ANALYSE - In 2009 brak de bankencrisis uit, al snel gevolgd door de eurocrisis. Banken dreigden om te vallen en werden massaal overeind gehouden met staatssteun of door nationalisatie. Het was de eerste economische crisis waarbij het bedrijfsleven achter de schermen aandrong op extra duurzaamheidsmaatregelen. Momenteel zijn veel bedrijven wederom in zwaar weer geraakt door de maatregelen om het coronavirus te beteugelen en wederom klinkt de roep om de crisis aan te grijpen om bedrijven duurzamer te laten opereren. Op Europees niveau werd al gewerkt aan een Green New Deal, een term die tijdens de vorige crisis ook al rondzong. Tegelijkertijd klinkt de roep om bepaalde bedrijven, zoals Air France-KLM, tegen alle mogelijke kosten te redden. Tijd voor een terugblik en om als samenleving randvoorwaarden aan bedrijven die steun willen te formuleren.
Bankencrisis 2009
Tijdens de bankencrisis van 2009 werkte ik bij het Ministerie van Economische Zaken. De roep om duurzaamheidsmaatregelen vanuit het bedrijfsleven riep daar verwarring op, milieu en duurzaamheid hoorde je toch juist uit te stellen bij economische tegenwind? Wat het Ministerie gemist had was de mate waarin een deel van de Nederlandse bedrijven inmiddels meerwaarde wisten te creëren door duurzamer te ondernemen. De strategienotitie over duurzaamheid als kans, waar ik toentertijd aan werkte, werd op hoofdlijnen positief ontvangen door de leden van VNO-NCW. Dat was ook voor het ambtelijk apparaat van VNO-NCW wennen, want het meeste commentaar dat zij voorafgaand aan het overleg met de milieucommissie van VNO-NCW terug hadden gestuurd diende grotendeels als niet verzonden te worden beschouwd. Alleen de kritiek op de inzet op elektrisch rijden mocht ongewijzigd blijven staan.
Bij de Nederlandse banken die wankelden heerste ook onzekerheid over de voorwaarden die het rijk zou kunnen stellen aan staatssteun. Naast eisen aan de beloning voor bestuurders was de verwachting bij een aantal banken dat er eisen gesteld zouden worden ten aanzien van duurzaamheid. Samen met een collega werd ik informeel uitgenodigd voor een aantal verkennende gesprekken, waarvan het belangrijkste doel leek te zijn om te peilen welke voorwaarden er te verwachten waren van het Ministerie van Financiën. Samen met de bankmedewerkers bedachten we een aantal voorwaarden die duurzaamheid vooruit zouden helpen en die tegelijkertijd de internationale concurrentiepositie van Nederlandse banken zou versterken. Bij het Ministerie van Economische Zaken en bij Financiën vonden deze ideeën weinig gehoor, eerst moest de crisis aangepakt worden. Bij de steunpakketten voor de banken en verzekeraars werden dan ook nauwelijks eisen gesteld aan duurzaamheid, maatschappelijk verantwoord ondernemen of beloningsbeleid. Na verstrekking van de steun was er bij de banken ook geen behoefte meer om te praten over verduurzaming. Toen ik dit als gemiste kans van de crisis benoemde in het personeelsblaadje van Economische Zaken kwam dat me op een reprimande van de directie te staan, dat blaadje werd namelijk ook door Tweede Kamerleden gelezen… In het uiteindelijke economisch steunpakket werd wel 30 miljoen Euro uitgetrokken voor het stimuleren van duurzaam ondernemen, een fractie van de steun die aan de banken werd verstrekt en een fractie van wat eisen aan banken en verzekeraars tot effect zouden kunnen hebben gehad.
Coronacrisis
In de huidige coronacrisis wordt er wederom van verschillende kanten opgeroepen om in te zetten op verduurzaming van de economie. Er is een oproep van 170 Nederlandse wetenschappers, de Europese Commissie werkt aan een Green New Deal en 13 lidstaten, waaronder Nederland, roepen op tot een duurzaam economisch stimuleringspakket.
Vooral de oproep van de Nederlandse en Franse overheid roept bij mij vraagtekens op. Van de Europese Commissie wordt een groen stimuleringspakket verwacht, maar tegelijkertijd geen woord over vergroening in het debat over steun aan KLM. Tijdens het coronadebat van woensdag 8 april in de Tweede Kamer stelde PvdA-leider Lodewijk Asscher drie voorwaarden. Er moet rekening worden gehouden met werknemers, de staat moet zeggenschap krijgen en andere aandeelhouders moeten meebetalen. Geen woord over duurzaamheid of klimaatverandering, bij andere partijen is dat helaas niet veel anders in de plenaire zaal. De coronacris biedt echter een prima gelegenheid om de opening van Lelystad Airport en de uitbreiding van Schiphol te stoppen. Dan leeft het Kabinet zelf ook meteen voor wat ze aan de Europese Commissie vraagt: vergroen de economie. Wat betreft zelf meebetalen zou voor ieder bedrijf dat overheidsgeld ontvangt moeten gelden dat de topman fors in salaris terug mag, dat het bedrijf een claimemissie op bestaande aandeelhouders dient te doen, en dat dividend betaling en inkoopprogramma’s van eigen aandelen gestopt dienen te worden.
