Wat te doen tegen moslimhaat en moslimdiscriminatie?

ONDERZOEK - Wat kan er gedaan worden om moslimhaat en moslimdiscriminatie tegen te gaan? Dit was een van de vragen in een verkennende peiling die in januari was uitgezet. In totaal gaven 225 respondenten een antwoord op deze open vraag. Het leverde 20 A4’tjes aan interessante suggesties op. In dit artikel geeft Ewoud Butter, geclusterd, een samenvatting van deze suggesties.

De verkennende peiling was uitgezet in opdracht van het Collectief tegen Islamofobie en Discriminatie en Emcemo. Ruim 600 respondenten namen deel. Er werd gevraagd naar ervaringen met moslimdiscriminatie en naar mogelijke interventies die tegen moslimdiscriminatie genomen zouden kunnen worden. In dit artikel deed ik met Martijn de Koning al verslag van de peiling en gingen we vooral in op de ervaringen met moslimdiscriminatie. Dit artikel gaat over de suggesties tegen moslimdiscriminatie.

In de peiling werden aan de respondenten enkele maatregelen voorgelegd die afkomstig waren uit het vorig jaar gepubliceerde Manifest tegen Islamofobie van Meld Islamofobie, S.P.E.A.K., het Collectief tegen Islamofobie en Discriminatie EMCEMO en IZI Solutions. Daarnaast kwamen enkele punten uit verkiezingsprogramma’s. Een ruime meerderheid van de respondenten gaf aan belang te hechten aan:

• meer aandacht voor extreemrechtse radicalisering,
• toetsing van wetsvoorstellen aan de grondwet door de rechter,
• meer onderzoek,
• registratie van moslimdiscriminatie door de politie,
• campagne voor meldingsbereidheid,
• een nationaal actieplan,
• een nationaal coördinator aanstellen.

Een kleinere meerderheid was voorstander van de afschaffing van het boerkaverbod en extra geld voor de beveiliging van moskeeën.

Daarnaast vroegen we de respondenten of ze nog aanvullende ideeën voor maatregelen hadden. Hierop antwoordden 225 respondenten, voornamelijk moslims, met concrete suggesties. Het is een rijke lijst aan ideeën geworden, die inspirerend kunnen zijn voor beleidsmakers en voor organisaties die (moslim)discriminatie willen tegengaan. Ik geef de suggesties hieronder geclusterd, zoveel mogelijk letterlijk en zonder commentaar weer. Ik doe dus ook geen uitspraken over de wenselijkheid of de haalbaarheid van afzonderlijke voorstellen. Soms wordt uit de antwoorden duidelijk dat respondenten (totaal) verschillend over een aanbeveling denken.

1.Algemeen beleid of specifiek beleid gericht op moslimdiscriminatie?

Focus niet op moslimdiscriminatie

• Aandacht voor alle vormen van discriminatie is goed, maar focus niet op 1 vorm van discriminatie, maar bevorder solidariteit. Het is goed te beseffen dat alle ‘groepen’ zowel slachtoffer als dader kunnen zijn van discriminatie en uitsluiting.
• Richt je vooral op het discriminatie gedeelte in de term. Zowel antisemitisme als moslimdiscriminatie zou in het publieke discours onder de grote noemer van discriminatie en racisme geschaard moeten worden. Zo kun je mensen duidelijk maken dat het hier over medemensen gaat en geen gezichtsloze groep die de wereld bestuurt of i.d.
• Geen apart meldpunt moslimdiscriminatie (wildgroei), maar gebruik maken van discriminatie.nl.

Geef wel specifieke aandacht aan moslimdiscriminatie 

• Specifieke aandacht voor moslimdiscriminatie is nodig. Het is een vorm van uitsluiting die door veel moslims wordt ervaren. Daarnaast is het een geïnstitutionaliseerde vorm van discriminatie. Kijk bijvoorbeeld naar de aanwezigheid in de Tweede Kamer van partijen als de PVV, Forum en SGP die moslims rechten willen ontzeggen. Maar kijk ook naar wetsvoorstellen als het boerkaverbod of Pocob dat in de praktijk alleen op moslims is gericht.
• Moslimhaat/discriminatie moet net zo bestraft worden als dat (terecht!) het geval is bij antisemitisme.

