ANALYSE - Ik zag het gisteren op het RTL4 nieuws voorbij komen terwijl ik eten stond te koken. Ik kon niet geloven, daarom heb ik het op Uitzending Gemist nog maar eens gecontroleerd, maar hij zegt het echt.
Dit is Mathijs Boumans commentaar op het Franse tekort op de overheidsbegroting (hier te zien):
Mathijs Bouman:
Moet je je voorstellen sinds we de euro hebben zijn we eigenlijk een gezin in Europa met één creditcard. Ja en je kunt dan geen afspraken maken over wat je met die creditcard gaat doen. Dan gaat iedereen heel veel geld uitgeven en dan sta je heel erg rood. Of je kunt wel van te voren afspraken maken over wat mag je nou wel en wat mag je nou niet met die creditcard betalen en we hebben af en toe overleg hoeveel geld we willen uitgeven en als je je daar niet aan houdt, als zoontje of als moeder of als vader dan krijg je een straf. Zo’n stelsel hoort er bij als je een munt hebt.
Nieuwslezer:
En dus heeft Frankrijk heel wat uit te leggen op de Eurotop die morgen begint.
Dit soort bagger gaat door voor economisch commentaar. Het is onvoorstelbaar: hij is econoom, journalist bij het Financieel Dagblad en commentator voor RTL.
Ik heb al vaker over metaforen in de economie geschreven. Dit is de metafoor ‘de economie als gezin’. Mathijs Bouman laat hier zien hoe deze foute metaforen de wereld in komen: ‘deskundigen’ zoals hij vertellen het aan de mensen.
Voor wie helemaal niets weet van economie: de begroting van een land is niet vergelijkbaar met de begroting van een huishouden. Een land (of een continent) is geen gezin. Het tekort op de Franse begroting wordt veroorzaakt door economische problemen waardoor de staat minder belasting ontvangt en meer geld moet uitgeven aan uitkeringen. Het heeft helemaal niets te maken met gebrek aan discipline. Als een gezin te veel uitgeeft moet het bezuinigen en dat heeft geen gevolgen voor de economie. Maar als de Franse regering gaat bezuinigen heeft dit wel gevolgen voor de economie: die zal dan nog verder krimpen. In alle landen in Europa stagneert de economie omdat regeringen precies dat doen wat Bouman hier adverteert: ze proberen een sluitende begroting te maken. Het gevolg is dat overal in Europa mensen werkloos thuis zitten, dat jongeren die van school komen geen baan kunnen vinden en dat ouderen gekort worden op hun pensioen. Maar Bouman vertelt liever sinterklaasverhaaltjes over de economie dan dat hij probeert uit te leggen wat er werkelijk aan de hand is.
Ik begrijp dat dat moeilijk is in een commentaar van één minuut, maar als hij dat niet kan dan is dat nog geen reden om een sinterklaasverhaaltje te vertellen. Wittgenstein zei al eens: ‘Van dat, waarvan men niet kan spreken, moet men zwijgen’.
Update 24 oktober 2014:
Mathijs Bouman heeft via twitter op mijn stukje gereageerd:
@koekebakker @sargasso soms zeer misleidend (bv uitgaverestricties) soms prima metafoor (delen van kredietwaardigheid)
— Mathijs Bouman (@mathijsbouman) October 23, 2014
@koekebakker @sargasso zie bv http://t.co/y22CBFuSxg en zie bv https://t.co/F53WrPxcaN voor free-riderprobleem. (Het creditcard-probleem)
— Mathijs Bouman (@mathijsbouman) October 24, 2014
Toen ik hem er op wees dat de eurocrisis geen ‘free-rider problemen is antwoordde hij tot mijn verrassing:
@koekebakker @sargasso dat haal jij er nu bij. De metafoor ging daar niet over maar over freeriding in mon unie en noodzaak begrotingsregels
— Mathijs Bouman (@mathijsbouman) October 24, 2014
Dit verbaast mij oprecht want de begrotingsproblemen worden op het nieuws altijd in de context van de eurocrisis gebracht. Maar volgens Mathijs Bouman is dat niet terecht. Elk land moet zich houden aan begrotingsregels, ook Frankrijk. Daarom is de metafoor wel juist gekozen:
@koekebakker @sargasso dus de metafoor klopte toch wel, maar het item was te academisch voor RTL4. Dat lijkt me een mooie slotconclusie.
