Experimentenwet gemeenten

COLUMN - Op Overheid.nl staat een consultatieversie van een experimentenwet. Ik ben erg voor deze vorm van directe democratie, maar ik raad iedereen aan eens te proberen op zo’n consultatie te reageren. Ik heb inmiddels een bloeddruk waarbij Jan Roos en Thierry Baudet mild puffende oude mannetjes lijken. Ik mag wel reageren, maar in slechts 2500 lettertekens. Het systeem vertelt mij dat pas achteraf, maar hoeveel letters ik teveel heb, kan ik niet achterhalen.

Ik meld eerst maar wat ik schreef, want mijn inzending is mislukt. De inspraak voor het volk is door twee reageerders benut: lang leve de consultatie van de burgers!

Experimentenwet voor gemeenten

De experimentenwet is niet echt begrijpelijk, de toelichting verheldert nauwelijks, het resultaat is onbenullig. Dat is een stevig oordeel, dat ik hieronder toelicht.

In de brief van Plasterk aan het parlement wordt gesproken over “de behoefte aan experimenteerruimte”. Maar wat dat is, waar dat uit blijkt, wat een oplossing zou zijn, wordt niet consistent beredeneerd.

Het gaat om afwijken van wettelijke bepalingen om maatschappelijke opgaven beter aan te kunnen pakken, kwaliteit te verbeteren, zo legt hij ons uit. Vreemd, een wetgever die zijn wetten hinderlijk vindt. Je zou zeggen: als de wet daarvoor een hindernis is, zou het misschien slimmer zijn die wet en zijn ontstaan te evalueren.

De gekozen oplossing is evenwel in mijn ogen absurdistisch: de gemeenten mogen voorstellen doen, die dan met het wetgevend systeem zelf worden besproken en gewogen op zinvolheid. Maar moet je en systeem dat verantwoordelijk is voor nodeloze complexiteit laten beoordelen wat een goed idee is? Het lijkt mij slimmer dat door de objecten van die wetten te laten doen.

Het resultaat van de gevolgde methode is getalsmatig niet indrukwekkend; slechts twee voorstellen zijn na toetsing opgenomen in het wetsvoorstel. De meeste voorstellen konden zonder afwijking van de regelgeving of met andere oplossingen worden gerealiseerd. Je zou zeggen: misschien klopt er iets niet helemaal aan de redenering, die ik hiervoor lichtvoetig als gebrekkig heb aangeduid.

Kaders voor experimenten?

Gelukkig melden antwoorden op het integraal afwegingskader wetgeving (IAK) nog een doelstelling: een algemeen kader voor het indienen en beoordelen van voorstellen en een procedureel kader voor het inrichten van experimenten. Dat is, in de bonte ingewikkeldheid van regels, innovatiebepalingen en experimenteerruimten, natuurlijk een uitermate welkome gedachte.

Alleen wordt daarover vrijwel niets vermeld dat de gebrekkigheid van de voorgestelde experimentenwet doet verminderen. De minister noemt een tijdstip, wijst aan en regelt via een AMvB (Algemene Maatregel van Bestuur). Dat is minder dan schraal te noemen.

Ter overweging het volgende, geheel gebaseerd op eerder in de rijksdienst opgedane ervaringen, waarover ik hier vaker heb geschreven:

–   belemmeringen van bestaande regelgeving staan niet vaak op papier, maar zitten in hoofden. Men meent te weten dat iets niet mag en niet anders kan, maar doorgaans is er zonder veel problemen een oplossing te vinden, die wel ruimte voor creativiteit biedt.

–   innovatieruimte ontstaat niet door vrijstelling van verplichtingen uit de regelgeving, maar door creatieve denkbeelden en samenwerking tussen verschillende beleidssectoren. Daartoe moet een experimenteerregime een procesmatige bijdrage leveren.

–   enige thematische sturing en prikkeling is wel gewenst en de inhoudelijke toetsing vraagt een afstand van de functionerende regelgevers die immers de vigerende regelgeving hebben gemaakt en als beste antwoord beschouwen.

De essenties van deze overwegingen zijn mogelijk nog goed onder te brengen in een AMvB, maar daarvoor is een open houding geboden. Je zou ook kunnen zeggen: wordt BZK eigenlijk iets gegund? Of is hier een spanning tussen VVD en PvdA gegroeid die elk experiment verhindert?

Wat nu?

De reden voor de harde kwalificaties waarmee ik begon, ligt in de schreeuwende noodzaak voor innovatie in het sociaal domein, dat geplaagd wordt door faillissementen en ontslagen bij aanbieders, overschotten op zorgbudgetten bij gemeenten, enzovoort.

Het lokale sociale domein heeft vrijwel niets aan de hier gepresenteerde wet en methode. Dat is pijnlijk. Het laat zien dat BZK (Binnenlandse Zaken) en VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) zijn losgezongen van de werkelijkheid, waarover zij alleen maar praten. Denk aan zorgaanbieders en hun liquiditeitsproblemen omdat gemeenten niet bevoorschotten, de waanzinnige verfijning in “producten” en “tarieven”, de aanbesteding van de “zorgpercelen”.

De aanbieders dreigen failliet te gaan, de zorgverleners worden werkloos, de budgetten zijn toereikend, maar de zorgbehoevende ouderen verkommeren. De FNV maakt zich er terecht boos over. Plasterk en de VNG zouden iets serieus kunnen doen aan deze problemen, maar doen dat eigenlijk niet. Ik heb er geen woorden voor….

De decentralisaties in het sociaal domein zijn geweldig. Alleen hebben we niet echt gedecentraliseerd, maar blijven alles verstikken onder Haags micromanagement. Lokaal vinden we dat best, want de gemeenten komen nog uit en het CPB geeft aan dat er nog niets van betekenis is fout gelopen. Kinderen in armoede, meer dure scheefwoners, processen over huishoudelijke hulp van die langer thuis wonenden. Is er nog een politicus die niet slaapwandelt?

Naschrift

Bij de consultatie ging iets mis, waardoor ik geen letter heb gemeld aan Overheid.nl. Ik kreeg een verzoek mijn reactie definitief te maken. Toen ik op een link drukte, kwam een onmiddellijke mededeling dat ik nu definitief had gereageerd.
Ik rolde van mijn stoel van het lachen: Faulty Towers technologie!