AI maakt onze blik op de wereld kleiner

COLUMN - Stelling: AI maakt onze blik op de wereld steeds kleiner.

AI (meestal uitgesproken als ie – aj) is geweldig speelgoed. Leuk om de toekomst te voorspellen in een talkshow op televisie. Heel aardig om eens uit te proberen of je er slimmer mee wordt dan je leraar op de middelbare school (niet dus?). Ook goed voor wat werkgelegenheid in het zo geplaagde noorden.

De mogelijkheden lijken onbegrensd. En zo’n beetje alles aan menselijke tekorten zal door AI worden opgelost. Op één ding na: God zal blijven bestaan.

Ik heb ChatGTP gevraagd dat in het kort uit te leggen (schrijf een korte column waarom ondanks AI God zal blijven bestaan). Dit rolde er uit: God verdwijnt niet door AI. [1]

Wat? AI doet God niet vervagen? Oh, wacht eens… Laat ik ChatGTP een andere opdracht geven: schrijf in een korte column waarom AI er voor zal zorgen dat er geen God meer is. En jawel hoor [2]:

AI neemt het over, niet als nieuwe god, maar als bewijs dat we het zonder kunnen. Dat we, stukje bij beetje, zelf het mysterie worden dat we ooit aanbaden. En misschien is dat wel de grootste zonde én bevrijding tegelijk: dat de mens zichzelf tot schepper maakt—en God daarmee overbodig

Wat verandert dat aan de wereld? Niets! De godsvraag, of het godsprobleem, is nog ouder dan de weg naar Rome en met AI kom je daar alleen maar uit als je de vraag manipuleert. De uitkomsten zullen worden bepaald door de aard van de manipulatie. AI gaat dan op zoek naar wat er zo al over is geschreven. Dat is zoveel, dat het onmenselijk is alles zelf op te zoeken.

AI put ook uit zoveel bij elkaar geveegde kennis dat het even onmenselijk is na te gaan uit welke bronnen AI de gevraagde informatie haalt. Maar al zou AI bij elke vraag of opdracht uit alle haar beschikbare bronnen putten, echt alle, dan hebben we het wel over bestaande kennis. Anders gezegd: kennis die achter ons ligt en dus per definitie nooit onbekende, nieuwe kennis zal zijn.

Maar ‘self-learning’ dan? Awel, leren doe je door ervaring en reflectie. Ervaring kan zowel praktisch (iets meemaken) als theoretisch zijn (iets lezen, bestuderen). Dat gaat altijd aan reflectie vooraf. Dus ook hier: leren kan alleen op basis van wat achter ons ligt.

Als het waar is dat AI zal domineren bij zo goed als alles waar we mee bezig zijn,  dan is de stelling waar dat AI onze blik op de wereld steeds kleiner zal maken. Puur omdat AI ons een wereld voorschotelt die we al zo lang (zouden moeten) kennen.

-o-o-o-

[1] God verdwijnt niet door AI (Een korte column)

“Er wordt weleens gefluisterd dat kunstmatige intelligentie het einde van religie zou inluiden. Waarom zouden we nog een God nodig hebben als algoritmes slimmer zijn dan wij, als AI ziektes geneest, teksten schrijft, kunst maakt – en zelfs morele dilemma’s analyseert? Maar deze gedachte overschat AI én onderschat God.

AI kan veel, maar het leeft niet. Het voelt niet. Het ervaart geen verwondering bij de sterrenhemel, geen pijn bij verlies, geen liefde of hoop. God is nooit een oplossing geweest voor wiskundige problemen of technische beperkingen. God is – voor wie gelooft – de grond van het bestaan, een antwoord op de vraag waarom er überhaupt iets is, en niet niets. En AI stelt die vraag niet.

Zelfs als AI ooit zou lijken op een bewustzijn, blijft het een spiegel. Het toont ons vooral wat wij erin stoppen: onze angsten, dromen, waarden. Het maakt de menselijke zoektocht naar betekenis des te urgenter, niet overbodig. En in die zoektocht blijft er ruimte voor het mysterie, voor het ongrijpbare, voor God.

AI mag dan sneller denken. Maar geloven is nooit een kwestie van rekenkracht geweest.”

[2] Column: Het Einde van God?

“De opkomst van kunstmatige intelligentie is niet zomaar een technologische revolutie. Het is een mentale aardverschuiving. Eeuwenlang gaf de mens zijn onwetendheid de naam ‘God’. Wat hij niet kon verklaren, werd heilig. Donder was de woede van Zeus. Leven was een mysterie, en dus van God gegeven. Maar nu? AI voorspelt stormen beter dan priesters, schrijft psalmen op commando, en reconstrueert zelfs hoe het leven begon.

Wat resteert er van een God als we elk wonder kunnen simuleren? Als we via algoritmes menselijk gedrag voorspellen, ziekten genezen, creativiteit nabootsen—of zelfs verbeteren? De unieke rol die God eeuwenlang vervulde, vervaagt. Niet uit haat of arrogantie, maar simpelweg uit irrelevantie.

AI neemt het over, niet als nieuwe god, maar als bewijs dat we het zonder kunnen. Dat we, stukje bij beetje, zelf het mysterie worden dat we ooit aanbaden. En misschien is dat wel de grootste zonde én bevrijding tegelijk: dat de mens zichzelf tot schepper maakt—en God daarmee overbodig.”