Luchtvaart
In de huidige coronacrisis zijn het vooral de luchtvaartmaatschappijen die hard schreeuwen om steun. Air France – KLM benoemt zichzelf tot vitale infrastructuur, terwijl je je toch af kunt vragen of het niet de OAD van de luchtvaart is. Tegelijkertijd is al een tijd duidelijk dat de luchtvaart een forse impact heeft op onze leefomgeving en gezondheid. Denk daarbij onder andere aan geluidsoverlast, luchtvervuiling, negatieve effecten op de Nederlandse natuur en de bijdrage van de luchtvaart aan klimaatverandering. Nu luchtvaartmaatschappijen in de touwen hangen en om overheidssteun vragen is het dus hoog tijd om lessen uit de vorige crisis te trekken en dit keer wel eisen te stellen. En vooral om niet in te gaan op de roep van luchtvaartbedrijven om de toch al slappe klimaatdoelen voor de luchtvaart verder te verwateren door het basisjaar aan te passen.
Juist nu de crisis nog volop huishoudt in de luchtvaartsector, want niet voldoen aan de eisen die de samenleving stelt aan overheidssteun betekent faillissement. Gelet op de zware lobby van de luchtvaart tegen milieumaatregelen, het betalen van normale belastingen en accijnzen en de enorme overlast die de luchtvaart voor omwonenden veroorzaakt is dit de ideale kans om de luchtvaart te dwingen weer binnen de grenzen van wat maatschappelijk aanvaardbaar is te functioneren. Het laatste getal dat circuleert voor Air France – KLM is 10 miljard Euro steun. Wat de vraag doet reizen of bij de huidige beurswaarde van krap 2 miljard Euro een nationalisatie niet verstandiger is. Of beter wellicht een faillissement met doorstart, waarbij het bedrijf zich kan ontdoen van bestaande verplichtingen (zoals de lease van voorlopig niet meer nodige vliegtuigen).
Thijs ten Brinck heeft op zijn website vijf aanzetten gegeven voor verduurzaming van de luchtvaartsector. Een mooie aanzet, zelf zou ik zijn idee om ieder jaar de CO2 uitstoot met 3% te verminderen vervangen door het eisen van science based targets. Ik vraag me namelijk af of een lineaire afname van de broeikasgasemissies van de luchtvaart voldoende is om aan de klimaatdoelen van Parijs te voldoen.
Groningen
Door de coronacrisis zou je het bijna vergeten, maar in Groningen wachten nog steeds vele mensen op herstel en versteviging van hun huis. Herstel en versteviging van woningen kan prima samengaan met het verduurzamen van de woningvoorraad in Groningen. Nu de zakken van het Kabinet ongekend diep blijken te zijn in de huidige coronacrisis is het niet meer dan logisch om als de wiedeweerga aan de gang te gaan met deze gigantische opgave en de ereschuld aan de Groningers in te lossen. Groningen als kraamkamer voor het energieneutraal maken van de bestaande gebouwde omgeving. Niets is echter minder waar. De gaskraan gaat weliswaar dicht, daar zijn Groningers met schade aan hun woning niet mee geholpen. Het dichtdraaien van de gaskraan zorgt er wel voor dat de aandacht in Den Haag voor Groningen wegebt. Nog even en Groningen zit met de rekening, terwijl Den Haag kwistig met miljarden strooit naar KLM. Het geld dat het Kabinet wel naar Groningen stuurt lijkt meer op een grabbelton uit de tijd van het Fonds Economische Structuurversterking.
Transitie gebouwde omgeving
Voor de bouw is corona het derde probleem dat zich afgelopen jaar heeft aangediend, na PFAS, dat vooral grondverzetbedrijven raakt, en de stikstofproblematiek. Breder dan in Groningen zijn er dan ook zorgen over het effect van de coronacrisis op de bouw. De verwachting bij sommigen is al dat de huidige crisis er harder in gaat hakken dan de bouwcrisis in 2012. Volgens Cobouw wordt vooral verduurzaming van de bestaande voorraad getroffen door corona. Netbeheerders werken momenteel liever niet bij bewoners binnen en voor veel verduurzamingsoperaties in de bestaande bouw zijn ombouw van de aansluitingen op het gas- en elektriciteitsnetwerk benodigd.
