ongemerkt verloren gaan en mensen blijven het normaal vinden: een gerustellende gedachte vanuit antropocentrisch psychologisch oogpunt echter wel wat problematisch vanuit een ecologisch standpunt.
(bron: Proving the ‘shifting baselines’ theory: how humans consistently misperceive nature – Mongabay.com
Reacties (43)
Onze generatie heeft de kuifleeuwerik zien verdwijnen en de ooievaar zien terugkomen. Het is snel gegaan: tegenwoordig moet je voor de eerste afreizen naar Venlo of Eindhoven, terwijl de tweede door heel Nederland trots in weilanden rondparadeert. En mensen blijven het normaal vinden, inderdaad.
Ja.
Ongerepte natuur bestond alleen voordat de mensheid het licht zag.
Leuk stukje.
Dealen, tackelen? Wat dacht je van omgaan en behappen? Ik krijg steeds meer het gevoel dat Nederlanders niet van hun eigen taal houden. Ook vast een generatie-ding.
Interessant stuk. Maar wat er tegen te doen?
Dat licht gaat vast eens uit @qwerty.
Een van m’n fascinaties zijn, zo onlangs hier weer eens langsgekomen, abandoned places. Mens weg en andere levensvormen nemen hun plekje(s) weer in.
Na vakantie is de kamperfoelie er telkenmale weer in geslaagd door de brievenbus te kruipen waarna ik na bestraffende woorden voorzichtig de stelen terug duw.
Sterk stuk, fraai taalgebruik @Carlos, dank.
De hele insteek van het amnesiaverhaal (in artikel) is wat mij betreft zwaar verouderd. Er is niet zoiets als twee typen geheugenverlies over de vroegere natuur waar een patroon in zit. Er is bij iedereen een patroon van verhalen inkleuren, ook als je het niet (meer) weet. Met behulp van angsten, herinneringen en wensen. Dat is er aan de hand.
Perceptie = waarneming, wat is daar verwerpelijk aan?
“we maken ons allemaal schuldig aan perceptie”??????
En wat is “objectief oordelen”? Oordelen is een afweging maken op basis van informatie. Hoe kan zo’n afweging objectief zijn?
Als oordelen objectief was zou de rechterlijke macht door een computer met een database wetboek van strafrecht kunnen worden vervangen.
Kortom, leuk stukkie maar wat een kul-intro.
Ik denk wel dat het typisch iets van de laatste dertig, veertig jaar is om je leefomgeving te zien als ‘industrie’, ‘platteland’ of ‘natuur’. Hoe denk je dat de Romeinen aankeken tegen dat soort begrippen? Wolven? Gevaarlijke beesten, uitroeien. Bomen? Handig om huizen van te bouwen. Moerassen? Daar leven de barbaren, droogleggen die gebieden. Of de eerste settlers in Amerika?
Ja Carlos, vroeger zag je alleen blauwe ogen en blond haar toen je een wandeling maakte langs de grachten van Amsterdam. Nu stikt het van de negers, arabieren en chinezen. En dat vinden we bijna allemaal de normaalste zaak van de wereld, schande. Oh schoon was de verleden tijd!
*niet dat ik dierenliefde gelijk stel aan racisme. Maar iets in de trant van wat #8 zegt. Deze soort nostalgie is een beetje idioot.
Ik vind die mosselbanken interessant. Waar zetten die beestjes zich dan op vast ? Want volgens mij bestond ook tweehonderd jaar geleden de Noordzee voornamelijk uit zand. Of hebben we het dan over Engeland ?
@10: op zichzelf en elkaar.
Update, nog even voor je opgezocht: “De mossel leeft op een vast substraat (epibiont) omdat hij aanhechting voor de byssusdraden nodig heeft. Het substraat kan bestaan uit een stenen ondergrond, maar oude veenbanken en oude verharde kleibodems die op de zeebodem aanwezig kunnen zijn, voldoen ook.”, http://nl.wikipedia.org/wiki/Mossel
Rond 1900 stond er vrijwel geen boom in Drenthe,
nu staat het er vol met die groene rommel.
Mijn opa vond grachten in de stad ook walgelijk, dichtgooien en er parkeerplaatsen en wegen van maken, die stinkriolen.
Nu graven ze diezelfde grachten weer uit.
Het kan verkeren.
Voor 1900 had men overigens een grondige hekel aan wat wij nu vrije natuur noemen.
