OPINIE - Verouderde privileges zijn het probleem achter het stikstofprobleem van de landbouw. Niet een tekort aan aandacht van de kant van de overheid is de oorzaak van de huidige crisis, eerder een te langdurige voorkeursbehandeling, betoogt gastblogger Hans Custers.
Na zijn eerste overleg als bemiddelaar tussen boerenorganisaties en het kabinet constateerde Remkes dat er een stevige vertrouwenscrisis is, die verder gaat dan stikstof alleen. Dat komt niet als een verrassing. De vraag is waar de kern van die crisis zit. Veel boeren zullen zeggen – en vaak ook echt geloven – dat Den Haag onvoldoende aandacht heeft voor hun belangen. Ik denk dat het tegenovergestelde het geval is. De landbouw heeft decennialang buitenproportioneel veel invloed gehad in de politiek. Die privileges staan op de tocht. Veel boeren zullen dat wel aanvoelen. En verlies van privileges doet pijn. Daarvoor hoeven die privileges in de praktijk niet eens zoveel op te leveren. Het idee dat je iets wordt afgenomen is dan nog steeds onaangenaam.
Ik wil zeker niet zeggen dat boeren een bevoorrechte kaste vormen, die zonder al te veel inspanningen en zorgen bakken met geld binnenhaalt. De oude boerenwijsheid van mijn vader, waar hij zich ook aan heeft gehouden, zal voor veel van hen nog steeds opgaan: een boer leeft arm en gaat rijk dood. Boeren hebben aardig wat vermogen, maar dat zit in het bedrijf. Dat bedrijf draaiend houden levert een hele hoop werk op, en misschien nog wel meer kopzorgen. Het is niet vanzelfsprekend dat dat geploeter genoeg geld oplevert om riant van te leven. Sommigen zullen dat voor elkaar krijgen, maar dat geldt zeker niet voor iedereen.
Vier privileges
Het neemt niet weg dat de sector als geheel wel degelijk privileges heeft. Uiteindelijk is het vooral de industrie om de landbouw heen die daarvan profiteert. Die heeft de macht om te bepalen hoeveel er betaald wordt voor melk, eieren en vlees, en hoeveel er in rekening gebracht wordt voor het voer. Als het systeem zoals dat lange tijd heeft gefunctioneerd niet meer houdbaar is en er dus ingrijpende veranderingen nodig zijn, zal die industrie wel manieren vinden om zich daaruit te redden. Degenen die onderaan staan in de economische pikorde zullen de hardste klappen krijgen.
Over welke privileges ik het heb? Ik noem er vier.
- De enorme bedragen aan subsidies waarmee Europa al sinds het midden van de vorige eeuw de landbouw mede draaiend houdt. Dat beleid is overigens grotendeels op initiatief van de Nederlandse politiek tot stand gekomen. Mansholt, inderdaad.
- Via gereserveerde plekken in het bestuur van waterschappen, naast de democratisch gekozen zetels, hebben boeren een hele dikke vinger in de pap in het waterbeheer. Daar wordt inmiddels aan geknabbeld, al lijkt het erop dat het privilege voorlopig niet helemaal verdwijnt.
- Winst die wordt gemaakt op de verkoop van landbouwgrond is vrijgesteld van belasting.
- De landbouw heeft als enige economische sector een eigen ministerie, waar lobby-organisaties kind aan huis zijn en dat meestal wordt bestuurd door een van hun eigen politieke vertegenwoordigers.
Mansholt
Ooit waren er best goede redenen voor een voorkeursbehandeling van de landbouw. Het ging om voedselzekerheid en onfhankelijkheid. Dat doel zijn we al tientallen jaren geleden voorbijgeschoten. We produceren nu veel meer dierlijke producten dan we nodig hebben en dan goed voor ons is, en voor het voer van al die beesten zijn we grotendeels afhankelijk van import van buiten Europa. Waar het verbouwen van dat voer ook nogal wat nadelige consequenties heeft. Boer en socialist Mansholt had, zo wordt gezegd, nog een tweede doel met zijn plannen: de verheffing van het platteland. Daar is ook wel wat bereikt. In mijn jeugd was het bijvoorbeeld nog heel uitzonderlijk als iemand uit het kleine dorpje waar ik opgroeide aan een universiteit ging studeren. In de loop van de jaren ‘80 begon dat te veranderen, en vlogen steeds meer jongeren uit. Een vervelend gevolg is een ‘brain drain’ en vergrijzing van delen van het platteland. Maar er is wel meer sociale mobiliteit.