Tegelijkertijd biedt thuiswerken grote kansen in de utiliteitsmarkt, want scholen en kantoren staan grotendeels leeg of worden slechts gedeeltelijk gebruikt. Gebouweigenaren die snel kunnen schakelen kunnen hun bestaande pand verduurzamen, of bestaande apparatuur beter laten inregelen door de installateur. Hetzelfde geld voor zwembaden, die een
Energiesector
In de energiesector liggen verschillende kansen. Op de eerste plaats licht de vraag naar elektriciteit, gas, kolen en olie lager dan gebruikelijk. Deels komt dit door de zachte winter, voor een ander deel door het coronavirus. In de oliesector is de vraag naar kerosine grotendeels weggevallen door de problemen in de luchtvaart. Daar komt de, inmiddels bijgelegde, prijzenoorlog tussen Saoedi Arabië en Rusland van afgelopen weken nog bovenop. Het heeft er voor gezorgd dat de tankopslagbedrijven overvol zitten en dat olietankers als drijvende opslag voor olie worden gebruikt. De verwachting van analisten is dan ook dat de productiebeperking onvoldoende is om de terugvallende vraag te compenseren. Al steeg de olieprijs gisteren wel. In Amerika heeft het eerste schalieoliebedrijf inmiddels surseance van betaling aangevraagd en overwegen bedrijven om werkende olieputten te sluiten. Verschillende grote oliebedrijven, zoals Shell en ExxonMobil, hebben aangekondigd hun investeringen fors te verlagen.
De lage olieprijs zorgt daarnaast voor problemen in de toeleverende industrie, zoals Halliburton. Al liggen daar ook kansen, bijvoorbeeld doordat bedrijven die boringen doen nu capaciteit vrij krijgen om naar aardwarmte te boren. Sommigen zien in de problemen die de oliesector momenteel plagen een kans om publieke invloed te gebruiken voor afbouw van de sector.
In de elektriciteitssector zet de wegvallende vraag en de groei van het aandeel groene stroom druk op de elektriciteitsprijs en daarmee ook op de winstgevendheid van kolen- en gascentrales. Daarmee daalt ook de economische waarde van de resterende Nederlandse kolencentrales, wat het sluiten van deze centrales goedkoper maakt. Het sluiten van kolencentrales levert een daling van de stikstof en CO2 uitstoot op. De lage prijs van wind- en zonne-energie maakt het waarschijnlijk onzinnig om extra subsidie hierin te steken. Het ligt meer voor de hand om een stimuleringspakket op te zetten dat knelpunten in de energietransitie kan oplossen, bijvoorbeeld door het stimuleren van demand management, energieopslag en smart grids.
Transportsector
In de transportsector is de verkoop van auto’s wereldwijd aan het dalen. Michael Leibrecht van Bloomberg New Energy Finance stelt voor om autofabrikanten niet te ondersteunen met geld, maar met maatregelen die ervoor zorgen dat ze een enorme vraag naar nul-emissie voertuigen kunnen verwachten. Bijvoorbeeld door pakketbezorgers en webwinkels te stimuleren om hun bestellingen met nul-emissie voertuigen te bezorgen. Hetzelfde geldt voor deelauto’s (GreenWheels ed), taxi’s, doelgroepenvervoer, voertuigen van overheidsdiensten en het openbaar vervoer.
Cultuursector
De grote ontbrekende sector, die momenteel keihard geraakt wordt is de culturele sector. In de gebouwen van de culturele sector valt ongetwijfeld duurzaamheidswinst te boeken. Belangrijker dan dat is dat veel artiesten en culturele instellingen ook zonder het covid-19 virus al moeite genoeg hadden om het hoofd boven water te houden.
Slotoverweging
In alle stimuleringsplannen die gemaakt wordt, of ze nu groen zijn of niet, blijft de alles overheersende vraag: Redden we mensen of redden we bedrijven? In 2008 was het antwoord: we redden banken en verzekeraars. Nu 10 jaar later is het de vraag of daarvan geleerd is. Zo niet, dan kunnen de midden-partijen zich naar mijn mening opmaken voor een stevige verdere opmars van wat ze als populisme zien in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in 2021.
Reacties (24)
Ik begin met een disclaimer: ik zie het somber in. Ben in het dagelijks leven een positief mens, die alle tegenslagen ziet als zaken waar een oplossing voor te vinden is, maar dat gaat over mezelf. Ik heb daar zelf de touwtjes in handen. Voor het onderwerp van #0 is dat niet het geval.
De Coronacrisis gaat gewoon weer dezelfde kant op als de afgelopen crisis. Duurzaamheid schmuurzaamheid. Waarom? Ondanks dat we nu zien hoe waardevol een goed georganiseerde overheid, met al haar voorzieningen en diensten, gaat iedereen na de crisis gewoon weer verder met die knee-jerk dat het bedrijfsleven (ja want KLM is nu zo essentieel gebleken…) ons allemaal gaat redden en dat de we wel wat minder uit kunnen geven aan de overheid.