— Mathijs Bouman (@mathijsbouman) October 24, 2014
en:
@koekebakker @sargasso dat stuk waarin ik beweer dat een land dezelfde budgetrestrictie heeft als een gezin? Heb ik nooit gezegd of bedoeld.
— Mathijs Bouman (@mathijsbouman) October 24, 2014
Ik zal de komende dagen uitgebreider antwoorden in één of meerdere artikelen op Sargasso.
Reacties (34)
Bouman is toch de man die ooit es verklaarde dat arbeidscontracten wettelijk een maximum van 7 jaar moesten krijgen, want iedereen moest gedwongen om de zoveel tijd van baan wisselen. Toen ben ik ongeveer gestopt deze “econoom” serieus te nemen. Hij gaat door als een VVD-liberaal maar individuen dwingen van baan te wisselen van staatswege klinkt niet echt liberaal in mijn oren.
@0: Er is nog een ander bezwaar tegen deze metafoor van het gezin, dan het genoemde feit dat de bezuinigingen van een regering de economie significant beinvloeden en die van een enkel gezin niet.
Een gezin opereert in veel gevallen als een economische eenheid. Simpel gezegd: geld dat het ene gezinslid uitgeeft, kan het andere niet uitgeven. Nu zijn in de Europese Unie de acties van het ene land niet zonder gevolgen voor het andere land, maar je kunt toch moeilijk zeggen dat we in Europa samen aansprakelijk zijn voor elkaars’ schulden. Frankrijk heeft een eigen begroting, en wij passen niets bij als Frankrijk een tekort heeft.
@1: Er zijn genoeg voorbeelden van VVD-ers die vinden dat vrijheid vooral iets is voor rijke ondernemers en renteniers, en dat dwang, controle, boete en straf geschikt zijn voor alle mensen die niet op henzelf lijken.
Maar dit is er volgens mij geen voorbeeld van. Een arbeidscontract dat na 7 jaar eindigt mag je natuurlijk verlengen met wederzijdse instemming. De staat dwingt je in dat geval niet om uit elkaar te gaan.
Laten we ajb afspreken politiek en economie weer gewoon terug als een geheel te gaan behandelen. De kunstmatige scheiding tussen politiek en economie, die sinds Macchiavelli bon ton is, veroorzaakt meer problemen en wazigheid (ten voordele van de machthebbers, en dan vooral de economische machthebbers) dan dat het iets duidelijker maakt of op lost.
Niccolò zei het al… Verdeel en heers.
Philippus II van Macedonië zei dat …
Nog een bezwaar: een gezamelijke munt is geen gezamelijke creditcard. Frankrijk moet haar schulden toch echt zelf terugbetalen; er bestaat niet zoiets als een gezamelijke EU rekening waar regeringen zomaar uit kunnen scheppen.
@5: Inderdaad, dat zou je haast nog vergeten. Het raakt gewoon kant noch wal wat Bouman vertelt.
@3: Helemaal met je eens – economie gaat over de verdeling van bezit. Wie over de verdeling gaat heeft macht, en wie macht heeft kan zich bezit toe-eigenen.
@5: Inderdaad.
Toch wordt al een paar jaar beweerd dat wij Griekenland moeten helpen de schulden af te lossen, omdat we dezelfde munt hebben.
(ik ben op zich niet tegen hulp aan arme grieken, maar de schuldeisers hebben al een hogere rente gekregen, dus ze hebben zelf voor het risico gekozen.)
Ten eerste –
@5: Nee, een gezamenlijke munt is geen creditcard. Eens. Maar met de bank bailouts aan het begin van de crisis en de miljardensteun aan de zuidelijke economieën kun je ook niet met droge ogen zeggen : …er bestaat niet zoiets als een gezamelijke EU rekening waar regeringen zomaar uit kunnen scheppen. Het lijkt er toch wel een beetje op.
