Het is toch een beetje het idee van een promotieonderzoek, en meer van wetenschap in het algemeen: nieuwe dingen ontdekken. Als ergens jaren van arbeid en relatief veel geld tegenaan wordt gesmeten, zou je, vind ik, als onderzoeker de vraag moeten kunnen beantwoorden wat al die inspanningen nou hebben opgeleverd. Liefst in normalemensentaal en zonder vaal klerkenjargon of regressietabellen. Maar kort, helder en to the point – mijn kernkwaliteit, zoals mensen die vaker wat van me lezen weten. Mijn vader leerde mij ooit dat elk verspild woord een aanslag op de beschaving is, en dat… o ja, afijn, ik dwaal af.
Kort en to the point dus:
Eén: de huidige bijstandswet werkt het slechtst voor de meest kwetsbare mensen. Ouderen, mensen met een migratieachtergrond, laagopgeleiden, mensen die psychisch kwetsbaar zijn, mensen met weinig zelfvertrouwen: allemaal doen ze het op onderdelen* beter met alternatieve bijstandsregels, meer gebaseerd op autonomie en vertrouwen in plaats van het huidige beleid dat veelal is gebaseerd op verplichtingen, controles en straffen.
Twee: de overheid kan het (de laatste jaren dalende) vertrouwen in de overheid herstellen, door middel van fatsoenlijk sociaal beleid. Waarin de overheid laat zien zelf ook de inwoner te vertrouwen, en deze op een positieve, passende en niet-hinderlijke manier te benaderen.
Drie: als je experimenten doet met kwetsbare mensen, en deelname is vrijwillig, dan krijg je een vrij selectieve groep. Deze bestaat uit kansrijke mensen (binnen die kwetsbare groep dus). De heel erg kwetsbaren, die bijvoorbeeld de taal niet spreken, hun huis niet uitkomen, niets met de overheid van doen willen hebben**, en/of die het allemaal niet begrijpen en niemand hebben om hen te helpen – die doen niet of nauwelijks mee. Dit moet worden meegenomen bij de analyse van resultaten én bij het ontwikkelen van nieuwe experimenten.
Andere dingen
Dit is de kern. Ik kan er nog heel veel over vertellen, maar dat vergt de nodige aanslagen op de beschaving (en dat heb ik trouwens al gedaan in dat boekje van ruim 200 pagina’s – voel je vrij om het door te nemen!). Voor een deel komen er dingen uit het onderzoek die bevestigen wat we eigenlijk al wisten. Zo willen mensen persoonlijk contact met de overheid, geen nummer zijn, en het liefst een vaste contactpersoon; de regels voor bijverdienen in de bijstand leiden soms tot problemen en remmen mensen af om te werken; en het toeslagensysteem is een draak die tot veel ellende leidt.
Ook boeiend: er is ook veel geleerd over hoe je een experiment als dit nog veel beter zou kunnen doen. Ik hoop dan ook van harte op een tweede ronde: langer, meer afwijkend van het normale bijstandsbeleid, en in alle gemeenten precies hetzelfde zodat alle informatie gebundeld kan worden. De wetswijziging ‘Participatiewet in Balans’ die nog is ingediend door minister Schouten voor de val van het kabinet maakt al een en ander mogelijk. We kunnen dus sowieso een tweede ronde doen, en dan beter. Maar van mij mag het nog wel wat radicaler. Los van politieke voorkeur voor dingen, wil je als overheid (als het goed is) toch gewoon weten wat werkt? Dus waarom niet óók een experiment met veel meer ruimte om bij te verdienen naast de bijstand? Of met hogere normen? Of zelfs: met een echt basisinkomen? Dat is ook superfijn voor mensen die geloven dat het een absoluut drama zal worden. Want als dat echt een fiasco zou blijken te zijn, heb je daar gelijk wetenschappelijk bewijs voor.
Daarom dus, met het risico te klinken als een clichématige wetenschapper die na elk onderzoek roept om meer onderzoek: volgende ronde!
*Op welke onderdelen, en na hoeveel tijd, en bij welke alternatieve behandeling, dat gaat me niet kort en to the point lukken. Daarvoor moet ik toch echt verwijzen naar dat boekje, of in ieder geval een iets uitgebreider artikel als deze.