Ik zie het terug in de retoriek over “de economie”. Alsof dat een entiteit is die buiten de bevolking en buiten de overheid staat, die we nu met pijn en moeite buitenspel moesten zetten terwijl het ons werk en geld gaf voor mooie voorzieningen. En dat kromme beeld komt goed uit voor de corporate handjesophouders, want overheid en volk zal natuurlijk offers moeten maken om het beestje weer op de been te brengen. De economie is nog altijd heel simpel en niks meer of minder dan iedereen die dit hier leest en z’n centen uit kan geven aan van alles. Die z’n vaardigheden kan benutten voor zichzelf en anderen door het aan te bieden. En alles eromheen zal vanzelf komen. De economie is gewoon jij en ik die zorgen voor vraag en aanbod.
De Corona crisis is een hele andere dan de bankencrisis, de economische schade wordt nu namelijk veroorzaakt door de lockdown die de overheid heeft ingesteld. Er is dan ook geen sprake van redden, maar van schadevergoeding, het is niet anders dan regelingen voor kappers etc. Die lockdown is wel in ons aller belang, maar daarom moeten wij ook met zijn allen opdraaien voor de vergoeding. Aan schadevergoeding kan je geen extra eisen stellen, als ik iemand aanrij moet ik gewoon de schade betalen en kan ik niet eisen dat hij voortaan maar op de fiets gaat. Wel kan je bedrijven, particulieren en overheden natuurlijk houden aan afspraken die al gemaakt zijn.
De KLM is ook nog deels staatsbedrijf net als de NS dus is het overeind houden daarvan ook nog een intern economisch overheidsbelang. Wel moet er in de voorwaarden staan dat het geld dan ook voor het Nederlandse deel bestemd is anders verdwijnt de steun uiteindelijk in Franse zakken.
Daarnaast is straks al het geld op, zowel de overheid, als de particulieren als de bedrijven zijn nu al hun reserves aan het opmaken. Die kapper, als die eindelijk weer aan het werk mag is straks blij als hij voorlopig zijn basisbehoeften kan betalen, dan gaat hij zijn reserves weer aanvullen en misschien dan gaat hij nadenken of hij extra kosten gaat maken om zijn huis en vervoer te verduurzamen. Idem geld voor overheden en multinationals, maar dan op veel grotere schaal.
Ook de wegvallende omzet van de energiecentrales is schade die veroorzaakt wordt door de lockdown. Argumenteren dat je daarvoor minder hoeft te betalen omdat de prijzen lager zijn is juridisch kansloos, zeker gezien elke zaak die daar uit volgt tot lang na de crisis zal lopen. Als ik mijn leverancier niet betaal en ik koop daarna zijn zaak voor minder dan de waarde eindig ik ook gegarandeerd voor de rechter. Lagere prijzen helpen ook niet heel veel als overheid hard door zijn geld heen gaat en daarnaast waarschijnlijk ook nog miljarden extra naar Zuid Europa over moet gaan maken, op is op.
Na de crisis zal alles met een extra vaart weer opstarten, bedrijven gaan hun schade proberen goed te maken en particulieren die nog geld hebben zullen het eerste de beste vliegtuig nemen om hun verloren vakantie in te halen. Nadat eerst iedereen even eensgezind met de neus dezelfde kant op stond is nu de politieke polarisatie nu al weer volop aan het losbarsten. Het is een herhaling aan het worden van de schuldencrisis en de status quo zal aan het eind precies hetzelfde zijn. Qua economie en de daaruit te financieren projecten zullen we dan alleen een jaar of 5 achterstand hebben opgelopen.
Ik mag toch aannemen dat onze volksvertegenwoordigers er op toezien dat de uitgave van zoveel miljarden belastinggeld om ‘de economie’ draaiende te houden er niet toe gaat leiden dat andere belangrijke doelen van de overheid niet gehaald kunnen worden. Alle subsidies zijn aan voorwaarden gebonden die te maken hebben met een poging (op z’n minst) om te voorkomen dat de ene maatregel de andere onderuit haalt. Waarom zou dat in dit geval niet kunnen?
@Transportsector: Denk ook aan het milieu ìn de bestelbusjes. Als de pakketbezorgers fatsoenlijk betaald krijgen zijn ze minder gestrest, roken ze minder en hoef ik geen stinkende pakjes ongeopend terug te sturen.
@2:
En dat zal niet gebeuren. De kapper die weken niet kan knippen heeft een gat in de begroting en zal dus niet consumeren als voorheen. En met de kapper elk persoon die nu minder inkomen heeft, om welke maatregel dan ook.
Vervolgens kan die kapper niet zomaar alles goedmaken als werken weer mogelijk is. Een deel van de kappers had voor de crisis de agenda al min of meer vol voor elke dag. En na de crisis zal dat niet anders zijn. Stel dat er flink vraag zal zijn, dan kan een kapper niet opeens meer klanten verzorgen dan voorheen zonder extra uren te maken. En tenslotte zal net zoals de kapper zelf, ook de klant minder te besteden hebben, dus de kapper moet maar even wachten. Niet meer elke maand. Ze mogen blij zijn als het na de eerste week weer op het niveau komt van voor de crisis.