Ten tweede –
Het is jammer dat je aandacht uitgaat naar de berichtgeving van RTL ipv naar de problemen van Frankrijk. Je komt eigenlijk niet veel verder dan : Het tekort op de Franse begroting wordt veroorzaakt door economische problemen waardoor de staat minder belasting ontvangt en meer geld moet uitgeven aan uitkeringen. Bezuinigingen bij jou hebben het effect dat er minder wordt geconsumeerd omdat mensen minder geld via uitkeringen ontvangen.
Frankrijk is behoorlijk veel fouter dan dat. Kijk vooral naar het waterhoofd van ambtenaren, de bureaucratie, de overschatting van alles wat vooral geen primaire productie is, de aandacht voor de bovenklasse (alles moet kwaliteit hebben en dus schreeuwend duur zijn), de aandacht voor de farmacie en het uitzuigen van de boeren.
Om het niet te hebben over het krankzinnige belastingklimaat. Nee niet de inkomstenbelasting, die valt wel mee (behalve als je grootgrutter bent). Maar het is de belastingdruk op alles wat je verbruikt (ecotax als de meest recente. Mislukt trouwens ;)
En die belasting komt niet ten goede aan het milieu maar in het zwarte gat van (ja OK) uitkeringen en ziektekosten en zo.
En – hoe raar het ook klinkt over het land van Piketty – de ongelijkheid. Er is geen land met minder vrijheid, gelijkheid en broederschap. Frankrijk is de exponentiële verwording van Kaïn en Abel. Het sterft letterlijk van de interne conflicten en broederstrijd. Ze maken elkaar af om de meest onzinnig dingen – kijk vooral naar de UMP en bv de aanvallen op Chirac en Sarkozy. Fransen zijn gestoord en gooien het geld over de balk aan heel veel zaken behalve het functioneren van hun land. En Hollande met zijn PS helpt niet. Juristen en rechtspraak zijn/hebben daar een economie op zichzelf.
De economie van Frankrijk is zieker dan alleen een uitkeringenfabriek voor arbeiders en zieken. Zieker dan een zuigmachine van de mandarijnen. De echte slachtoffers in Frankrijk zijn de kleine zelfstandigen. En Airbus is een kleine façade in Toulouse waar echte innovaties uit andere landen worden geassembleerd.
Frankrijk doet niets zelf, de buitenlander betaalt daar de rekening. Kijk nog maar eens goed als je daar weer op vakantie bent.
@9:
Maar stel dat dat allemaal waar is, de vraag is wat dit met het begrotingstekort te maken heeft. Nog iets nauwkeuriger: wat heeft dit met de eurocrisis te maken? Frankrijk is zoals Frankrijk altijd geweest is: men houdt misschien wat meer van het goede leven dan de Duitsers, maar waarom mogen de Fransen zo niet leven? Misschien zijn dat niet jouw waarden, maar wat dan nog. Wat helpt het hen om dat te veranderen?
Niets, dat is mijn punt en sterker nog: dat zal de crisis alleen maar erger maken. Bezuinigen in een recessie verdiept de recessie. De crisis wordt alleen maar gebruikt om verandering af te dwingen.
@9:
Precies,
denk ook aan het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM), waarmee staatsobligaties van lidstaten gekocht kunnen worden sinds 2012. Door middel van dit nameloze vennootschap onder Luxemburgs recht (binnen de EU is socialisering van staatsschulden verdragsrechtelijk verboden) staat men wel degelijk garant voor elkaars schulden.
Dat terwijl ook nu weer Frankrijk bewijst zich niet te houden en niet te willen houden aan de gemaakte afspraken omtrent het begrotingstekort,wat grote invloed heeft op de rentestanden en het mogelijk gebruiken van zo’n noodfonds.
De situatie die nu al enige tijd bestaat is dus: Of hervormen en een crisis voorkomen, of een crisis veroorzaken en vervolgens met steungeld gaan hervormen.
Mathijs Bouman’s metafoor wordt dan ook verkeerd gekraakt. Z’n beeldspraak correleert inderdaad niet met @0 ’s Keynesiaanse economievoorstelling. Maar het is wel een enigszins treffende weergave van het gegeven dat we sinds de Euro linksom of rechtsom garant staan voor elkaars schulden, gezien de consequenties van slecht beleid gedeeld worden. Dus als Frankrijk besluit lekker door te gaan met op te grote voet te leven, plukken we daarin in Nederland sowieso een deel van de wrange vruchten van.
