Soedan verhongert

Volgens recent VN onderzoek heerst er een ongekende hongersnood in minstens vijf regio’s van de staten Noord-Darfur en Zuid-Kordofan in het door oorlog geteisterde Soedan. Honderdduizenden mensen dreigen het niet te overleven. Miljoenen kinderen en zwangere vrouwen zijn ondervoed. ‘Nog nooit in de moderne geschiedenis hebben zo veel mensen te maken gehad met honger en hongersnood als nu in Soedan,’ zo waarschuwden deskundigen in opdracht van de VN-Mensenrechtenraad vorig najaar al. Honger is een onzichtbaar oorlogswapen, schreef Le Monde.

De oorlog tussen het regeringsleger en de opstandige Rapid Support Forces (RSF) duurt nu bijna twee jaar. De RSF heeft zich recentelijk onder meer schuldig gemaakt aan dodelijke aanvallen op een ziekenhuis, een vluchtelingenkamp en twee dorpen in de zuidelijke White Nile provincie waar 200 onbewapende bewoners werden gedood. Enkele vooraanstaande RSF-leiders zijn momenteel in Kenia, waar ze naar verwachting plannen zullen aankondigen om een ​​eigen regering te vormen in de gebieden die onder hun controle staan. Het regeringsleger heeft begin januari het strategisch gelegen Wad Madani heroverd. Vluchtelingen keerden ondanks de verwoesting en plundering van hun stad terug uit opvangkampen bij de oostelijke havenstad Port Sudan. In de hoofdstad Khartoem en zuidelijke en oostelijke delen van het land zijn de rebellen nagenoeg verdreven. Het westen is in handen van de RSF. In de regio Darfur zou de RSF een etnische zuivering doorvoeren tegen ethnische Massalit en niet-Arabische gemeenschappen. Er is nog geen enkel uitzicht op een einde aan de gevechten.

Goud

Goud speelt volgens de NOS een belangrijke rol bij het voortduren van de oorlog. Het regeringsleger en de RSF hebben goudmijnen in handen waarmee de oorlog kan worden bekostigd. En de prijs van goud is de afgelopen jaren flink gestegen ten faveure van de oorlogvoerende partijen. ‘Uiteindelijk komt bijna al het Sudanese goud terecht in de Verenigde Arabische Emiraten, vertelt Guido Lanfranchi, Hoorn van Afrika- onderzoeker bij Clingendael. Afhankelijk van de locatie van de mijn, en wie het daar voor het zeggen heeft, gaat het goud ook via landen als Zuid-Sudan, Uganda en Egypte naar Dubai, een goudwalhalla zonder strenge regels. “Het ruwe goud uit de regio belandt op één hoop en komt zo op de wereldmarkt. De oorsprong is daarna onmogelijk te achterhalen.”‘ Rusland, mede-eigenaar van een aantal mijnen, pacteert met beide partijen en profiteert zelf van de opbrengst van het goud voor de eigen oorlogvoering in Oekraïne. Volgens Suliman Baldo, directeur van een Soedanese anti-coruptie organisatie, faciliteert het goud de oorlog in zijn land, maar uiteindelijk gaat het volgens hem toch om de macht en invloed van twee generaals.

Buitenlandse belangen

One World wijst  op de strategische ligging van Soedan. ‘Het land ligt aan de Rode Zee, die in het noorden uitkomt op het Suezkanaal, en wordt vanuit het Midden-Oosten gezien als de toegangspoort tot Afrika. Toegang tot de Sudanese havens betekent een grotere invloed in de Rode Zee en een entree tot de rest van Afrika. De Emirati en Saudi’s kozen een kant en hopen dat die hun positie ten goede zal komen: Saudi-Arabië steunt de SAF-regeringstroepen, de VAE de paramilitaire RSF. Daar is veel geld mee gemoeid: sinds de val van dictator Al-Bashir pompten de Golfstaten al miljarden in de economie van Sudan, nu geven ze wapens, geld, en diplomatieke steun.’ Ook andere buurlanden hebben belangen in Soedan. Zo zijn Egypte en Ethiopië bijvoorbeeld al jaren verwikkeld in een politiek conflict over controle van de waterstromen van de Nijl – waarvan de twee belangrijkste takken in Soedan samenkomen. Zij willen daarom beide een Soedan dat aan hun kant staat.

Een bloedige geschiedenis

De huidige oorlog is een erfenis van een bloedige geschiedenis. In de jaren 1980 begon de regering na de ontdekking van olievelden lokale Arabische milities te bewapenen om mensen van land te verdrijven dat aan buitenlandse oliemaatschappijen werd verpacht. ‘Deze uitzettingen waren illegaal,’ schreef de de Soedanees-Britse auteur Jamal Mahjoub in De Groene,’ en sommige worden nu, veertig jaar later, pas volgens de wet vervolgd; zoals in de zaak tegen het Zweedse bedrijf Lundin Oil, die momenteel door de strafrechtbanken in Stockholm wordt behandeld.’ Het was het begin van een conflict dat uitmondde in etnische zuiveringen in de regio Darfur, begin deze eeuw. Daarvoor werd de Soedanese leider Omar al Bashir door het Internationaal Strafhof persoonlijk verantwoordelijk gehouden. Op 4 maart 2009 verkondigde het Strafhof Al-Bashir te zullen vervolgen voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in Darfur. Het was voor het eerst dat een zittend president door dit Strafhof wordt vervolgd.

Bashir, die Den Haag tot nu toe heeft ontlopen, werd in 2019 na massale demonstraties afgezet. Even was er een uitzicht op een democratische regering. Maar volgens Mahjoub werd de steun onder de bevolking voor een progressieve vorm van burgerbestuur ‘gehinderd door onenigheid en verdeeldheid. Jongere, ongeduldigere activisten botsten met oudere activisten die tientallen jaren in de gevangenis of in ballingschap hadden doorgebracht, waardoor bitterheid en frustratie zich opstapelden. Tegelijkertijd probeerden contrarevolutionaire krachten actief verandering te voorkomen. Restanten van het oude regime hielden vast aan de macht, met steun van externe actoren zoals Egypte, de Verenigde Arabische Emiraten en de conservatieve krachten van Saoedi-Arabië.’ Twee jaar later grepen de militairen de macht en nog weer twee jaar later scheidde RSF-generaal Hemedti zich af en begon de huidige oorlog. Net als twintig jaar geleden slaan de Verenigde Naties en internationale organisaties voor noodhulp en mensenrechten alarm. En net als toen kijken de regeringsleiders van de rijkste landen een andere kant op. Soedan is een ‘blinde vlek’, schrijft Mahjoub.