Ik constateer dat de aandacht vooral uitgaat naar bedrijven die geld mislopen door de crisis. Er zijn er ook talloze die er juist extra geld aan verdienen, maar daar hoor je weinig over. Wat ik altijd zo raar vind aan het neo-liberale gedachtegoed (de markt regelt het wel) is dat wane er iets misgaat er alleen hoeft worden bijgesprongen door de overheid. Waarom zouden sectoren die het nu extra goed doen niet ook extra kunnen bijdragen aan de maatschappij en een gezonde economie (waar ze ook wat aan hebben als bedrijf). Dus behalve dat de overheid moet helpen zouden ook de bedrijven die ‘door overmacht rijker zijn geworden’ best een handje mogen meehelpen en dus tijdelijk zwaarder belast worden om andere bedrijven te helpen. Sowieso vind ik het hinderlijk dat bedrijven naar verhouding laag belast worden en nu wel als vanzelfsprekendheid hun hand op houden bij de overheid. Ik ben op zich voor hulp door de overheid, maar daar hort bij dat er ook voldoende binnenkomt in goede tijden door middel van belastinginkomsten. Helaas is het voor veel bedrijven een sport om dat te ontwijken en voor de NL overheid een sport om de belastingdruk vooral bij de burgers te leggen ten gunste van de bedrijven.
Daarnaast vind ik dat er ook bij het bepalen van de mate waarin bedrijven geholpen moeten worden onderscheid gemaakt moet worden naar bedrijven die nog wel een inhaalslag gaan maken (vakantie stelt men uit dus dat geld komt de economie later wel weer in) of bedrijven die permanent geld zijn misgelopen (iemand die nu voorafgaand aan de crisis altijd 1 keer per week uit eten ging gaat dat niet inhalen door straks 2x per week uit eten te gaan).
@5: Maar ze kunnen dan wel weer vliegen…
Het kan in de koopkracht van de consument natuurlijk wel flink uitmaken als ze dezelfde mate aan fiscale douceurtjes krijgen als sommige multinationals de afgelopen decennia door de belastingdienst aangeboden hebben gekregen. Je kunt dat betalen door voor die multinationals de douceurtjes met terugwerkende kracht op te heffen. Kwestie van politieke durf en wil.
Intussen begint die coupe corona aardig in mijn nek te kriebelen. Ik durf bijna het huis niet meer uit…
@6 en ook @7: ik denk niet dat bedrijven die nu profiteren van/in de crisis (zakelijke OG-verhuurders, autoschade verzekeraars, wie nog meer?) meer belast zouden moeten worden. Ik geloof niet zo in oneerlijk belasten, ook al zijn dit bijzondere tijden.
Ik denk wel dat het afgelopen moet zijn met alle belastingdeals die er liggen. Ook een herziening van een aantal belastingwetten die belastingplanning (zo heet dat in die kringen) mogelijk en legaal maakt. Dat gelul van interne leningen in bedrijven waar die “schuld” dan kan worden gebruikt om op papier de winst te drukken moet maar eens over zijn. Tenslotte het verhogen van belasting op kapitaal en vermogen. Mag je dat op arbeid zelfs wel verlagen.
Ik denk helaas dat na de crisis dit niet eens op tafel zal komen.
Rabobank had het over krimpcijfers van 7% en meer
(1 miljoen werklozen ?). Armoedebestrijding zal voorop moeten staan. Ik denk aan uitbreiding van sociale diensten, voedselbanken, daklozenopvang en werkgelegenheidsstimulering.
En ambtenarensalarissen korten met 5 of 10%.
Ik vermoed zomaar, dat we de groene moppentrommel van Krispijn (demand management, energieopslag, smart grids en het stimuleren van nul-emissie vervoer) voorlopig even dicht moeten laten.
Overigens, over dat nul-emissie pakketvervoer in Duitsland, las ik onlangs nog het volgende:
https://www.limburger.nl/cnt/dmf20200228_00149673/deutsche-post-dhl-stopt-productie-elektrische-streetscooter
@9:
En daarachter, zonder te knipperen met de ogen, deze
What a knob.
Of wacht… doe die voedselbanken, daklozenopvang, werkgelegenheidsstimulering(? wut?) maar door de private sector dan. Samen met alle andere maatregelen.
@2 ik ben erg benieuwd volgens welk wetsartikel bedrijven volgens jou recht hebben op volledige compensatie van gederfde omzet en kosten t.g..v. de overheidsmaatregelen. Naar mijn weten mag de overheid vanuit het belang van volksgezondheid dit soort maatregelen nemen. Als jij gelijk hebt dat bedrijven (en dan dus ook culturele instellingen) vervolgens recht hebben op volledige compensatie vraag ik me ook af waarom ze dan nu vragen om noodsteun ipv om schadevergoeding.
