COLUMN - Al het hele jaar wordt er van verschillende kanten opgeroepen om de huidige energiecrisis aan te pakken door de gaswinning in Groningen op te schroeven. Ook de Correspondent had er in september een uitgebreid artikel over. De energie experts die daarbij aan het woord komen hebben het over een beperkte toename in de kans op aardbevingen en over de prijsdaling waar extra gasproductie voor zou zorgen. Een essentieel deel wordt echter stelselmatig genegeerd: Staatstoezicht op de Mijnen vind dat de veiligheidssituatie in Groningen bij het huidige lage winningsniveau al niet op orde is. Tijd om alle discussies op sociale media een keer op te schrijven. Met dank aan de waardevolle inbreng van Annegreet Blanken.
Veiligheid in Groningen
In juni 2022 zei de Inspecteur Generaal in het Financieel Dagblad:
Ons oordeel van de situatie is dat het op dit moment in Groningen onvoldoende veilig is om aardgas te winnen. Dat heeft drie oorzaken. Ten eerste is een deel van de huizen nog niet verstevigd. Ten tweede zorgt gaswinning en de onzekere en trage versteviging van huizen voor gezondheidsschade bij mensen uit de regio. Ten derde verhoogt gaswinning de kans op schade aan huizen.
De situatie in Groningen is niet veilig, ook al ligt de risiconorm voor gaswinning in Groningen een factor 10 lager ligt dan in de rest van Nederland (1 op 100.000 i.p.v. 1 op 1.000.000). Zelfs die lagere norm is bij het huidige winningsniveau niet haalbaar, laat staan bij een hogere gaswinning. Bij een hogere gaswinning kan het ook zijn dat huizen die nu als veilig gelden onveilig worden. De bouwnorm is namelijk afgestemd op het terugschroeven en beëindigen van de gaswinning. Een cadeautje van ik meen voormalig minister Wiebes.
Nu wil dat niet zeggen dat de onveilige situatie in Groningen een volledige showstopper is, want speciaal voor het Groningergasveld is er artikel in de Mijnbouwwet opgenomen die mogelijkheid biedt om veiligheid van Groningers af te wegen tegen leveringszekerheid voor verbruikers laag calorisch gas (Artikel 52a).
Compenseer de Groningers
Altijd fijn en snel gezegd: verhoog de gaswinning en gebruik de opbrengsten om Groningers te compenseren voor de schade aan hun woning. Alleen waarom zou een Groninger met schade geloven dat hij of zij daadwerkelijk gecompenseerd wordt? Lees de serie ‘Ik wacht‘ van het Dagblad van het Noorden uit 2019 nog eens terug, zoek uit hoeveel van die mensen inmiddels geholpen zijn en hoeveel wachters er bij zijn gekomen.
De versterkingsoperatie in Groningen is de voorganger van de toeslagenaffaire. Het vertrouwen in beloften van de overheid of medeburgers die nu zuchten onder de hoge gasprijs onder Groningers met schade door gaswinning is laag. En terecht. Bovendien: waarom zouden ze nu een nog lagere veiligheid moeten accepteren om in de toekomst een veilige woning te krijgen? Nederland heeft het aan zichzelf te danken dat er ruim 10 jaar na de beving in Huizinge nog geen geloofwaardige versterkingsoperatie in Groningen aan de gang is en dat dezelfde premier er nog steeds zit.
Heeft de hoge prijs effect op leveringszekerheid voor verbruikers van gas?