2. Beleid: geef het goede voorbeeld

Voer inclusief beleid

• Straal als overheid uit dat de islam een onderdeel van de Nederlandse samenleving is geworden. Dit is geen punt van debat meer, dit is met 1 miljoen Nederlandse moslims een gegeven.
• Stimuleer inclusief taalgebruik door overheden.
• De premier moet op een positieve manier aandacht besteden aan belangrijke feestdagen van alle minderheden, dus ook moslims.
• Werk als overheid samen met islamitische organisaties, waaronder moskeeën.
• Een verplichte inburgeringscursus en participatieverklaring voor iedereen ongeacht van ras en geboorte plaats. Zo niet, dan de discriminerende en racistische participatieverklaring voor niet-witte burgers afschaffen.
• Maak van een aantal feestdagen van de islam nationale feestdagen.

Stop met anti-moslimbeleid 

• Stop als overheid met het anti-moslimbeleid dat moslims beperkt in hun grondwettelijke vrijheid, uitsluit of stigmatiseert. De overheid is zelf aanjager geweest van moslimdiscriminatie met bijvoorbeeld de hetze tegen het Cornelius Haga Lyceum, het verbod op buitenlandse financiering van moskeeën, het willen aanpakken van weekendscholen, het boerkaverbod etc.

3.Voorkomen van moslimdiscriminatie

Diversiteitsbeleid/ bevorder representatie van moslims

• Het is tijd voor meer moslims in de politiek
• Meer zichtbare moslims in de media.
• Meer diversiteit in het lerarenkorps.
• Meer diversiteit, waaronder moslims, in de top van het bedrijfsleven
• Meer vrouwen met hoofddoek bij de politie, op tv etc..”
• Veel vaker de stem van de slachtoffers laten horen. Zij moeten ook aan tafel kunnen zitten waar de besluiten genomen worden en hun perspectief weergeven. Vooral moslimvrouwen, aangezien ze heel vaak het eerste mikpunt van discriminatie zijn.
• Vraag in de media niet alleen de ‘liberale’ of de ‘seculiere’ moslim als gast, maar ook de ‘orthodoxe moslim’
• Benadruk dat moslims niet allemaal ‘conservatief’ en ‘anders’ zijn. Dat vergroot ‘wij-zij’ denken. Geef meer aandacht en steun voor de minder orthodoxe moslims.
• Presenteer andere verhalen over moslims.  Meer persoonlijke portretten die zowel overeenkomsten als eventueel specifieke eigenheid van moslims laten zien aan de hand waarvan je leert dat mensen allemaal met dezelfde levensvraagstukken en zorgen kampen, veelal dezelfde waarden koesteren, doch deels andere normen leidend vinden om naleving van die waarden te waarborgen. De-exceptionaliseren van moslims als ‘de ander’, verhalen waarin islam als een achtergrond aanwezigheid is, niet voorop staat/ geproblematiseerd wordt.
• Benadruk de diversiteit onder moslims. We verschillen in opvattingen, gebruiken, gewoonten, herkomst, leefstijl en religieuze interpretaties. We zijn net mensen. En bovendien: ‘moslim’ is maar een van de vele identiteiten die we rijk zijn. Voor de een is dit wat belangrijker dan voor de ander.

Ga moslimdiscriminatie in het onderwijs en met educatie en training tegen

• Meer aandacht voor moslimdiscriminatie op basisscholen, middelbare scholen, pabo’s en lerarenopleidingen
• Meer aandacht voor inclusiviteit (inclusieve didactiek en pedagogiek) in het onderwijs en op lerarenopleidingen. Burgerschap en maatschappijleer van 4 t/m 18 jaar verplicht onderdeel – gegeven door bevoegde docenten
• In het onderwijs zou verankerd moeten worden dat islam onderdeel is van Nederland. Het gebrek aan kennis over de lange geschiedenis van de islam in Europa draagt bij aan de xenofobe houding.
• Levensbeschouwing (van alle religies en levensovertuigingen) moet een verplicht vak worden zodat er meer wederzijds begrip komt.
• Kijk kritisch naar alle vormen van stigmatiserend lesmateriaal, waaronder lesmateriaal dat stigmatiserend voor moslims is
• Behandel (moslim)discriminatie als pesten. Pesten kan schadelijk zijn. Zorg voor een veilig klimaat waarin pesten niet wordt geaccepteerd.
• Meer investeren in inclusief onderwijs om het wij-gevoel te versterken (VO-MBO- HBO)
• Introduceer een toolkit binnen het onderwijs en bedrijfsleven wat jongeren/werknemers/gevers laat zien wat moslimdiscriminatie is en hoe ze dit direct moeten bestrijden.
• Creëer bewustwording op scholen, bedrijven en gemeenten creëren door middel van diverse lezingen, dialogen, e-learnings en vast beleid.
• Moslimdiscriminatie is een vorm van uitsluiting waar de meeste mensen in machtsposities geen feeling (meer) mee hebben of zelfs ronduit wantrouwend tegenover staan. Culturele sensitiviteit is belangrijk, maar ook religieuze sensitiviteit in het algemeen en in het bijzonder jegens de islam.
• Laat volwassenen via trainingen bewust worden van de impact die discriminatie op grond van je geloof kan hebben.
• Er moet meer aandacht komen voor institutioneel racisme en islamofobie binnen werkomgeving. Denk aan voorlichten en trainen van ondernemers, HR personeel en personeel op diverse werkgebieden.