@6 in een goed belastingsysteem dragen bedrijven die profiteren van de crisis al meer bij aan de overheid door hogere afdracht van omzetbelasting en winstbelasting. Speciale maatregelen zouden niet nodig hoeven te zijn als de verdeling van de lasten tussen kapitaal en arbeid goed geregeld is, waarbij aangetekend dat dat in Nederland voor het internationaal bedrijfsleven en het grotere mkb zeker niet het geval is. Met behulp van de zuid-as (hoofdkantoren beleid) minimaliseren die hun belastingdruk richting het absolute nulpunt.
@9 DHL stopt met productie van de streetscooter, omdat er inmiddels voldoende aanbod van elektrische bestelbussen is. Hun initiatief om bij gebrek aan aanbod zelf in de productie te starten is daarmee achterhaald doordat de markt het gat alsnog in is gesprongen. Voorbeeld van een goed werkende ‘groene moppentrommel’, maar dan mede door initiatief van het bedrijfsleven.
@11 Of ze recht hebben op volledige compensatie is de vraag, wel is het in de rechtspraak gebruikelijk dat iemand die schade lijdt die kan verhalen op de veroorzaker. Hoe hoog dat bedrag is wordt meestal door arbitrage vastgesteld. Hoogstwaarschijnlijk zal dat in dit geval maar een fractie van de werkelijk schade zijn.
Dat bedrijven en culturele instellingen nu vooraf geld krijgen is hoofdzakelijk om de wederopbouw te bespoedigen en ook om hun werknemers zekerheid te bieden. Als je die allemaal om laat vallen en in de bijstand terecht laat komen is ook de maatschappij en ook de overheid nog veel verder van huis. Feitelijk is het ook een beetje en afkoopsom, het is goedkoper om nu een deal te maken dan te wachten men het komt halen. Aan de Urgenda uitspraak kan je afleiden hoe ruim de verplichtingen van de staat gesteld kunnen worden.
Dat de overheid dit soort maatregelen mag nemen, en nogmaals terecht neemt, ontslaat ze niet van de verantwoordelijkheid van gevolgen die die maatregel veroorzaken. En dat ze die maatregelen mogen gebruiken om er andere maatregelen doorheen te drukken lijkt me grondwettelijk al helemaal onwaarschijnlijk, dat is een soort koppelverkoop constructie.
@11 Eens, maar wat betreft punt 2, houd er wel rekening mee dat een deel van dit aanbod (in dit geval bijvoorbeeld medicijnen, apparatuur, beschermingsmiddelen) allemaal op de internationale markt plaatsvindt, (wat is daarvan de toegevoegde waarde voor de schatkist?) terwijl er voor een deel van de lokale markt niet noodzakelijk extra personeel voorhanden is om deze extra vraag op te vangen. Tussen maatregelen als NOW en compensatie voor ZZPers wordt vrijgekomen arbeid c.q. werkeloosheid momenteel opgezogen.
@12 Het staat de overheid vrij om voorwaarden te hangen aan financiële hulp, maar dan weer niet aan de door jou aangehaalde schadevergoeding, zo lijkt me. Ik zie zo 1,2,3 niet in wat daar ongrondwettelijk aan zou zijn, maar desnoods kan het wel door de Staten Generaal gejast worden verwacht ik.
Wat betreft het bespoedigen van de wederopbouw en zekerheid bieden aan werknemers, ik vind het zelf allemaal uit solidariteit prima, maar ik ben wel benieuwd waarom dit tot x euro 100% of 90% moet zijn, en niet bijvoorbeeld de eerste twee maanden 75% zoals met een WW uitkering die altijd heeft volstaan.
Ik bedoel, het is allemaal geleend geld, dus doe maar gek, kom ook maar op met zo’n leuke Trump cheque dan of zo. Ik geef het wel uit hoor, maar als ik dat uitgeef op een zonnig strand dan wordt de Nederlandse overheid daar ook niet veel beter van.
@11: Je vergeet er wat bij te zeggen, Krispijn; StreetScooter had geen verdienmodel. Helemaal in lijn met producten uit groene moppentrommels, werd in 2019 een verlies geleden van 100 miljoen. De company was onverkoopbaar en er is eenmalig tussen de 300 en 400 miljoen afgeschreven.
https://insideevs.com/news/401477/deutsche-post-dhl-streetscooter-production-end/
https://nos.nl/artikel/2330563-voorstel-voor-minimum-winstbelasting-multinationals.html
De commissie onder leiding van topambtenaar Ter Haar stelt voor dat de verliesverrekening wordt beperkt tot maximaal de helft van de behaalde winst.
@11: al.1: er zal vast een Zuidasdas zijn die een poging doet om dat veelbekritiseerde ISDS uit de handelsverdragen hiervoor te gemisbruiken.
Dat klinkt alsof-ie ooit weer open kan gaan.
Ik denk van niet. De kolenmijnen in Limburg zijn ook nog steeds dicht.
