OPINIE - In een fraai vormgegeven longread laat The Economist zien hoe iedere financiële crisis ertoe leidt dat de overheid (en dus de belastingbetaler) steeds sterker betrokken raakt bij het wel en wee van banken. De cyclus is ongeveer als volgt: de banken nemen te grote risico’s en komen in de problemen, de overheid ziet economische rampspoed aankomen en grijpt in met belastinggeld, de banken krijgen strengere regels opgelegd om te voorkomen dat het probleem zich herhaalt, de overheid laat de teugels weer een beetje vieren, de banken gaan zoeken naar manieren om binnen de nieuwe regels de winst te maximaliseren (door risico’s te nemen).
Dat moet stoppen, vindt het liberale weekblad. Als banken zich misdragen, dienen zijzelf de pijn voelen, niet de belastingbetaler. Anders gezegd: de overheid moet minder garanties afgeven en minder snel ingrijpen. De vraag is hoe je dat doet. De meest logische manier lijkt te zijn om ervoor te zorgen dat publiek noodzakelijke infrastructuur niet in het faillissement van een private partij kan worden meegezogen. Zo werkt dat met het wegennet, het elektriciteitsnet (wankel, zie de recente commotie om Alliander), het spoornet en ooit het telecomnet.
De eerste stap zou de heroprichting van de Postbank zijn, een simpele bank die betalingen voor je regelt en waar je spaargeld veilig is, omdat deze bank niet failliet gaat zolang Nederland zelf niet bankroet is. Iedereen met een burgerservicenummer heeft automatisch een Postbankrekening. Je hoeft er niks mee te doen, maar als je eigen bank in de problemen komt, heb je altijd een reserve voor de elementaire bankdiensten.
Hieraan gekoppeld zou de afbouw van het Depositogarantiestel moeten zijn. Deze garantie op spaartegoeden is in de afgelopen crisis juist verhoogd van 30.000 naar 100.000 euro, zodat consumenten en banken minder de gevolgen voelen van door hen genomen risico’s. In principe betalen de banken zelf het stelsel, maar de ondergang van één grote bank in Nederland is genoeg om de rest omver te trekken, dus uiteindelijk zal de staat moeten bijspringen. Laat het dan maar duidelijk zijn: alleen bij de Postbank is je geld veilig (maar krijg je een lage rente).
Op deze manier is de primaire infrastructuur voor consumenten veilig gesteld en zijn ook de risico’s helder verdeeld. Ervan uitgaand dat grote bedrijven in staat zijn hun eigen risicomanagement te voeren, blijft de vraag waaruit een nationale bankinfrastructuur voor het mkb zou moeten bestaan. Suggesties zijn welkom hieronder.
Reacties (19)
Dit is een leuk stuk, maar ik wil graag een paar kanttekeningen bij je analyse zetten. Allereerst de oprichting van de Postbank: op zich een aardig idee om de betalingsinfrastructuur veilig te stellen, maar de betalingsinfrastructuur is maar een klein deel van waarom grote banken niet failliet kunnen. Een belangrijkere reden daarvoor is dat wanneer ze failliet gaan, een hoop mensen hun vermogen verliezen, de kredietverstrekking afneemt, en het vertrouwen in het hele financiële systeem verdwijnt. Waar het hier om gaat, is hoe geloofwaardig het voor de overheid is om banken failliet te kunnen laten gaan. Ik verwacht dat puur het oprichten van een Postbank hier geen verandering in brengt. Als dan ineens blijkt dat ABN AMRO bijna omvalt, blijft de prikkel bestaan om deze bank te redden, omdat de kredietverlening anders stilvalt.
Daarnaast geef je in je laatste zin eigenlijk de essentie van het probleem weer: bankieren kan nooit helemaal veilig zijn, omdat banken deposito’s die direct opvraagbaar zijn, omzetten in lange termijn kredieten. En dit is ook goed: voor het mkb, omdat die zo aan relatief goedkope financiering kunnen komen, en voor de depositohouders, omdat de bank door leningen te verstrekken geld kan verdienen om de depositohouders een vergoeding te betalen in de vorm van rente. Maar het zorgt wel voor een ingebouwde fragiliteit van het systeem.