Pappen en nathouden
De huidige problemen in de landbouw zijn het gevolg van hoe de privileges de afgelopen decennia zijn gebruikt: alleen voor de belangen op korte termijn. Dat kun je niet alle individuele boeren aanrekenen. Die hadden het vaak te druk met het draaiend houden van hun bedrijf, en met alle regels die er werden bedacht. Regels die nogal eens neerkwamen op pappen en nathouden om een onhoudbare toestand toch in stand te houden. Er werd niks opgelost, maar het leverde ondertussen wel een hoop gedoe en onzekerheid op.
Ik heb weinig begrip voor onredelijkheid en nog minder voor geweld, intimidatie en desinformatie. Ook wanneer die afkomstig zijn van boze boeren. Maar ik begrijp wel dat veel boeren bang zijn voor hun toekomst. Ze zouden zich wel moeten realiseren dat de huidige problemen niet zijn veroorzaakt door milieu-activisten, of door het RIVM, of door ecologen of biologen die onderzoek doen naar stikstof. Die hebben juist al tientallen jaren, met de beste bedoelingen, gewaarschuwd voor wat er onvermijdelijk zit aan te komen: een landbouw-crisis met pijnlijke gevolgen voor veel boeren. De verantwoordelijkheid ligt bij hun eigen lobby-clubs en hun eigen politieke vertegenwoordigers. Dat zijn degenen die steeds gebruik hebben gemaakt van die oude privileges, zonder oog te hebben voor het echte belang van boeren. En vooral van jonge boeren, die ook op lange termijn een toekomst willen voor hun bedrijf.
Reacties (8)
Een ander voordeel waar de boeren veelvuldig van gebruik maken is de BOR.
“De bedrijfsopvolgingsregeling (BOR), ook wel de bedrijfsopvolgingsfaciliteit (BOF) genaamd, is een gedeeltelijke vrijstelling bij de vererving van ondernemingsvermogen. Bij het schenken van een onderneming of aanmerkelijk belangaandelen kan de BOR ook worden toegepast.”
Kinderen kunnen de boerderij van hun ouders kopen tegen een veel lagere prijs dan de marktwaarde. Dat betekent een schenking waarover in dit geval geen of weinig belasting betaald wordt.
Bij vererving gelden niet de tarieven en tijdstippen zoals die gelden voor kinderen die gewoon geld erven of de onderneming van hun ouders na overlijden niet voortzetten.
Deze riante regeling staat onder druk:
“De conclusie van de ‘Evaluatie van de fiscale regelingen gericht op bedrijfsoverdracht’ luidde dat de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) doeltreffend is, maar bij driekwart van de bedrijfsovernames onnodig is voor de continuïteit van de bedrijven. In de evaluatie wordt gesteld dat er voldoende liquiditeit is om de belastingclaim te betalen.”
https://www.nieuweoogst.nl/nieuws/2022/06/08/najk-verbijsterd-over-uitkomst-evaluatie-bedrijfsopvolgingsregeling
Waar aan toegevoegd kan worden dat men vlak na WOII een bevolking van 20 miljoen inwoners verwachtte in het jaar 2000. Vandaar de aandacht voor de landbouw met zijn vele keuterboertjes én de promotie van emigratie naar Canada of Australië e.d.
Maar dat moeten ze ook zonder allerlei maatregelen vrezen, want elke 20 jaar halveert het aantal boerenbedrijven en de verwachting is hetzelfde voor de komende 20 jaar.
Wat mij niet duidelijk wordt is het aantal boeren per bedrijf. Want steeds grotere bedrijven kun je niet in je eentje blijven runnen. Uiteraard werkt de partner vaak 100% mee of is er een broer of zus mede-eigenaar. En dan zijn er nog boeren in loondienst en loonwerkers.
Kun je dit nader toelichten?
Als dit privilege echt een rol speelt, dan zouden de boeren toch juist in de rij staan om hun land te verkopen en ergens in Canada opnieuw te beginnen?
Er kan alleen winst worden gemaakt als de grond meer waard wordt. En wat is precies de oorzaak dat grond meer waard wordt? Anderen, die nog makkelijker aan geld kunnen komen dan de boeren (de rijksoverheid) hebben andere plannen met de grond.