@10:
“Misschien zijn dat niet jouw waarden”
Hoe kun je nu een muntunie hebben zonder dezelfde basale waarden te hebben? Dat leidt tot de situatie waarin we nu zitten. De Fransen boos omdat Duitsland en Nederland hun wilt zien veranderen. Die Duitsers en Nederlanders boos omdat we moeten betalen omdat een ander z’n afspraken niet nakomt.
Dat moet veranderen lijkt me. Dus wat is je oplossing?
@10: Maar stel dat dat allemaal waar is, de vraag is wat dit met het begrotingstekort te maken heeft. Nog iets nauwkeuriger: wat heeft dit met de eurocrisis te maken?
Nu bluf je me echt een beetje af. De manier waarop een land economisch functioneert doet er niet toe? Is dat wat je zegt?
In elk geval ben ik hier nu dus weg, want ik begrijp het (of je) niet meer. Het gaat mij iig te ver om nuttig mee te kunnen discussiëren.
@12:
Hoe ver wil je gaan? Als Fransen hun geld aan ambtenaren willen uitgeven is dat hun zaak. Het is helemaal niet nodig dat iedereen in Europa op de zelfde manier gaat leven.
@13: Oh jammer als je weg gaat.
Nee natuurlijk. Maar je wel goed kijken. Het begrotingstekort is niet de oorzaak van de recessie of de eurocrisis. Ik ben bezig met een artikel over de oorzaak van de eurocrisis, dus als je een paar dagen geduld hebt kan ik het je beter uitleggen. In de comments lukt het me niet.
@14:
Daar gaat het nou om. Wanneer je een te groot tekort hebt en de rentestanden zo beïnvloed, zijn het niet enkel de Fransen die hun geld daaraan uitgeven. Ze maken die keus ook voor anderen,ondanks de afspraken die er gemaakt zijn. Als je dat een werkbare situatie vindt zijn we eigenlijk wel uitgesproken.
Omdat je de zelfde munt hebt, heeft het beleid van het ene land wel degelijk invloed op andere landen. Een slefht beleid inFrankrijk, kan zorgen voor een lagere waardering van de euro, wat dus de koopkracht in Nederland beinvloed. En ja de vergelijking met een gezin is m.i. niet vreemd. Geeft een gezinslid meer uit, dan hij verdient, leidt dit tot een lagere waardering van de creditcard (euro) wat op het hele gezin van invloed is.
Wat zou er eigenlijk gebeuren als Frankrijk denkt, kom laten we de geldpersen eens aanzetten, who cares wat de rest van de familie vindt.
@17:
Dat is al gedaan, op grote schaal, om meer geld in omloop te brengen. Helpt niets, maakt ook niet uit – er is deflatie, geen inflatie.
Ik begrijp toevallig wel een heel klein beetje van economie en ik stel vast dat landen die hun begrotingstekort op orde hebben, danwel daar naar streven het beter doen dan de landen die zich uit de crisis proberen te lenen. Sterker veel landen die dat in het verleden gedaan hebben zijn met veel moeite gered van de ondergang en hebben daardoor een economische crisis veroorzaakt waar we nu nog de vruchten van plukken. Zowel het gezin als een staat moeten uiteindelijk namelijk voldoen aan bepaalde boekhoudkundige wetmatigheden en 1 daarvan is dat er op termijn de balans een keer in evenwicht is. Daar kan je wel je kop voor in het zand steken, maar die wetmatigheid is nog nooit iemand ontlopen.
Totdat het tegendeel bewezen wordt en Frankrijk er straks sterker uit komt dan Duitsland en niet Griekenland en Argentinië achterna gaat geeft ik de heer Bouman dus toch maar het voordeel van de twijfel. Misschien dat Sinterklaas nog een grote zak geld kom brengen, waarbij Hollande alsnog als winnaar uit de bus komt, in welk geval ik de auteur als zelfbenoemd economisch expert alsnog zijn gelijk zal geven, maar ik geloof al lang niet meer in sprookjes en acht die kans niet dus heel erg groot. We zullen het zien.