In verschillende discussies wordt als volgende argument aangevoerd dat de hoge prijs effect heeft op de leveringszekerheid voor verbruikers van aardgas. In de wetsgeschiedenis of de Handelingen van de Tweede Kamer kom ik echter geen aanwijzing tegen dat hoge prijzen onderdeel zijn van definitie leveringszekerheid. Een standpunt en interpretatie dat door SodM wordt onderschreven:
De wetgever in Nederland is er heel duidelijk over dat dat niet is wat wij in Nederland willen. Een veiligheidsafweging mag alleen gemaakt worden ten opzichte van andere veiligheidsvraagstukken. (…)
De aanpassing van de Mijnbouwwet in 2018 verhindert dat economische belangen voorgaan op de veiligheid. De staatssecretaris mag pas een afweging maken om de winning in Groningen te verhogen op het moment dat er dusdanige gastekorten in Nederland zijn dat er andere veiligheidsproblemen in Nederland ontstaan, bijvoorbeeld geen levering van aardgas aan huishoudens of ziekenhuizen.
Ik hou me aanbevolen voor verwijzingen waar uit blijkt dat het anders zit, maar ik heb geen reden om te twijfelen aan de uitleg van SodM.
Tot slot
Dus zorgen hoge prijzen voor problemen? Ja zeker, maar dat is geen reden om de veiligheid van Groningers nog meer in gevaar te brengen. Vergeet ook niet dat de Handelingen van de Tweede Kamer vol met pleidooien voor hogere prijzen (lees energiebelasting) voor aardgas om verbruik te verlagen en verduurzaming te stimuleren. Niet tot de hoogtes die we sinds vorig jaar zien, maar het maakt het m.i. juridisch lastig om vol te houden dat hoge prijzen volledig ongewenst zijn.
Ik wens politiek en toezichthouder succes met hun afwegingen, maar met volle opslagen, een gasprijs die op de spotmarkt soms onder €0 zakt en het huidige warme najaar betwijfel ik of je hard kunt maken dat de leveringszekerheid voor gebruikers laag calorisch gas in gevaar is.
En tot slot, alle besluiten over wat wij doen bij een gastekort (of dat gas nou duur is of niet) zijn al genomen en vind je terug in het Bescherm- en Herstelplan Gas uit 2019.
Mocht u zich zorgen maken over de effecten van de hoge energieprijzen op mensen die het minder breed hebben dan u, overweeg dan om de Euro 190 die u ontvangt te schenken aan een lokaal of landelijk initiatief om hen te helpen. Denk aan de Voedselbank, Energiebank of een ander initiatief.
Reacties (7)
Voor consumenten met een dynamisch (dag)tarief (=spotmarkt+opslagen) is de gasprijs nooit onder nul geweest zoals wel eens met de elektriciteits(uur)prijs gebeurt op een zonnige winderige zondagmiddag.
De laagste gasbasisprijs was eind oktober rond de 33 cent per kuub inclusief BTW. Dat is altijd nog 10 cent hoger dan de basisprijs in januari 2021. De laatste dagen is de gasbasisprijs alweer verdubbeld naar 62 cent.
Overigens was de top op 30 augustus met € 3,50 per kuub.
Nederland heeft maar 25% van het jaarverbruik als voorraad, ofwel 111 dagen, maar zijn dat winterse dagen of jaargemiddelde dagen?
Ik begrijp ook dat er weer een gasleiding gesloten is door Rusland waardoor alleen nog Russisch gas via Oekraïne Europa binnenkomt. Daar zal Putin wel eens een bom op kunnen gooien en Oekraïne daar de schuld van geven.
Dus die leveringszekerheid deze winter rammelt m.i. aan alle kanten.
De negatieve gasprijs betrof inderdaad de gasprijs op de TTF (de Nederlandse gasbeurs). Alleen grootverbruikers die het direct konden inzetten hebben er van kunnen profiteren. Dat is dus inderdaad anders dan de elektriciteitsprijs.
De leveringszekerheid voor deze winter lijkt misschien spannend, voor volgend jaar is die nog veel spannender. Afgelopen voorjaar is er nog behoorlijk gevuld via Nordstream. Dat gaat volgend jaar niet lukken. Als de leveringszekerheid echt al in gevaar is dan wordt eerst het Bescherm- en Herstelplan in werking gezet, waarbij allerlei gebruikers af moeten schakelen. Dan daalt het verbruik en stijgt dus ook het aantal dagen dat er voorraad is. Zolang het Kabinet dat soort stappen niet neemt is het m.i. lastig verdedigbaar dat de leveringszekerheid dusdanig in gevaar is dat er grond is om de veiligheid van Groningers in gevaar te brengen door meer gas te gaan winnen.