Er zijn ook ministeries voor Defensie, klimaat & energie, woningbouw, infrastructuur, medische zorg enz. waar lobby-organisaties kind aan huis zijn en die meestal bestuurd worden door deskundige mensen afkomstig uit die sector (of lobby-organisaties.
De afgelopen decennia is in de Randstad heel wat boerenland onteigend, verkocht en volgebouwd met Vinex-wijken en bedrijventerreinen. Deze ontwikkeling is vrijwel onomkeerbaar: Vinex-wijken en bedrijventerreinen worden in de praktijk niet afgebroken. De grond heeft permanent een andere bestemming gekregen.
De mensen zullen weer weggaan, de bevolking zal gaan krimpen. Maar hoe krijgen we ooit nog al dat beton en asfalt weg. Wij laten de aarde lelijker achter dan wij haar aantroffen.
Zie je in die tekst ‘vrijgesteld van belasting’ staan in het groen en onderstreept? Dat heet een link. Daar kun je op klikken voor een verdere toelichting. Zo werkt internet.
Blijkbaar begrijp je niet wat een economische sector is. Overheidstaken zoals defensie, bouw en onderhoud van infrastructuur of volkshuisvesting (dat ministerie bestaat al twaalf jaar niet meer, trouwens) zijn geen economische sector.
Al zijn er natuurlijk vaak wel economische sectoren bij betrokken. Dat daar ook meer gelobbyd wordt dan zou moeten ontken ik niet. Daarom zou het ook onwenselijk zijn als de Minister van Infrastructuur iemand zou zijn uit de aannemerswereld. En al helemaal als dat regelmatig zo zou zijn.
Ik bedoel: kun je nader toelichten hoe die belastingvrijstelling een privilege is voor boeren, die hun land willen behouden.
Volgens mij is het alleen een privilege voor degenen, die hun land verkopen.
Ik kan niet in je verhaal terugvinden welke privileges dan binnenkort zullen verdwijnen.
Wordt het ministerie van Landbouw opgeheven?
Staan de Europese landbouwsubsidies op de tocht, juist nu de voedselprijzen zo sterk stijgen?
Is er al aangekondigd, dat bovengenoemde belastingvrijstelling gaat verdwijnen?
Het stuk gaat over verouderde privileges. En ik zeg zelfs expliciet dat sommige van die principes in de praktijk niet zoveel op hoeven te leveren voor boeren. Als je de link had gevolgd dat had je kunnen lezen dat de vrijstelling in elk geval bedoeld is al privilege voor boeren:
Mocht dat in de praktijk niet zo zou zijn, dan is het alleen maar een bevestiging van mijn punt: er worden privileges in stand gehouden ondanks het feit dat ze achterhaald zijn.
Inderdaad, ik heb nergens beweerd dat alle privileges op korte termijn zullen verdwijnen. Ik zeg wel dat ze verouderd zijn en dus onder druk staan. Zie het debat over de gereserveerde zetels voor landbouw in waterschappen. Een ander privilege is al afgeschaft: landbouwdiesel (als is er een lobby om dat opnieuw in te voeren).
Ik probeer in dit stuk wat verder te kijken dan de waan van de dag. En dan kun je niet om de vaststelling heen dat veel van die privileges hun doel al geruime tijd voorbijschieten. En dat ze op lange termijn dus niet houdbaar zijn. Boeren zijn niet gek, dus dat voelen ze ook wel aan. En dat levert spanning op.
Dat stel ik altijd op prijs.
Dank voor de toelichting
U lijkt te denken dat boeren alleen AL hun land in één klap verkopen om er mee te stoppen?
Nooit gehoord van “het land van je buurman is maar één keer te koop”?
Boeren kopen voortdurend grond van elkaar om uit te breiden of af te stoten omdat men land nog dichterbij kan kopen of nog vruchtbaarder.
Hogere vraag.
Lager aanbod.
Tot zover les 1 economie.
Verder:
Inflatie.
Dwang door mesthoeveelheden/aantal koeien aan grond koppelen.
Dwang tot grotere bedrijven.
etc.
Uw economische inzichten worden klaarblijkelijk telkens weer vernacheld door de dwangmatige gedachten aan geldscheppende banken en overheden.