Anoniem solliciteren en quota

• Arbeidsparticipatie van moslims bevorderen door anonieme sollicitaties.
• Er zou een quota moeten gelden net zoals een aantal jaren is afgesproken voor het bevorderen van vrouwen in topposities.

Meer aandacht voor stigmatisering en representatie van moslims in de media

• Betrek de media bij de bestrijding van moslimhaat en discriminatie
• Werk aan bewustzijn in ‘politiek’ en mainstream-media betreffende taalgebruik en ‘framing’; bijvoorbeeld bij gebruik van begrippen als moslimterroristen;
• Let op gebruik van beeldmateriaal. Maak minder gebruik van stereotiep beeldmateriaal, zet bij een tekst over moslims niet steeds een foto van een moslima in burka
• Stop met het associëren van de islam in de media met negatieve zaken wanneer dat niet relevant is. ‘De islam’ is meestal niet verantwoordelijk, maar wel individuen of groepen die de islam kapen voor hun destructieve agenda.
• Stop in de media met het koppelen van islam aan een nationaliteit. Cultuur en godsdienst zijn 2 verschillende zaken.

Nieuwe (eigen) instituten 

• Er zijn sterke belangenorganisaties die antisemitisme, homofobie en seksisme agenderen. Wij hebben deze professionele organisaties nog niet. Laten we er met zijn allen voor zorgen dat dit er wel komt door bijvoorbeeld een organisatie als Meld Islamofobie te sponsoren zodat ze onafhankelijk kunnen (blijven) opereren.
• Moslims moeten een eigen omroep krijgen waarmee ze hun stem kunnen laten horen.

Wees intersectioneel. Pak ook discriminatie in eigen kring aan

• We kunnen als moslims geloofwaardiger stelling nemen tegen moslimdiscriminatie wanneer we duidelijker stelling nemen tegen discriminatie in eigen kring van bijvoorbeeld vrouwen, zwarte mensen, niet-gelovigen, ex-gelovigen of anders – gelovigen.
• Ter aanvulling en illustratie: ik ben gediscrimineerd door moslims toen ik nog geen moslim was, toen door niet-moslims omdat ik moslim was geworden en vervolgens door andere moslims omdat ik toch nooit een echte moslim zou worden. Ik ervaar het allemaal als discriminatie.
• We moeten zelf intersectioneler worden en moeten bijvoorbeeld kritischer kijken naar onze eigen organisaties. 95% van de organisaties is langs etnische lijnen georganiseerd en vrouwen doen vrijwel niet mee op bestuursniveau. Dat moet veranderen.
• We moeten veel meer een podium geven aan vrouwenorganisaties als Al Nisa, S.P.E.A.K. en Meld Islamofobie en aan organisaties als Maruf.

Inzetten van influencers 

• Zoek niet alleen moslims, maar ook niet-moslims (BN’ers) die zich willen uitspreken tegen moslimhaat.
• Politici, media en BN’ers hebben een voorbeeldrol. Het zou enorm helpen wanneer veel explicieter stelling nemen tegen discriminatie en racisme (welke vorm dan ook).