Voor wie helemaal niets weet van economie: de begroting van een land is niet vergelijkbaar met de begroting van een huishouden. Een land (of een continent) is geen gezin.
Precies, je zal het tekort van je buurman moeten oplossen, die lekker vroeg met pensioen gaat.
Nou ik dacht het even niet!
@19:
Duitsland heeft het voorbeeld van Nederland in de jaren 80 gevolgd is gaan bezuinigen toen het elders in Europa nog leek te gaan. Als je als enige bezuinigt is dat geen probleem: bij je klanten gaat het goed, en die kopen je spullen. Maar als iedereen dat tegelijkertijd doet – en dat is wat nu gebeurt in Europa – dan krimpt de economie alleen maar, en blijft iedereen met nog meer schulden (als % van BBP) zitten, met veel werkloosheid, en alle sociale ellende van dien.
Je kan wel zeggen ‘ik geef Bouman het voordeel van de twijfel’ maar waarom? Kijk eens wat het advies van Bouman – en al die andere deskundigen die beweren er verstand van te hebben en nu al 6 jaar vertellen dat we moeten bezuinigen – ons heeft opgeleverd: De economie krimpt, we gaan naar ee n derde recessie, miljoenen mensen werkloos, en we gaan richting deflatie. Succes alom! Of moeten we nog een tandje bij schakelen met bezuinigen?
Overal in Europa begint met de EU te haten, zijn miljoenen werkloos, geloven mensen niet meer in democratie en stemmen op lieden als LePen, Farage, Wilders en Lucke. Hoelang krijgen mensen als Bouman het ‘voordeel van de twijfel’? Tot het echt fout gaat?
Ik begrijp toevallig wel een heel klein beetje van economie
No you don’t. Anders zou je Bouman niet nablaten.
Links, or it didn’t happen.
Op termijn, ja, maar er is niets dat voorschrijft dat die termijn een (per slot van rekening kunstmatig) kalenderjaar moet zijn.
Je kunt ook je ‘huishoudboekje’ per conjunctuurgolf in balans brengen, zodat je de ruimte hebt om te investeren wanneer dat nodig is, om vervolgens te bezuinigen wanneer dit kan.
Dit is wat keynsianen voorstellen, niet dat iedere balans maar uit het raam gegooid moet worden.
@19, aanvullend bij @23: Inderdaad, voorbeelden zou mooi zijn, maar zelfs dan is het nog niet voldoende: graag ook een uitleg over wat oorzaak en wat gevolg is. Doet een land het goed omdat het “de begroting op orde heeft” of heeft is de begroting sluitend omdat het economisch goed gaat.
Als naar Duitsland wordt verwezen: dat heb ik @21 al beantwoord.
Dat huishoudboekje verhaal moet echt verbannen worden. Het veroorzaakt zoveel misvattingen. Dat iemand als Bouman daarmee komt is echt bizar. Dat iemand die er geen verstand van heeft met zo’n vergelijking komt begrijp ik nog wel. Je trekt nu eenmaal je individuele situatie door naar anderen. Maar als je je even verdiept in macro economie en er logisch over nadenkt kom je al direct tot de conclusie dat het huishoudboekjesverhaal nergens op slaat. Waarom dit toch bij -ogenschijnlijk- intelligente mensen als Bouman blijft hangen, onbegrijpelijk.
Verder blijft de constructie van de eurozone fout. Met z’n allen aan een soort pseudo goudstandaard. Begin vorige eeuw werkte dat ook niet zo denderend goed.
Cullen Roche beschrijft het hier goed:
“I’ve stated that Europe looks much more “Japanese” than America does. And the reason is simple – their monetary system remains suboptimal. The incomplete monetary system has resulted in a permanent inadequacy of aggregate demand because the single currency system has no inherent mechanism by which it can rebalance its trade imbalances. And since the Germans refuse to allow a central Treasury to redistribute from the north to the south (as is done in the USA) then the south is in a state of near permanent decay. Ironically, this actually brings down the north because the north relies on the south for a big chunk of its exports.