Risico’s nemen is dus inherent aan het bankieren, en zorgt normaal ook voor welvaart. Het gaat er dus niet om alle risico’s te voorkomen, maar wel om excessieve risico’s te vermijden. Dit kan je bijvoorbeeld doen door degenen die profiteren van de risico’s die genomen worden (eigenlijk iedereen die geld aan de bank leent of investeert als aandeelhouder), ook te laten betalen wanneer die risico’s werkelijkheid worden. Denk dan bijvoorbeeld aan kapitaaleisen (liever rond de 20-30 dan de 2-3 procent), of bail-in zoals voorgesteld door de commissie Liikanen.
@1
Aan de andere kant: als overheden eenmaal een paar grote banken hebben laten vallen wordt dat op een gegeven moment een risico waar bedrijven en andere banken rekening mee gaan houden. Dan geeft het omvallen van nog een bank een kleinere schok aan het vertrouwen en zullen banken minder grote risico’s nemen. Dat zou in theorie moeten leiden tot een bij vlagen langzameren, maar gemiddeld even hoge groei (misschien wel hoger omdat een schok ook echt dingen stillegt).
Geld verstrekken met een kapitaaleis van 100% is ook iets dat zou kunnen, al rijmt dat moeilijk met het huidige stelsel waarin wordt gerekend op inflatie.
Ik denk dat de makkelijkste stap is het hebben van banken die zich gedragen zoals de Postbank die @0 voorstelt. Oftewel gewoon het scheiden van zaken- en retailbanken zoals al 100x is voorgesteld door mensen die er heel veel verstand van hebben.
@1 Risico’s is inherent aan bankieren, of in bredere zin aan ondernemerschap. Banken verrichten weliswaar niet het werk van God, maar zijn een noodzakelijke factor in de economie. Je moet dus niet van de banken af willen, maar wel de risico’s transparant maken en het falen zoveel mogelijk neerleggen bij degenen die de risico’s genomen hebben.
Het heroprichten van de Postbank zal op zichzelf de gevolgen door falen bij de ABN-Amro niet sterk verminderen, maar wel de politieke mogelijkheden om hard in te grijpen versterken. Je zag in de kwestie Cyprus hoezeer het beleid beïnvloed werd door de politieke wil om kleine spaarders te ontzien. Met een Postbank haal je die (deels) uit de vergelijking. Je voorkomt ook dat consumenten blind achter de hoogste rente aanhuppelen zonder zich af te vragen of het wel kosher is (denk Icesave).
@1 Ik zie dit dan ook niet als een technocratische oplossing — een antwoord op: wat moeten we het doen? — maar als een politieke — een antwoord op: hoe krijgen we het voor elkaar? Een nationaal alternatief zal een ijkpunt zijn voor andere banken en als je als consument een andere bank kiest, is het (politiek) makkelijker jou niet te hoeven helpen als het misgaat. Als het alternatief zelf omvalt, dan is het (politiek) wel logisch om met belastinggeld bij te springen. Die bank is namelijk van ons allemaal.
EDIT: #3 was me voor:
@1, Wat betreft die kredieten richting MKB: http://www.z24.nl/ondernemen/nederlands-mkb-komt-moeilijker-aan-krediet-403220
In feite doen de banken dus nauwelijks wat ze zeggen te doen: ze geven vrijwel geen rente aan spaarders, en een kredieten aan ondernemers. Het is allemaal veel abstracter dan dat, met de reele economie heeft het eigenlijk niet meer zo heel veel te maken. Dat lijkt me deel van het probleem.
In principe ben ik het er mee eens; maar wat dan met de mensen die hun spaargeld verliezen?
@4 Klopt. Het gaat mij om de politieke vraag wat tot de “commons” behoort en wat niet. Zo’n Postbank zou bijvoorbeeld geen hypotheken verstrekken, maar in principe alleen Nederlands staatspapier aanhouden (al kan ik de monetaire consequenties daarvan niet helemaal voorzien, dat weet @1 waarschijnlijk beter).
@6 In mijn voorstel is het geld alleen bij de Postbank veilig. Andere banken zullen dus de consument moeten overtuigen van de soliditeit van hun beleggingen. De druk van consumenten moet dan louterend werken op het risicogedrag van banken.
In zekere zin wordt sparen bij een gewone bank dan per definitie een vorm van beleggen. Dat is het nu ook al, maar daar word je als spaarder van afgeschermd door het Depositogarantiestelsel.
