Boerenprivileges

Verouderde privileges zijn het probleem achter het stikstofprobleem van de landbouw. Niet een tekort aan aandacht van de kant van de overheid is de oorzaak van de huidige crisis, eerder een te langdurige voorkeursbehandeling, betoogt gastblogger Hans Custers. Na zijn eerste overleg als bemiddelaar tussen boerenorganisaties en het kabinet constateerde Remkes dat er een stevige vertrouwenscrisis is, die verder gaat dan stikstof alleen. Dat komt niet als een verrassing. De vraag is waar de kern van die crisis zit. Veel boeren zullen zeggen – en vaak ook echt geloven – dat Den Haag onvoldoende aandacht heeft voor hun belangen. Ik denk dat het tegenovergestelde het geval is. De landbouw heeft decennialang buitenproportioneel veel invloed gehad in de politiek. Die privileges staan op de tocht. Veel boeren zullen dat wel aanvoelen. En verlies van privileges doet pijn. Daarvoor hoeven die privileges in de praktijk niet eens zoveel op te leveren. Het idee dat je iets wordt afgenomen is dan nog steeds onaangenaam. Ik wil zeker niet zeggen dat boeren een bevoorrechte kaste vormen, die zonder al te veel inspanningen en zorgen bakken met geld binnenhaalt. De oude boerenwijsheid van mijn vader, waar hij zich ook aan heeft gehouden, zal voor veel van hen nog steeds opgaan: een boer leeft arm en gaat rijk dood. Boeren hebben aardig wat vermogen, maar dat zit in het bedrijf. Dat bedrijf draaiend houden levert een hele hoop werk op, en misschien nog wel meer kopzorgen. Het is niet vanzelfsprekend dat dat geploeter genoeg geld oplevert om riant van te leven. Sommigen zullen dat voor elkaar krijgen, maar dat geldt zeker niet voor iedereen. Vier privileges Het neemt niet weg dat de sector als geheel wel degelijk privileges heeft. Uiteindelijk is het vooral de industrie om de landbouw heen die daarvan profiteert. Die heeft de macht om te bepalen hoeveel er betaald wordt voor melk, eieren en vlees, en hoeveel er in rekening gebracht wordt voor het voer. Als het systeem zoals dat lange tijd heeft gefunctioneerd niet meer houdbaar is en er dus ingrijpende veranderingen nodig zijn, zal die industrie wel manieren vinden om zich daaruit te redden. Degenen die onderaan staan in de economische pikorde zullen de hardste klappen krijgen. Over welke privileges ik het heb? Ik noem er vier. De enorme bedragen aan subsidies waarmee Europa al sinds het midden van de vorige eeuw de landbouw mede draaiend houdt. Dat beleid is overigens grotendeels op initiatief van de Nederlandse politiek tot stand gekomen. Mansholt, inderdaad. Via gereserveerde plekken in het bestuur van waterschappen, naast de democratisch gekozen zetels, hebben boeren een hele dikke vinger in de pap in het waterbeheer. Daar wordt inmiddels aan geknabbeld, al lijkt het erop dat het privilege voorlopig niet helemaal verdwijnt. Winst die wordt gemaakt op de verkoop van landbouwgrond is vrijgesteld van belasting. De landbouw heeft als enige economische sector een eigen ministerie, waar lobby-organisaties kind aan huis zijn en dat meestal wordt bestuurd door een van hun eigen politieke vertegenwoordigers. Mansholt Ooit waren er best goede redenen voor een voorkeursbehandeling van de landbouw. Het ging om voedselzekerheid en onfhankelijkheid. Dat doel zijn we al tientallen jaren geleden voorbijgeschoten. We produceren nu veel meer dierlijke producten dan we nodig hebben en dan goed voor ons is, en voor het voer van al die beesten zijn we grotendeels afhankelijk van import van buiten Europa. Waar het verbouwen van dat voer ook nogal wat nadelige consequenties heeft. Boer en socialist Mansholt had, zo wordt gezegd, nog een tweede doel met zijn plannen: de verheffing van het platteland. Daar is ook wel wat bereikt. In mijn jeugd was het bijvoorbeeld nog heel uitzonderlijk als iemand uit het kleine dorpje waar ik opgroeide aan een universiteit ging studeren. In de loop van de jaren ‘80 begon dat te veranderen, en vlogen steeds meer jongeren uit. Een vervelend gevolg is een ‘brain drain’ en vergrijzing van delen van het platteland. Maar er is wel meer sociale mobiliteit. Pappen en nathouden De huidige problemen in de landbouw zijn het gevolg van hoe de privileges de afgelopen decennia zijn gebruikt: alleen voor de belangen op korte termijn. Dat kun je niet alle individuele boeren aanrekenen. Die hadden het vaak te druk met het draaiend houden van hun bedrijf, en met alle regels die er werden bedacht. Regels die nogal eens neerkwamen op pappen en nathouden om een onhoudbare toestand toch in stand te houden. Er werd niks opgelost, maar het leverde ondertussen wel een hoop gedoe en onzekerheid op. Ik heb weinig begrip voor onredelijkheid en nog minder voor geweld, intimidatie en desinformatie. Ook wanneer die afkomstig zijn van boze boeren. Maar ik begrijp wel dat veel boeren bang zijn voor hun toekomst. Ze zouden zich wel moeten realiseren dat de huidige problemen niet zijn veroorzaakt door milieu-activisten, of door het RIVM, of door ecologen of biologen die onderzoek doen naar stikstof. Die hebben juist al tientallen jaren, met de beste bedoelingen, gewaarschuwd voor wat er onvermijdelijk zit aan te komen: een landbouw-crisis met pijnlijke gevolgen voor veel boeren. De verantwoordelijkheid ligt bij hun eigen lobby-clubs en hun eigen politieke vertegenwoordigers. Dat zijn degenen die steeds gebruik hebben gemaakt van die oude privileges, zonder oog te hebben voor het echte belang van boeren. En vooral van jonge boeren, die ook op lange termijn een toekomst willen voor hun bedrijf.