Jammer dat je de energiesector compleet loskoppelt van de transportsector en de luchtvaart. Die 3 sectoren zijn sterk met elkaar verweven. Voornamelijk door vloeibare brandstof (olieproducten). Zonder afnemers zakt de productie (van aardolie) al snel in. OPEC+Rusland+VS+Mexico beperken de productie met bijna 10 miljoen vaten per dag.
In 2018 piekte de mondiale aardolieproductie. In 2019 werd de daling al ingezet. Een olieprijs van $60-70 per vat bleek te laag om extra investeringen te rechtvaardigen: het aantal actieve boorplatforms nam af en er bleek een olie-overschot op de wereldmarkt.
In 2020 zal de mondiale olieproductie flink lager uitvallen dan in 2019. Voor de jaren daarna is het lastiger te voorspellen. Maar het lijkt vrij waarschijnlijk dat 2018 het jaar van peak-oil wordt, zoals 2013 in retrospectief het jaar van peak-coal blijkt te zijn. (3867 Mtoe)
Het rapport Grenzen aan de Groei wordt misschien 10 jaar later alsnog bewaarheid
Op zich goede ideeën. Echter zou het niet eens tijd zijn om het van onderaf te proberen? Immers de rekening komt ook altijd bij de burger te liggen. Dus als de overheid geld gaat uitgeven zou dat in de eerste plaats aan de burgers ten goede moeten komen. Bijvoorbeeld zoals Wilders voorstelt, geen huurverhoging en schrappen eigen risico. Wellicht ook nog verlaging van de belasting en meer subsidie om opleidingen te volgen. Op die manier hebben burgers meer te besteden en kunnen zich beter ontwikkelen. Daarnaast zou je dan een ontmoedigingsbeleid kunnen introduceren (wat er natuurlijk al is) om milieuschadelijke zaken te verminderen. Dus niet een vliegtax in de vorm van heffing of dergelijke, want dat jaagt maatschappijen en burgers enkel de grens over, maar op je inkomen wordt extra belasting geheven als je gebruikt maakt van het vliegtuig voor vakantie, als je vliegt met een maatschappij die slecht scoort t.a.v. milieu. Maakt burgers bewuster in hun keuze en zorgt ervoor dat maatschappijen investeren in duurzaamheid. Nu is het altijd een top down benadering en subsidiestrooien in de zakken van de rijken. Wat de bankencrises heeft laten zien is dat dat totaal niet werkt en alleen maar zorgt voor meer schulden. Dus probeer het eens bottom up!
@18: [ Dus niet een vliegtax in de vorm van heffing of dergelijke, … maar op je inkomen wordt extra belasting geheven als je gebruikt maakt van het vliegtuig voor vakantie, als je vliegt met een maatschappij die slecht scoort t.a.v. milieu. ]
Laten we het vooral ingewikkeld maken, hoeveel ambtenaren heb je nodig om bovenstaande uit te voeren?
Als je bottom up wilt, moet je per persoon een budget CO2 uitstoot geven. Als iemand veel wil vliegen zal hij die CO2 rechten duur moeten kopen van iemand die te arm is om vakantie te betalen.
@19: Ik begrijp wat je bedoelt. Een vliegtax hier, betekent dat Gerrit gewoon in Düsseldorf het vliegtuig pakt. Dus hoe zou je nu bereiken dat je milieubelastende aspecten ontmoedigd zonder de consument en bedrijven weg te jagen? Op zich is een CO2 budget best een goed idee vind ik. Kunnen minder rendabelen die toch al niet met het vliegtuig gaan er ook op vooruit gaan. Nodigt bedrijven ook meer uit om echt te verduurzamen want ook voor hen geldt dat uitwijken geen nut zal hebben. Maar dan zit je weer met hetzelfde. Hoe wil je dat CO2 budget zonder een heel blik nieuwe ambtenaren controleren?
@12
Fijn dat je je eigen argument uit #2 onderuit haalt en mijn punt bij #11 bevestigd.
Ik ben ook helemaal voor de steunmaatregelen gericht op de werknemers, ook als dit loopt via de werkgever. Waar ik mijn twijfels bij uitspreek zijn de overheidsgarantstellingen voor leningen aan Air France – KLM, lijkt me echt weggegooid geld. En als je dat geld al geeft vind ik dat daar stevige voorwaarden aan vast behoren te zitten op gebied van milieu, maar ook op gebied van beloningsbeleid voor de top, voor aandeelhouders en op gebied van belastingbetaling door Air France – KLM.
Dat geldt evenzeer voor steun aan andere bedrijven, voor zover die steun niet gericht is op het in dienst houden van werknemers.