**Waar, laten we wel wezen, ze soms ook goede redenen voor hebben helaas.
Reacties (10)
Het probleem van de politiek is dat ze grote problemen in het land politiseren:
Armoede: de beste oplossing is dat mensen gaan werken
Woningnood: de markt lost het vanzelf op
Immigratie: we maken Nederland gewoon onaantrekkelijk voor asielzoekers of nieuwe trend: we exporteren asielproblemtiek, zijn we goed in
Hogere bijdrage aan overheidsbudget door de sterkste schouders en diegenen die weinig belasting betalen: niet doen, anders jagen we ze weg
Controle op max snelheid, uitstoot, vergiftiging milieu, stikstof, vleesverwerking: wel zeggen dat we controleinstituten hebben, maar geen geld in stoppen, zodat we bedrijven maximale ruimte bieden om te ondernemen
Herstel schade in Groningen: meer geld uitgeven aan mijn achterban de consultants dan aan schade herstel, en zo langzaam dat getroffenen later met een appel en ei genoegen nemen wegens totale vermoeidheid
Ik kan nog wel even doorgaan: ik nodig je uit de lijst te completteren.
Dit zijn vooral conservatieve voorbeelden, omdat die nu eenmaal de macht hadden het afgelopen decennium.
Nu een progressieve politisering:
We moeten mensen met een toeslag of uitkering niet controleren. Ze zijn al zo kwetsbaar en we hebben daar in het verleden grote angst gekweekt, en we moeten ze vertrouwen..
Dus bedrijven, belastingaangiftes en maximum snelheid wel controleren, maar mijn potentieel electoraat, de uitkeringstrekkers, niet controleren.
Gewoon normaal, eerlijk, zonder vooringenomenheid, steeksproefgewijs wel controleren zeg ik. En als blijkt dat: Roemenen, linkshandigen, rijken, en woonwagenbewoners etc. overproportioneel misbruik maken van de regelingen, verder inzoomen op deze groep, wellicht wordt met het gevonden patroon een stelselmatige fraude in bepaalde groepen gevonden. Maar dan eerst de feitelijke vaststelling, en dan de vervolging.
Net als bij fraude bij examens door accountants, witwaspraktijken bij bepaalde banken, belastingontwijking bij grote internationale bedrijven met vele filialen en hoofdkantoor of brievenbusfirma in Nederland of Barbados, of grote slachthuizen die varkens levend koken, of de zeehavens monitoren omdat daar veel harddrugs het land binnenkomen.
Vertrouwen is goed, maar soms is controle nodig.
Om de rechtsstaat te beschermen.
Het lukt me niet om op alles te reageren, dus ik pak er een paar dingen uit:
– ik herken veel dingen in je eerste lijst. Wel één ding: op zich is ‘werken’ een prima oplossing tegen armoede. Dan moet wel het minimumloon voldoende zijn (en dat is het niet). En, als het gaat om de bijstand, moet je daar mensen in hebben die kúnnen werken. Het obscene van de Participatiewet uit 2015 was (onder andere) dat enerzijds hij heel erg gericht was op ‘zsm aan het werk’ onder dreiging van verplichtingen en boetes in combinatie met ‘vooral niet te gul’ om mensen te ‘prikkelen te gaan werken. En anderzijds de doelgroep van de bijstand door de Participatiewet werd uitgebreid met allemaal mensen die helemaal niet kunnen werken. Zie ook https://sargasso.nl/iets-raars-in-ons-sociale-stelsel/
– Ik vind ‘uitkeringstrekkers’ een vervelend en stigmatiserend woord, dat ik liever niet gebruik. Dat gezegd hebbende: ik ken eigenlijk niemand op links die alle controles af wil schaffen in het huidige systeem. Steekproefsgewijs controleren wordt volgens mij door de meesten wel best gevonden. Waar het mis gaat is wanneer je, als uit eerdere controles een specifieke groep er uit komt, je je als overheid gaat focussen op die groep. Sowieso voor de mensen in die groep die te goeder trouw zijn is dat unfair, want controles zijn wel degelijk belastend, en focus op een groep is stigmatiserend. Maar los daarvan: vaak zijn er achterliggende factoren (denk aan armoede, opleidingsniveau, wonen in slechte buurten) die zorgen voor oververtegenwoordiging van bepaalde groepen. Dan kun je volgens mij als overheid je beter richten op het oplossen van die problemen, dan dat je de groepen die er last van hebben ook nog eens extra hard aanpakt in de handhaving. Wat ook een risico is: je richten op één groep betekent automatisch dat je daar meer gaat vinden tov groepen die je minder controleert, wat juist tot een scheef beeld kan leiden (deze werkwijze leidt dan juist tot bias / vooringenomenheid).
– in relatie tot controleren: veel mensen zijn wél voor een sociaal stelsel dat meer onvoorwaardelijk is, met een universeel basisinkomen als extreemste variant daarvan. Maar we doen dit nu ook al bij sommige regelingen. De AOW is universeel, en dat vraagt enorm weinig inzet van ambtenaren om ‘em uit te keren, heeft nauwelijks bureaucratie, en doordat er nauwelijks uitzonderingen zijn is ook geen heel controle- en bestraffingsapparaat nodig (en dat kost ook geld). De kant die veel mensen op willen ‘op links’ is volgens mij niet zozeer ‘niet mijn groep/electoraat controleren’ maar ‘minder regels waardoor gecontroleerd hoeft te worden’. Sowieso zie ik het soort cliëntelisme (want dat is volgens mij wat je beschrijft) minder op links dan op rechts.