Ik kan me ook nog herinneren dat het volstrekt normaal was dat je de hele zomer geen vale gier zag boven Nederland en dat je boven de Maas nergens een Grote Teunisbloem tegenkwam. En midden in de stad zie ik ieder jaar meer reptielen, knaagdieren en vogels, tot aan een ijsvogel toe. Ik moet zeggen dat ik in mijn omgeving (Havana@Waal) de afgelopen 25 jaar eigenlijk geen flora en fauna heb zien verdwijnen terwijl ik er wel duidelijk soorten bij heb zien komen. Maar is dat amnesie, realiteit of enkel migratie naar de stad alwaar we in steeds toenemende mate voedsel op de stoep flikkeren?
enkel migratie naar de stad alwaar we in steeds toenemende mate voedsel op de stoep flikkeren?
Kouwtjes schijnen in het wild een negatieve groei te kennen vanwege hun migratie naar de stad.
Sabelsprinkhanen waren er in mijn jeugd (jaren 70-80) volop, tegenwoordig zie ik ze niet meer, maar het kan ook perceptie zijn…?
Daarentegen lag in de jaren ’80 het IJmeer zomers nog vol met ‘flap’ een soort haarwier dat grote drijvende eilanden vormde. Als kind vochten we urenlang in het water flapgevechten uit, want je kon er goed mee smijten. Toen kwam de groene Persil man op TV met zijn opgerolde broekspijpen in een beekje en verdween het flap als sneeuw voor zon?!
In sommige delen van europa komt de wolf terug. Jay!
@14:
Kauwtjes?
@16: hij staat op nog geen 200 km van onze grens…
krijgen we hier straks een nieuwe strijd tussen milieuconservatieven en milieuprogressieven ? * wrijft in handen *
Ten behoeve van ramptoerist sikbock, hier een aanzetje:
Perceptie of niet, Nederland is niet bepaald de frontlinie in het gevecht voor milieubehoud. In plaats van miljoenen te spenderen aan een paar hamsters (korenwolfjes! ach wat een lieve guitige beestjes) in Limburg, zouden we wat meer van ons geld en onze moeite kunnen steken in natuurbehoud in bijvoorbeeld Indonesië, waar soorten uitsterven voordat ze überhaupt een lief naampje gekregen hebben…
Ze zeggen dat er rond christus leeuwen rondliepen in het noorden van Griekenland.
Gewoon prioriteiten stellen, in Nederland zijn de wetlands en de kust-/ waddensystemen het waardevolst, die moet je vooral beschermen. Korenwolven daar struikel je over in Slowakije. Limburg is de uiterste noordwestgrens van het korenwolf-leefgebied, niet noodzakelijk dus. Overigens wil dat ook weer niet zeggen dat je de lieflijke heuvels van Limburg moet volplempen met bedrijfsterreinen.
onzin – sorry
DrBanner, ja nee ik doel ook op iets recentere perioden. Heb het zelf uit de mond gehoord van een van de grootste (nog levende) marien biologen: Daniel Pauly. Oesters zo groot als borden werden gegeten in Londen en Den Haag.
edit: ojee… nu heb ik op Dr Banner gereageerd en trekt ie zijn commentaar in… ik vind echter mijn eigen commentaar nog steeds heel relevant (waarschijnlijk perceptie, maar toch)
:) – ik las tweehonderd duizend jaar en was meteen getriggerd – en maar die duizend stond er helemaal niet – vandaar!
@20/Ultrabas/22/Carlos
Onze kat in Frankrijk roeit de lokale Korenwolven met tientallen uit…
Lieflijke heuvels van Limburg… dat waren vroeger ook gewoon ondoordringbare bossen waar nauwelijks van enig uitzicht te genieten viel. Het is de landbouw die de natuur aldaar interessant maakt voor het oog:P
mmm korenwolf.
Tsja. Hier in Nederland gaat het volgens mij eigenlijk best goed met de natuur. Ja, er verdwijnen soorten. Maar er komen ook soorten terug, en soorten bij die zich hier invoegen zonder een plaag te worden.
Ik heb in mijn kast een boek over de Oosterschelde, van Wim Wolff en Jankees Post. Het is even oud als ik (30). Maar als ik het lees en de plaatjes kijk, is Nederlands mooiste natuurgebied er gigantisch op vooruit gegaan in die dertig jaar.
Kreeften waren toen nog echt iets bijzonders, terwijl het er tegenwoordig van stikt – ze worden duurzaam bevist, en zowel duikers, vissers als restauranthouders zijn blij. Hier kunnen walvis- en tonijnvaart nog van leren.
Er staat een handjevol naaktslaksoorten in, nu zijn er voor de kenners 50 verschillende soorten te vinden. En in dat hele boek staat niet één soort die ik nu niet meer tegen kom.
Het lijkt er zowaar op dat de Oosterschelde nog nooit zo mooi en divers is geweest als nu. Maar ik vind het normaal, want ik duik er pas een paar jaar.
Het koken van een kikker.