Is dat ongrondwettelijk? Ik kan geen artikel in de grondwet vinden dat het stellen van voorwaarden aan steun aan bedrijven verbied. Wel staat in artikel 22 lid 1 van de grondwet dat de overheid maatregelen treft ter bevordering van de volksgezondheid. Me dunkt dat de overheid zich hier op kan beroepen bij de rechter en dat bedrijven die naar de rechter stappen om schadevergoeding voor coronagerelateerd omzetverlies nog minder gaan krijgen dan je in #12 al suggereert.
@16 ongetwijfeld. Alleen lastig voor de Nederlandse multinationals om gebruik te maken van ISDS, want dat is bedoeld om de investeringen van buitenlandse bedrijven te beschermen…
@13 zeker vind een deel van de productie buiten Nederland plaats, zoals dat ook geldt voor een deel van de productie van sectoren die geraakt worden. Nederland profiteert daarvan via omzetbelasting en doordat het bedrijf die het product of de dienst verkoopt winst maakt (tenzij je Booking.com of Amazon heet, dan maak je enkel winst via belastingdeals).
@18 het inkrimpen van Schiphol en niet openen van Lelystad Airport is een zeer simpele en effectieve rem op het aantal vliegbewegingen vanuit Nederland. Hoeveel meer subsidie wil je pompen in het stimuleren van verduurzaming door het bedrijfsleven? Gaan echt miljarden in om en de nieuwe SDE++ biedt ook alle ruimte aan grote bedrijven.
Als je iets wil optuigen om mensen minder te laten vliegen zie ik meer in het voorstel van Thijs ten Brinck om 25% korting te geven op iedere eerste vlucht en een stijgende heffing van 25% per keer dat je extra vliegt in een jaar. Een Frequent Flyer programma, maar dan op milieu leest geschoeid. Hoef je ook geen ingewikkeld persoonlijke CO2 budgetten (in het verleden fors gepromoot door BP) te gaan invoeren.
En bewustwording: hoeveel Nederlanders trekken zich iets aan van de bewustwordingscampagnes op milieugebied? Bv. het beter leven keurmerk, de eerlijke bankwijzer, de jaarlijkse ranglijst van duurzaamste energieleverancier of het energielabel voor woningen?
Als je werkelijk bottom up wilt kun je beter versneld de Nederlandse woningvoorraad fors gaan isoleren. Ik vermoed zo dat Wilders daar niet voor te porren is…
@19: Dat soort emissierechten moet je juist niet verhandelbaar maken. Anders blijven vervuilers maar opkopen. Dat gebeurt nu ook en het kan de (gedwongen) verkopers in hun ontwikkeling schaden.
@20: [Hoe wil je dat CO2 budget zonder een heel blik nieuwe ambtenaren controleren?]
Daar kunnen minder rendabelen zoals jij aan de slag. Misschien leer je dan wel hoe het zit.
@21: Kan allemaal waar zijn maar ik zit aan een oplossing te denken die de concurrentiepositie niet te zeer benadeeld. Als je op Schiphol gaat heffen, ga ik gewoon naar Düsseldorf. Eigenlijk doe ik dat al trouwens. In ieder geval zie ik er ook niets in om als overheid miljarden uit te delen aan bedrijven en banken, terwijl er bij burgers veel meer winst is te halen. Wat heeft het voor nut de KLM te ondersteunen als er niemand overblijft die een vliegreis kan betalen. Velen zien de corona maar als een tijdelijk probleem, echter we waren m.i. voordien al op weg naar een diepe recessie. De eurocrises, de bankencrises. Ondanks de bijgedrukte Draghimiljarden nooit echt verholpen.
Het idee van een persoonlijk CO2 budget, zoals voorgesteld door Frank 789, vind ik zo gek nog niet. Waarom zou je als meer vervuiler niet meer betalen, terwijl je de minder rendabele er ook nog eens op vooruit kan laten gaan? Zou niet alleen voor vliegen moeten gelden maar eigenlijk voor alles. Waar je nu onder andere tegenaan loopt is dat die vliegtax, maar ook subsidies om je huis te verduurzamen alleen invloed hebben op mensen die zich dat kunnen veroorloven. Iemand met een laag (en dat is tegenwoordig al snel het geval) inkomen heeft er helemaal niets aan, want die heeft het geld niet. Niet voor fatsoenlijke isolatie, niet voor beter vlees en niet voor een derde vliegvakantie. Zou Wilders dat bedoelen? Zou die armere persoon zijn persoonlijke budget kunnen verhandelen zou die er in ieder geval financieel op vooruit kunnen gaan wat ten goede komt aan de (binnenlandse) economie. Ik zou er dan ook beter mee kunnen leven als de overheid vervuilende aspecten meer belast en duurzame aspecten minder. Lijkt mij eerlijker. Maar hoe je dat praktisch moet zien weet ik ook niet.
Ik heb overigens niets tegen mensen die geld hebben, gun het ze van harte, ook tig vliegvakanties, alleen denk ik dat het feestje van overschotten een beetje voorbij is.
@22: Ach ik ben al blij dat jij het allemaal weet. Ik gun het je van harte.