Meer voorlichting over de islam aan niet moslims en moslims 

• Belangrijk is dat er duidelijk vanuit de moslimgemeenschap initiatief wordt getoond om andere burgers in dit land te onderwijzen over de islam en discriminatie.
• Onbekend maakt onbemind en ook moslims moeten meer kennis opdoen over hun eigen religie
• Zet (jeugd)imams in om (hang) jongeren te onderwijzen over de islam

Dialoog 

• We moeten mensen veel meer met elkaar in contact brengen. Dan zal ontdekt worden dat er niet veel verschil is. We zijn allemaal mens en wensen ook menselijk te worden behandeld.
• Focus op verminderde segregatie en kansenongelijkheid, waardoor verschillende populatiegroepen met elkaar in contact komen. Onderzoek wijst uit dat niet-moslim jongeren met moslim vrienden minder stigmatiserende denkbeelden hebben.
• Organiseer uitwisseling, bijvoorbeeld door moskeebezoeken.
• Ga op interactieve manieren bruggen bouwen tussen diverse gemeenschappen; laat zien dat de ‘ander’ helemaal niet zo eng is
• Stel budget beschikbaar voor multiculturele, informele ontmoetingsgelegenheden.
• Ontmoedig segregatie. Dat begint al in het onderwijs: bijzonder religieus onderwijs mag, maar het is niet gunstig voor ontmoeting, wederzijds begrip en dergelijke.

Kunst, cultuur, theater

• Maak niet alles zwaar, maar stimuleer empathie en maak gebruik van verbeelding, kunst, cultuur en humor. Werk bijvoorbeeld samen met Najib Amhali en Ali B.

Vergroot kennis: doe meer onderzoek 

• Doe onderzoek naar ongewenste effecten van religieuze profilering door de overheid
• Onderzoek wie de moslimhaat sponsort.
• Maak door onderzoek duidelijk wat de maatschappelijke en economische bijdrage van religieuze groepen, waaronder moslims, aan de samenleving is.
• Moslimdiscriminatie heeft oorzaken. Onderzoek kan uitwijzen wat de oorzaken van groeiende moslimdiscriminatie zijn, wie daarbij een rol spelen en hoe het voorkomen kan worden.
• Er moet onderzoek gedaan worden naar de gevolgen van islamfobie en moslimdiscriminatie op de jeugd die ervoor kiezen om hun identiteit te behouden en in hoeverre dit de participatie binnen de samenleving belemmert.
• Doe meer onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van mystery guests of waarbij een zelfde persoon als moslim en als niet-moslim solliciteert. Dat maakt duidelijk waar het probleem ligt.
• Doe aan factchecking. Sommige politici en media moeten meer met feiten bestreden worden.

Ga radicalisering tegen: de grootste islamofoben zijn de extremisten 

• Als moslims moeten we blijven letten op islamisme, jihadisme. We zijn zelf het meest de pineut van laatstgenoemde groepen. Het zijn vijanden van ons allen. Dit soort extremisme kan afkeer opwekken voor de grotere groep.

Laat het onderwerp niet kapen door het buitenland / herkomstland of buitenlandse politici

• Als moslims moeten we alert zijn op buitenlandse overheden of belangenorganisaties die islamofobie kapen en gebruiken voor hun eigen politieke doelen, zoals Erdogan of de golfstaten. Daar moeten we verre van blijven. We moeten als gemeenschappen zelf ook kritisch kijken en transparant zijn over bijvoorbeeld de financiering van moskeeën.
• Landen als Marokko en Turkije houden grip op hun diaspora en omgekeerd wordt de diaspora daardoor in Nederland soms ongewild geassocieerd met de (islamitische) regimes van deze landen en hun beleid. We moeten de mogelijkheid hebben daar afstand van te doen. Nederland moet daarom druk op landen als Turkije en Marokko uitoefenen dat Nederlanders afstand kunnen doen van hun tweede nationaliteit als deze ongewenst is.

4. Melden en registreren

Bevorder het melden 

• Het melden van discriminatie is belangrijk om een beeld te krijgen van de omvang van het probleem. Daarnaast moeten we moslimhaat niet normaliseren. We moeten elkaar daarom aanmoedigen incidenten te melden
• De drempel om moslimdiscriminatie te melden moet omlaag en er moet een persoon op school, de werkvloer of de gemeente beschikbaar zijn die dit soort onderwerpen serieus neemt en waar je je veilig genoeg bij voelt om het te melden.
• Bescherm klokkenluiders. Nu komen misstanden, bijvoorbeeld bij de overheid en in het bedrijfsleven niet naar buiten, omdat klokkenluiders zich niet veilig voelen.

