ACHTERGROND - Het Römisch-Germanisches Museum in Keulen is momenteel wegens een langdurige verbouwing gesloten. Ik hoop dat als het weer open gaat, ook de studiecollectie olielampjes er weer is: ooit hingen er honderden lampjes, met allerlei afbeeldingen, zodat je een fantastisch beeld kreeg van wat de Romeinen leuke afbeeldingen vonden. Je had bloemen, mythen, erotiek, goden, dieren, voorwerpen, gladiatoren: alles wat een mens maar verzinnen kon stond wel eens op zo’n lamp.
Maar er valt met lampen meer te vertellen. Het bovenstaande plaatje is een stadsgezicht. Gevonden in Keulen (en in principe te zien in het Römisch-Germanisches Museum) maar vervaardigd in Noord-Afrika. Dat vertelt ook iets over de antieke netwerken. Blijkbaar is ooit iemand van Karthago naar Keulen gegaan – we hebben uit die laatste stad ook de grafsteen van een legionair uit Tunesië die overleden is aan de Rijn – en heeft deze lamp meegenomen.
Fenicische olielamp (Musée d’Utique)
De oudste olielampen waren simpele schaaltjes zoals de bovenstaande uit Utica: een schaaltje waarin twee lonten konden branden, drijvend op een kraal. Later werden de bovenkanten bedekt, zodat een lampje kon worden meegenomen zonder dat je olie lekte (en per ongeluk je huis in brand stak), en al snel kwamen de mooiste plaatjes erop.
-
- Olielamp met vogel (Leventismuseum, Nicosia)
-
- Olielamp met de god Ammon (Römisches Museum, Augsburg)
-
- Olielamp met erotische scène (Valkhofmuseum, Nijmegen)
-
- Olielamp met gladiator (Musée de Cirta, Constantine)
-
- Olielamp met Eros (Museum van Lepcis Magna)
-
- Olielamp met twee backgammonspelers (Allard Pierson-museum, Amsterdam)
-
- Olielamp met Victoria (Valkhofmuseum, Nijmegen)
-
- Olielamp met Athena die Orestes vrijspreekt (Glyptothek, München)
-
- Olielamp met het standbeeld van de Tyche van Antiochië (Cyprusmuseum, Nicosia)
Tot slot nog twee bijzondere lampen. Hier is een lamp uit het oude Iran, die meer is wat wij ons voorstellen bij “Aladdin en de wonderlamp”.
Parthische olielamp (Museum van Hamadan)
En de allerlaatste: in de eerste eeuwen van onze jaartelling werden ook steeds meer bronzen lampen gemaakt, die kostbaar maar duurzaam waren. Het materiaal stond ook allerlei creatieve vormen toe, zoals deze dromedaris, gemaakt in de zevende eeuw.
Byzantijnse olielamp (Louvre, Parijs)
Reacties (1)
Dat museum naast die kerk was inderdaad wel aan een verjonging toe, de collectie werd nogal statisch en stoffig gepresenteerd. Alleen die twee nagebouwde houten wagens sprongen eruit, en ik heb nog een paar fraaie Venusjes in de vitrines ontwaard 😇 .
Niettemin onderscheidt zich de leek van de kenner: Waar ik vooral de humor zag in die hoog hangende glazen kubus vol olielampen (zo van “sorry, we vonden niets anders.”), ziet Jona de details die hij nu hierboven zo mooi uit de doeken doet.
Als er weer eens een orkestje in Keulen speelt, zal ik met een verse blik ‘het licht zien’.