Die Endlösung des Daklozensproblems

In het winkelcentrum hoorde ik laatst de ene vrouw aan de andere stellig mededelen: “Ik weet niet of je het erg vindt, maar ik volg een assertiviteitscursus.” Met droge ogen, zonder te lachen. Daarna ging het gesprek al snel over de verharde samenleving. De cursusmevrouw dacht dat het allemaal meeviel en vond het een kwestie van perceptie. Daar heeft ze volkomen gelijk in, maar één ding zag ze niet in: percepties tellen ook mee. Misschien wel sterker dan ooit.
Dat is duidelijk in de kop “Daklozenprobleem wordt aangepakt” die achteloos op 15 januari 2006 Teletekst siert. Daarin zit de hele nationale afkoeling, de maatschappelijke en politieke klimaatsverandering in een doorzichtig doosje verpakt.

Laten we het bericht even stelselmatig doorlopen. Het begint met de suggestie dat er nu niet gepraat wordt maar er daden worden gesteld. Praten is zóóó jaren ’90, dus een plan is al snel verdacht als het geen plan van aanpak heet: “De vier grote steden hebben een plan van aanpak opgesteld om alle daklozen van straat te krijgen.” Ook opvallend: enkele jaren geleden zou men in ieder geval nog mededogen hebben geveinsd met de mensen zonder dak boven hun hoofd, gesuggereerd dat het pas echt menselijk is als je je hun lot aantrekt en ze een beter leven geven wil. Want anders staat het zo hardvochtig. Anno 2006 niets van dat alles. We willen ze zo snel mogelijk van de straat omdat die vieze mensen ons stadsplezier bederven, en een stinkende streep door ons citymarketingplan (van aanpak uiteraard…) trekken. Daarnaast hebben belasting-betalende burgers er last van en dat bekijk je niet van geval tot geval, maar dat gevoel van onveiligheid moet je radicaal de kop indrukken. “Het is een vrij land en ik mag dakloze zijn als ik dat wil,” is een onzinnige krakerskreet die inmiddels in de geschiedenisboeken mag worden bijgeschreven en daarbuiten geen bestaansrecht meer heeft. De wet van de omgekeerde solidariteit geldt ook hier: zwervers moeten nu maar eens meeleven met shoppende burger die hen jarenlang ongemoeid heeft gelaten.

Maar wacht! Worden in deze tijd van ultieme individualisering nu daklozen allemaal over één kam geschoren? De oplettende en daardoor verontruste lezer wacht een geruststelling: “Alle daklozen krijgen een eigen behandelplan, zegt wethouder Van den Anker van Rotterdam.” Niet zomaar een plan, een behandelplan natuurlijk. Dat is net zoiets als een actieplan. Iets met daden. Op maat. Gelukkig.

“De overlast door dak- en thuislozen moet in 2013 met driekwart verminderd zijn.” Sommigen zijn dak- en anderen thuisloos. Dat is een groot verschil. In mijn vriendenkring ligt er een man in een scheiding, en hij zwerft inmiddels met een matras van vriend tot vriend. Thuisloos is hij. Dat is niet zielig, dat is een hoop overlast. Per definitie.

Naast mijn kantoor zit het hoofdkantoor van de Daklozenkrant Nijmegen. Ik heb altijd gedacht dat er daklozen in alle soorten en maten waren. Verslaafden en psychotische gevallen waar je iets mee moet, mensen die simpelweg weer opkrabbelen en daklozen die kiezen voor een bestaand zonder zorgverzekering. En dat het problemen geeft die je al jaren geleden had moet aanpakken, al was het alleen maar omdat het een schande is dat één van de rijkste landen ter wereld mensen heeft die uit nood in de winter op straat zwerven. Ik begrijp van het kabinet dat die houding in dit tijdsgewricht écht niet meer kan. Als ik weer eens een praatje maak met één van die jongens zal ik hem niet meer aanspreken als persoon met een verhaal, maar als het verschijnsel dat hij werkelijk vormt. Een problematiek. Een hoop overlast. Zeg maar hoop.