Politie moet moslimdiscriminatie serieus nemen

• De politie moet moslimdiscriminatie weer apart gaan registreren. Maar dat alleen is niet voldoende. Het probleem ligt helaas ook vaak bij het feit dat men zich niet fijn voelt om aangifte te doen omdat de politie het niet serieus neemt. Daarom moet een cultuurverandering plaats vinden.
• Binnen de politieorganisatie moet ook etnisch profileren nadrukkelijker worden afgewezen.

5.Wetgeving en handhaving

• Discriminerende wetsvoorstellen moeten door een rechter aan de grondwet getoetst kunnen worden. Dat geldt ook voor discriminerende voorstellen in partijprogramma’s en verkiezingsprogramma’s.
• Voor politici moeten dezelfde wetten gelden als voor andere burgers
• Naming and shaming van discriminerende politici op social media
• Er moet een gedragscode komen voor politici waarin duidelijk wordt dat politici geen antisemitische, racistische of anti-moslim uitspraken mogen doen.
• Platforms als Facebook, Instagram etc. moeten eerder extreme uitingen verwijderen. Roep een Real Time Intelligence Center in het leven dat internet afzoekt naar mogelijk strafbare uitlatingen en vervolgens die mensen vervolgen.”
• Een appèl doen op sociale media gebruikers om zélf derden-reacties (comments) te modereren.

Gelijke behandeling: 

• We moeten meer stelling nemen tegen het verhaal dat de islam een ideologie is en geen godsdienst. De islam is een godsdienst en moslims hebben dezelfde rechten als andere religieuze groepen
• Iedereen roept maar dat Nederland een vrij land is en dat iedereen mag zijn wie hij/zij wil zijn, maar het lijkt alsof dit stopt als we het over de islam hebben! Dan zijn er opeens wel allemaal regels over kleding of over wat je mag zeggen. Stop met het hypocriete gedrag als je het woord ‘vrijheid’ niet kan waarborgen. Ik zou graag willen zien dat moslims op dezelfde manier worden gezien en behandeld als de rest van de Nederlanders.

Godslastering verbieden of niet? 

• Vrijheid van meningsuiting is een groot goed, maar hatespeech, en aanzetten tot geweld mag niet. Ook moet er veel kritischer gekeken worden wanneer iemand en of meerdere personen/volken worden beledigd vanwege hun herkomst of geloofsovertuiging. Beledigen vanwege het geloof is geen vrijheid van meningsuiting.
• Stigmatiseren en provoceren van de islam dient verboden te worden via de media. Dit valt buiten de vrijheid van meningsuiting. Je mag de islam en de profeet niks vinden, maar als je de profeet uitscheldt weet dat je hierdoor miljoenen mensen raakt. Dit kan leiden tot chaos, haat en verderf en eventueel rellen met veel maatschappelijke schade. Dat moet voorkomen worden.
• We moeten investeren in onze weerbaarheid en niet meteen gaan klagen of melden. Er gebeurt veel moois uit naam van de islam, maar helaas ook veel naars. Stevige discussies over de islam horen daarom thuis in een multiculturele, schurende samenleving. Het grootste deel (95%) van de Nederlandse samenleving is geen moslim, vindt de islam niets en is opgegroeid met het idee dat alle ideeën en geloven bespot moeten kunnen worden. Voel je je beledigd, bijt dan van je af, maak een grap of laat het van je afglijden.

Straffen 

• Het Openbaar Ministerie moet moslimdiscriminatie serieuzer gaan oppakken. Nu komt zelden een geval van moslimdiscriminatie voor de rechter. Dat geldt ook voor andere vormen van discriminatie.
• Werkgevers die mensen afwijzen op hun geloofsovertuiging moeten gestraft worden en kunnen geen overheidsopdrachten ontvangen

Naming and shaming van bedrijven en media die (moslims) stigmatiseren 

• Nog belangrijker dan straffen: ga eerst het gesprek aan met de persoon die discrimineert en laat zien wat voor schade zijn/haar dehumaniserende opmerking aanricht. Weigert de persoon alsnog zijn gedrag aan te passen of excuses aan te bieden, dan is het een zaak voor de politie (mits die op haar taken is voorbereid).

Dit artikel verscheen eerder op Republiek Allochtonië.