Het omvallen van een bank wordt pas een probleem als het een grote bank betreft.
Het faillisement van DSB hoefde niet door de overheid te worden tegengehouden.
Het deposito-stelsel moet zo veranderd worden, dat de vorming van kleine banken gestimuleerd wordt.
Dat kan door aan de garantie een maximum te stellen per bank.
Banken die boven dat maximum zitten, moeten hun spaarders elk jaar vertellen welk deel van hun geld niet gegarandeerd wordt.
’t is maar een idee.
@9 Dat zullen dan alleen op papier afzonderlijke kleine banken zijn, maar in werkelijkheid zijn ze sterk verweven en als er één gaat, gaan ze allemaal.
O was er maar een Postbank-achtige bank. Ik vraag me af of die eigenlijk wel lagere rente zou geven, want zo’n bank zou per slot geen winstoogmerk hebben. Geen geld nodig voor aandeelhouders, marmeren kantoren en bonussen… misschien kregen we zelfs wel weer rente op de betaalrekening, of rente op een spaarrekening die hoger is dan de inflatie.
Bij de ABN krijg ik én haast geen rente op mijn spaargeld, én ik moet betalen voor mijn lopende rekening, én ze lenen blijkbaar weinig geld uit aan ondernemers en huizenkopers. Die bank functioneert dus eigenlijk helemaal niet, of alleen voor de directeuren.
@11
Als er geen winstoogmerk is waar zou dan die rente vandaan komen? Welke prikkel zou er zijn om wanbeleid af te straffen? Concurrentie om klanten is vrij belangrijk als je wilt dat het bedrijf niet in elkaar zakt (er zijn natuurlijke monopolies: sectoren waarbij altijd een monopolie zou resulteren, dus dat moeten wel staatsbedrijven zijn, maar bankieren is niet een natuurlijk monopolie). Een nationale Postbank zou waarschijnlijk om de zoveel jaar een dik schandaal opleveren en vanaf de grond weer opgebouwd moeten worden, dus dat is ook niet HET antwoord. Er moeten gewoon meerdere banken zijn die zich toesplitsen op alleen maar particulierenen en vooral met stabiliteit, ipv. hoge rente pronken.
Als er geen winstoogmerk is waar zou dan die rente vandaan komen?
Gaaaaap.. letterlijk in les 1 van de middelbare school economie wordt rente als inkomen expliciet genoemd als losstaand van winst als inkomen. Major fail.
@13
Ja hoor, heel grappig. Een bedrijf dat geen interesse heeft in winstgevendheid (of uberhaupt zelfredzaamheid want de overheid zit dan toch vast aan die Postbank 2.0 en haar miljoenen rekeninghouders) maar wel probeert een uitkering te maximaliseren aan mensen die nergens anders heen kunnen, waarbij die uitkering het bedrijf alleen maar geld kost, alleen maar omdat die uitkering boekhoudkundig iets heel anders is dan winst die aan aandeelhouders of andere eigenaars van het bedrijf wordt uitbetaald…
@11 Zo’n bank zou per definitie geen hoge rente mogen geven, omdat dat de markt zou verstoren. Ze geniet immers als enige staatssteun in de vorm van een depositogarantie. Het zijn van veilige infrastructuur is haar enige functie.
@14: Ja hoor, heel grappig.
Nee het is echt zo. Rente is echt iets anders dan winst. Overigens als bedrijven enkel door winst iets zouden ondernemen zou er geen water uit de kraan stromen. Dus je hele “model” van de werkelijke economie is sowieso je reinste bullshit.
Het zijn van veilige infrastructuur is haar enige functie.
Daar ga je te kort door de bocht: banken moeten ook krediet verstrekken.
@14, misschien moeten we die basisaanname eens wat meer ter discussie stellen, dat winst de enige motivatie is om iets te doen en dat er dus niets kan bestaan dat geen winst als doel heeft. Het is zo evident niet waar dat het absurd is hoe we die aanname zoveel macht geven.
Great idea! Interesting article! If you need a really effective solution to your academic problems, we have the answers! Writings-centre.com
@17
Het is winstbejag + concurrentie waar het om gaat. Je kunt die aanname verwerpen, maar dat hebben velen in de geschiedenis al geprobeerd en het lukte nooit. Non-profits bestaan wel hoor, maar die selecteren een bepaald type mensen, het kan niet werken voor de bredere economie.