– ‘vertrouwen is goed, controle is soms nodig’ is dan een prima uitgangspunt, alleen moeten die in balans zijn. Die balans is, ten opzichte van uitkeringsgerechtigden, momenteel zoek, waardoor ook zij de vertrouwen in de rechtstaat verliezen. Als je die wil beschermen moet je hier juist wat mee, imo.
Meest gehoorde klacht: onheuse bejegening.
Zelf ook ervaring mee bij de (soms tijdelijke dan weer vaste) medewerkers soos:
– glimlachend zeggen dat je aan het overleven bent (u bent dit, u bent dat, …)
– tegenwerking als je zelf plannen hebt, zo ben ik wel uit de bijstand gekomen
– afspraken zelf niet nakomen, want ik ben op huwelijksreis en andere smoesjes (bijstandsgerechtigde bij niet nakomen afspraak krijgt dan flinke korting)
– soms te weinig kennis bij medwerker, bijvoorbeeld op zwarte lijst staan callcentres (dat verzint u!) En dan niet willen luisteren naar uitleg. Want ja, het dédain van een hoogopgeleide
– etc etc
Uiteindelijk vind ik eisen minimumloon onzin. Want werkgever neemt groot risico met iemand die wellicht jaren niet heeft gewerkt. Beter is, zoals in mijn geval gebeurde, opleidingscertificaten, autorijbewijs, etc. En zo wordt het cv sterker, en meer kans op reguliere baan met steeds hoger loon.
Ja, helaas herkenbaar. Zou enerzijds relatief makkelijk op te lossen moeten zijn, maar het doet denk ik ook wat met de ambtenaar achter de balie als de hele wet die die aan het uitvoeren is één en al gestold wantrouwen is, waarbij de inwoner maar moet bewijzen dat ‘ie écht iets nodig heeft en geen fraudeur is.
Die benadering draagt vervolgens weer bij aan het wantrouwen van de inwoner naar de overheid toe, want wie zaait zal oogsten.
Een onderzoek over een Nederlandse situatie, naar ik aanneem ook door Nederlands geld gefinancierd, met een onmiskenbaar Nederlandse doelgroep en dan alleen in het Engels gepubliceerd? Niet eens een Nederlandstalige samenvatting? Alleen een nawoord…
There’s something rotten…
Goede vragen, echter:
– Mede gefinancierd met Nederlands geld, maar ook 190k van de EU (European Social Funds). Ik had ‘em natuurlijk ook in het Frans kunn… nee wacht, dat kan ik helemaal niet =P
– Zeker een Nederlandse samenvatting! P177
– Dat dankwoord daar zat ook veel tijd en liefde in hoor, één van de betere stukken in het boekwerk!
– Iets serieuzer: ja, Nederlandse situatie en doelgroep, maar: veel van het Nederlandse bijstandsbeleid stoelt op gedachtegoed dat gangbaar is van de VS via Europa tot Australië (zie dat filmpje in het vorige blog ik had over het experiment). Ook voor die landen is het relevant als er aanwijzingen zijn dat (bijvoorbeeld) dit soort beleid juist de zwaksten in de samenleving benadeelt.
– En natuurlijk is het ook belangrijk dat dit in Nederland ‘landt’, maar de Nederlandse wetenschappers die met dit onderwerp bezig zijn kunnen prima Engels, en juist voor die bredere verspreiding onder beleidsmakers, professionals en algemeen geïnteresseerden zijn de publicaties in Nederlandse vaktijdschriften, en websites zoals MeJudice en Sociale Vraagstukken (en vooruit: Sargasso).
Dan ben ik te vluchtig door de inhoudsopgave gesneld, dat ik het zo vlak voor de appendices niet meer zag.
Niettemin fijn als mensen ‘em doorbladeren, wordt gewaardeerd :)
Intussen die samenvatting ook doorgelezen. Wat het welbevinden van de mensen betreft: je hebt ze daar toch niet naar gevraagd terwijl je loeihard jouw voorkeursmuziek aan had staan, hè?
Haha, nee, dat zou een veel te sterke positieve bias geven =P
De deelnemers zijn allemaal netjes geïnterviewd door een gespecialiseerd bureau (dank u vriendelijk EU voor de financiële bijdrage), op een plek die ze zelf prettig vonden (meestal bij hen thuis). Of daar al dan niet teringherrie bij aan heeft gestaan weet ik niet zeker (het zat niet in de vragenlijst en er is niets over gezegd bij de ‘open opmerking in te vullen door de interviewer’) – maar ik vermoed van niet.