Tegenwoordig vinden we een landschap wat vol staat met weilanden en sloten al heel erg waardevol en bijzonder… Gaap…
“terwijl later uw kleinkinderen het normaal zullen vinden dat de blauwvintonijn allang is uitgestorven.”
Dat is het hem nu juist. Als onze kleinkinderen dat normaal vinden, hoe erg is het dan precies dat die beesten uitsterven?
Jarich. de tonijn heeft als predator vis een belangrijke functie in het mariene ecosysteem. Nu al stijgen de kwallenpopulaties omdat de mens de grotere (en smakelijke) roofvissen heeft weggevist.
Fishing Down the Food Web.
..en bovendien tonijn is lekker, als ik straks oud en bejaard ben eet ik ook nog graag een tuna sandwich, beter duurzaam bevissen dan roekeloos wegvangen.
@carlos, ik heb een tijdje terug nog een Sabelsprinkhaan gezien, een grote groene welteverstaan, hij was wel een pootje kwijt.
.
me katten hebben laatst nog 3 sabelsprinkhanen opgevreten.. ze zijn d’r dol op
Nou mescaline, wat vond je van Jarich zijn opmerking?
@8: Natuurbescherming is al heel oud. Zowel Japan als Duitsland dreigden in de middeleeuwen al helemaal kaalgekapt te worden, wat door streng overheidsoptreden is voorkomen.
@MP hoe leeg de weilanden al tientallen jaren zijn. Lees maar eens een boek van 100 jaar terug. Daar stikt het nog van de vinken, meikevers enz.
Maar nu eindelijk wat verbetering, wat BartB 28 zei.
perceptie of objectief??? Volgens mij is normaal wat je verwacht aan te treffen op basis van recente perceptie. Dus als je gister 100 zwaluwen in de tuin had zitten vind je het morgen normaal dat ze er zitten. En als ze er overmorgen niet meer zitten dan is dat over een week normaal…
Vergeet vooral niet dat de mens ook maar een diersoort is. Al tijden strijden we voor de dominantie van onze eigen soort; in de middeleeuwen waren er meer duiven dan mensen en wat gebeurde er? Die werden afgemaakt. Zo ging het ook met de vossen. Zo gaat het ook met de beren en de andere sterke dieren. Herinnert iemand zich de twaalf werken van Heracles?
1 het doden van de leeuw van Nemea
2 het doden van de hydra (slang) van Lerna
4 het vangen van het Erymantische zwijn
6 het verjagen van Stymphalische vogels
7 de stier van Kreta
8 vleesetende paarden van Diomedes
9 de kudde van Geyron (allemaal geofferd)
12 ontvoeren van Kerberos
Totdat we erachter komen dat als we alle beestjes en alle planten uitroeien we niets meer te eten hebben… Of misschien is moeder natuur sterker dan alles wat de mensheid kan verzinnen… (mexicaanse griep oid)
Vrije natuur? Ongecultiveerd land zul je bedoelen!
@21: Er liepen rond CHRISTENEN leeuwen rond, en het was in Rome.
@40 ook, maar @21 heeft gelijk:
http://www.absoluteastronomy.com/topics/European_lion
Ze zijn pas rond het jaar nul uit Europa verdwenen.
@paul#39
Doel je hier op het mythische karakter (of proporties) van het natuurbeheer?
Ofwel: wat bedoel je eigenlijk?
Wat ik bedoel is dat de mens als gewone diersoort ´natuurbeheer´ het liefst naar zijn eigen hand zet; concurenten (andere diersoorten zoals leeuwen, vossen, etc) uitschakelen en/of overnemen (bijv. jachthonden of melk-/slachtvee)
Er bestaat een natuurlijke balans tussen de hoeveelheid uilen en muizen (makkelijke basis vergelijking), meer uilen –» minder muizen (die worden opgegeten) –» minder uilen, want minder voedsel beschikbaar –» meer muizen, want minder uilen –» meer uilen, want meer voedsel beschikbaar, etc…..
Deze balans gaat ook voor de mens op -een stuk ingewikkelder- en als er steeds meer mensen zijn, dan lost de natuurlijke balans het zelf wel op –» sterfte.
De mens is gewoon onderdeel van de natuur en om ´natuurbeheer´ als de sleutel te zien lijkt mij een schromelijke overschatting van het eigen begrip van- en invloed op de natuur.
´natuurbeheer´ zoals dat was en nog steeds is, is alleen maar om te zorgen dat onze magen gevuld kunnen blijven, terwijl we allemaal weten dat met de huidige consumptie en omvang van de wereldbevolking dat niet lang vol te houden is. (misschien nog wat extra voedsel uit Afrika jatten -ruilen tegen wapens-; 95% van het gehakt dat bij de appie ligt komt uit Afrika)
Persoonlijk verwacht ik dat wereld oorlog III de oplossing voor dit probleem brengt.