Foto: 1911 postcard - pigs' tails spelling out the year copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Klaas Dijkhof de Goedmens

OPINIE - Wat een hoop goede bedoelingen weer van Klaas Dijkhof. Ja, hij lijkt wel een goedmens! Maar als hij dat echt was zou hij structurele maatregelen nemen en het niet laten bij lapwerk dat ik hem hier zie voorstellen:

Structureel is: strengere straffen voor overtreders, een goed gefinancierd controle apparaat dat echt onafhankelijk is en niet onder directe controle staat van het ministerie. Alleen door het regelmatig, onaangekondigd controleren van bedrijven, en door te niet schromen om in te grijpen als daar reden voor is, zullen bedrijven hun gedrag verbeteren. Dat is niet omdat er in slachthuizen slechte mensen werken maar omdat bedrijven die het wel goed willen doen het afleggen tegen concurrenten die de kantjes er vanaf lopen: zij kunnen immers veel goedkoper werken. (Dit, geheel terzijde, is een kern stuk in de leer van marktwerking. Vreemd dat de profeten van de markt dit nu juist niet zien.)

Ik geloof graag dat hij het goed bedoelt. Maar wat ik van deze regering (en voorgaande, ook CDA, PvdA, CU en D66 dragen verantwoording) steeds zie is dat het altijd blijft altijd bij incidenteel optreden en brandjes blussen zoals in de Fipronil-Affaire. Als de crisis bezworen is gaat men gewoon door met het huidige landbouwbeleid, met een paar kleine tweaks hier en daar. Roos Vonk heeft er een dagtaak aan om de gevolgen te documenteren.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Ole Husby (cc)

En de boer hij protesteerde voort

ACHTERGROND - Voor zover er nog iets van over was, is het idyllische beeld van de boer die op zijn pittoreske hoeve de plantjes en diertjes verzorgt voorgoed verdwenen.

De boer als godvrezende natuurmens werd industriële agrariër, de wereldvreemde ‘boer die voortploegt’ treedt naar buiten. De boerenprotesten van de laatste maanden zijn, zelfs tot op bepaalde details, beslist geen noviteit. En als de geschiedenis zich herhaalt, zal het boerenprotest van de afgelopen week ook niet het laatste zijn. Een overzicht van boeren die buiten het maaiveld treden.

De boeren Sixties

1963, 5 t/m 7 maart. De Boerenopstand in Hollandscheveld, Drenthe: de jarenlange vete tussen de zgn. ‘vrije boeren’ en het Landbouwschap (waar bij eerdere protesten al eens wegen werden geblokkeerd), culmineerde in drie dagen rellen bij de ontruiming van drie boerderijen in Hollandscheveld. De verplichte heffingen die Landbouwschap had ingesteld werden door veel vrije boeren geweigerd, wat uitliep op inbeslagname van hun bezittingen, die vervolgens geveild werden. Menige veiling werd door protesterende vrije boeren ontregeld (o.a. door de bieding laag te houden en zodoende de bezittingen terug te kunnen geven aan de getroffen boer).

1968 is vooral bekend van (de gevolgen van) de studentenrevolte in Frankrijk. In de Tweede Kamer vroeg de Boerenpartij om een inreisverbod voor Franse studentenleiders die hier zouden spreken, omdat “studentenleiders die in eigen land voor verstoring van de openbare orde hadden gezorgd en die er anarchistische opvattingen op na hielden, de toegang moest worden ontzegd”.
Zijn verzoek werd door de minister van Justitie afgewezen: “Wij mogen niet bij voorbaat orde en rust stellen boven de vrijheid van het woord en de vrijheid van meningsuiting”.