So the story here remains the same. The European and global economies are being dragged down by silly policy decisions and an inability to recognize a design flaw in the Euro. They either need to make a push towards something more closely resembling a United States of Europe or they need to break up the whole thing and revert back to individual currency systems. One thing is for certain – the current system isn’t working well at all and something BIG needs to be done about it.”
http://pragcap.com/today-in-disastrous-policy-decisions-europe-edition
En hier:
http://pragcap.com/what-will-be-the-most-likely-cause-of-the-next-big-downturn
“Over the course of the last 5 years I have repeatedly written about one flawed system in particular – Europe. We can look at Europe’s monetary system and identify, for a fact, that it has a structural flaw. That is, with a single currency the countries are all locked into a fixed exchange rate. This leads to natural trade imbalances within Europe. So the trade imbalances can’t rebalance via FX markets. But there’s a bigger problem. The countries also can’t print their own currency to devalue the currency. And perhaps most importantly, there is no central Treasury system to redistribute funds to alleviate the debt burdens that inevitably arise from the current account deficit nations. So you end up with a bunch of bankrupt nations who can’t print money, can’t rebalance via FX and won’t get any outside assistance. This is PRECISELY what happens in the USA except states like Florida, Louisiana, South Carolina, Hawaii and Virginia receive huge amounts of federal aid which helps alleviate what would otherwise become an unbearable debt burden.”
Dit kun je samenvatten in één begrip: demand-destruction / vraaguitval.
Koopkracht gaat omlaag; de winkelomzet (consumptie) gaat omlaag en dus kan ook de produktie omlaag.
Het gevolg is dat het energieverbruik omlaag gaat en daarmee ook de CO2-uitstoot.
Het is geen complot, het is geen vooropgezet plan. Het zijn gewoon aan elkaar gekoppelde verschijnselen, die tegelijkertijd optreden.
Moeten we de neergang van koopkracht, consumptie, produktie en energieverbruik tegenhouden door meer krediet te verstrekken aan bedrijven, overheden en particulieren?
Ik weet het niet… ik heb Grenzen aan de Groei gelezen en kan nooit meer onbevangen naar een economische recessie kijken,
@27: Eens, maar wat denk je er aan te doen. De euro afschaffen is nog veel kostbaarder – de economische gevolgen daarvan zijn niet minder dan rampzalig volgens mij.
@29: tja, mee eens dat opbreken ook erg moeilijk en kostbaar zal zijn.
Verdere integratie zou kunnen werken, mits:
– iedereen (politici en burgers) zich realiseert dat zo’n transfer unie dan nodig is
– het economisch beleid gericht gaat worden op de demand side in plaats van supply side.
Voorlopig zie ik op beide punten grote belemmeringen
@30: ik zie eigenlijk wel een relatie tussen het ontbreken van een europese vakbeweging (nederlandse *en* poolse chauffeurs die beiden staken voor betere arbeidsomstandigheden/loon) en de focus op de ‘supply side’ ipv demand side.
@30: het zal toch moeten gebeuren, want als we door gaan zoals nu gaat de wal het schip dat Europa heet zeker keren. Het zal een lelijke stranding worden, zoiets als de Costa Concordia bij het eiland Isola del Giglio.
@31: stja …de vakbeweging: hopeloos op dit moment, juist nu het zo belangrijk is. Maar mensen denken nog dat het niet meer nodig is, of men is er tegen om ideologische redenen.
Mathijs? Dat is toch die man van de staatsschuld leugenmeter die altijd instemmend op twitter geciteerd wordt?
Ter info dankzij onze pensioenreserves hebben we geen staatsschuld en ook geen EMU-tekort en dankzij de latente belastingclaim op die pensioensysteem verdienen we jaarlijks 12 mld. op onze niet bestaande staatsschuld ( rendement minus interest). Onze staatsschuld is immers belegd in de pensioenpot van 1.400 mld.
Ik heb al vaker over metaforen in de economie geschreven. Dit is de metafoor ‘de economie als gezin’. Mathijs Bouman laat hier zien hoe deze foute metaforen de wereld in komen: ‘deskundigen’ zoals hij vertellen het aan de mensen.
Michel, de metafoor gaat niet over de (europese) economie als gezin maar over de Europese Unie (beter gezegd: de Eurozone) als een gezin. Als in: dat afspraken over geld tussen landen bindend moeten zijn. Je snapt er weeres weinig van. Daarom is Matthijs de doctor en jij niet.