We hebben ook nog zoiets als Europa en buurlanden. In hoeverre wordt hun noodsituatie/leveringszekerheid ons opgelegd?
Ik begrijp dat we ons gas, correctie: het gas van Exxon/Shell, voor het overgrote deel aan het buitenland verkopen en veel gas moeten importeren. Zijn dat langlopende exportcontracten die vervuld moeten blijven worden ondanks de sterk verminderde winning?
Ik krijg de indruk dat we in een noodsituatie fabrieken stilleggen maar gewoon nog stug net zoveel gas zullen exporteren.
ook al ligt de risiconorm voor gaswinning in Groningen een factor 10 lager ligt dan in de rest van Nederland (1 op 100.000 i.p.v. 1 op 1.000.000)
Dat klinkt eerder als een kans dan als een risico (risico = kans x gevolg), maar wat is definitie van risiconorm?
Klopt, het is de jaarlijkse kans om te komen overlijden als gevolg van een aardbeving. Zie ook deze< reacties op twitter.
Deze bespreking is wel heel erg alleen maar op Nederland gericht.
De hoge prijs en onzekere levering van aardgas is niet alleen een Nederlands probleem, en bovendien heeft het een specifieke oorzaak: de oorlog in Oekraïne (en meer specifiek de energie-oorlog die Rusland tegen de EU voert).
En dit is ook de context waarin deze zin gelezen moet worden: “De wetgever in Nederland is er heel duidelijk over dat dat niet is wat wij in Nederland willen. Een veiligheidsafweging mag alleen gemaakt worden ten opzichte van andere veiligheidsvraagstukken. ” Die oorlog in Oekraïne is dus precies het soort veiligheidsvraagstuk zoals hier bedoelt: de leveringszekerheid is in het geding. Niet alleen in Nederland, maar juist ook in onze Europese buurlanden.
Het is dan wel belangrijk dat Krispijn het dilemma wat hierdoor ontstaat expliciet benoemt en daar stelling in neemt, in plaats van het te negeren. Wat mij betreft, ik ben groot voorstander van het stoppen met de gaswinning in Groningen, zowel uit oogpunt van veiligheid als uit oogpunt van klimaatverandering. Echter, op het moment dat Rusland ons zo erg onder druk weet te zetten dat de veiligheid van ons of onze buren in het geding is door gebrek aan aardgas, dan is wat mij betreft de inzet van ons aardgas als wapen bespreekbaar. De echte vraag is dus: onder welke voorwaarden is het wél denkbaar dat we Gronings gas gaan oppompen?
Het betreft slechts een beperkt deel van het buitenland, namelijk de gebieden die afhankelijk zijn van laagcalorisch gas. Dat is een deel van Duitsland, België en noord Frankrijk. Daarbuiten wordt hoog calorisch aardgas gebruikt. Het aardgas uit Rusland is hoog calorisch. Laagcalorisch Gronings gas biedt geen alternatief. En nee, oorlog in Oekraïne of het afsluiten van de gastoevoer vanuit Rusland was niet een van de overwegingen in de Tweede Kamer. Als je daar anders over denkt, graag een link naar de Handelingen.
De werkelijke discussie en mijn stellingname daarin is m.i. glashelder: het is een afweging tussen veiligheid van Groningers en leveringszekerheid voor gebruikers van laagcalorisch gas. En bij die laatste gaat het dan met name om zorginstellingen, huishoudens en andere beschermde gebruikers. Dat kunnen ook gebruikers in andere landen zijn die laagcalorisch gas afnemen. Daar hebben landen onder druk van de Europese Commissie afspraken over gemaakt.