COLUMN - Oh, de armzalige kortzichtigheid! Kijk je een hele avond lang mateloos geboeid naar de verkiezingsuitslagen, twitterfeed in de aanslag voor de werkelijk scherpe commentaren, en wat gebeurt er?
Terwijl ik onverwacht word meegesleept door het politieke drama van die avond – de PvdA lijkt even groot te worden als de VVD, oh nee toch niet; ja de PvdA loopt warempel alsnog in, oh nee toch niet genoeg; de VVD lijkt de grootste partij te worden, maar wanneer weten we dat zeker? – begon de ene na de andere politiek journalist te zeuren over de afwezigheid van stemcomputers.
Als we stemcomputers hadden gehad, hadden we nooit zo lang hoeven wachten op de definitieve uitslag. Een enkele druk op de totaalknop had volstaan, we hadden een instant uitkomst kunnen hebben! Nu moesten we maar liefst zes uur delibereren voordat we wisten waar we aan toe waren. Het was een gotspe, vonden ze.
Niet eerder heb ik mensen zo hartstochtelijk zien beweren dat ze liever overbodig waren geweest. Immers: de hele verslaggeving van die avond was erop gebaseerd dat lokale stemuitslagen druppelsgewijs binnenkwamen, en dus steeds nieuwe stof voor speculaties boden.
De fameuze ‘druk op de knop’ waaraan de politiek verslaggevers massaal refereerden, had ze die avond werkeloos gemaakt. Of had ze gereduceerd tot het cliché van sportjournalisten. Niks anders overgebleven dan de sentimentele vraag: ‘En hoe voelt dat nou, om zo’n resultaat te boeken?’
Nog erger was het pijnlijke gebrek aan kennis dat uit die opmerkingen over stemcomputers sprak. Iedereen die zich er een beetje in heeft verdiept, weet dat stemmen per computer zo onbetrouwbaar is als de neten, en dat ermee knoeien een fluitje van een cent is.
Hadden we digitaal gestemd, dan wist ik zo tien mensen te bedenken die er onnaspeurbaar voor hadden kunnen zorgen dat de Piratenpartij landelijk de absolute meerderheid had gekregen.
Wat me schrik aanjaagt, zijn niet die hackers. Wat me schrik aanjaagt, zijn journalisten die ondanks een stortvloed aan bewijs niet doorhebben dat stemcomputers volstrekt onbetrouwbaar zijn. Wat me schrik aanjaagt, zijn journalisten die binnen zes uur definitieve uitslagen willen, terwijl ze terdege weten dat de formatie van een kabinet daarna nog maanden kan duren.
Wat me vooral schrik aanjaagt, is de wetenschap dat er na de OV-chip, het EPD en Diginotar nog steeds politiek journalisten zijn die denken dat als de overheid iets automatiseert, het dús wel goed zal zijn.
Dit artikel is ook in het Parool verschenen.
Reacties (30)
Iedereen die zich er een beetje in heeft verdiept, weet dat stemmen per computer zo onbetrouwbaar is als de neten
Dat lijkt me een stelling die toch echt wel enige bewijzende inspanning van de steller behoeft. Wat we wel weten is dat met de hand tellen per definitie onbetrouwbaar is en dat (zowel mechanische als elektronische) machines aanmerkelijk betrouwbaarder tellen dan mensen. Een ander argument tegen papier is de benodigde hoeveelheid (het stemformulier is echt belachelijk groot en dus ook nogal onhandig bij zowel stemmen als tellen en door de wijze van vouwen kan zelfs door anderen soms gezien worden welke partij is gestemd).
@Bismarck
Wat we wel weten is dat met de hand tellen per definitie onbetrouwbaar is en dat (zowel mechanische als elektronische) machines aanmerkelijk betrouwbaarder tellen dan mensen
Dat lijkt me een stelling die toch echt wel enige bewijzende inspanning van de steller behoeft.
Integratle herplaatsing van mijn reactie op spaink.net:
Ik heb het toch anders ervaren. Ik was positief verrast dat de NOS zowaar uitleg verschafde over waarom we geen stemcomputers meer hebben. En, nog veel belangrijker, men vertelde erbij dat (vrijwel alle?) Westerse landen geen stemcomputers hebben en ook niet snel zullen krijgen. Op de inhoud van die uitleg valt dan nog wel wat aan te merken, maar door op prime-time tijd te besteden aan dit onderwerp hebben ze buitengewoon veel punten bij mij verdiend.
En dan kan men zeuren wat men wil (ik vond dat nog wel meevallen), wat hier heel erg duidelijk werd is dat het heel gek moet lopen als er weer eens een kortzichtige ongeinformeerde beslissing wordt genomen over het herinvoeren van stemcomputers.
@jan, #2 Wat we wel weten is dat met de hand tellen per definitie onbetrouwbaar is en dat (zowel mechanische als elektronische) machines aanmerkelijk betrouwbaarder tellen dan mensen
Dat weten we niet. We weten alleen dat we een computerprogramma kunnen maken dat dat betrouwbaarder kan. We kunnen echter net zo makkelijk een computerprogramma maken dat het totaal fout doet of subtiel en nauwelijks merkbaar fout.
Van mensen weten we ongeveer wel hoe goed of fout we het doen. De tellers controleren elkaar, de waarnemers observeren of dat goed gaat. Hier en daar zal er een foutje worden gemaakt, maar dat was het wel. Van een computer weten we volstrekt niet hoe betrouwbaar hij telt, bovendien kunnen we het niet observeren of anderszins controleren.
Als we dan toch zonodig stemcomputers willen invoeren, heb ik een beter idee: laat die computers achterwege en geef uw stempassen gewoon aan de software engineers die die krengen bouwen. Is veel makkelijker en goedkoper:-)
@2: machines maken bij tellen (en bij zo’n beetje elke vorm van meten) minder toevallige fouten dan de mens. Het is daarom dat we ook in zoveel gevallen gebruik maken van elektronica (en andere machines) om dingen voor ons te meten: Ze kunnen het nauwkeuriger dan wij.
Mocht je de bewijsvoering onvoldoende vinden, dan stel ik voor dat je de volgende keer als je een wedstrijd organiseert geen gebruik maakt van een stopwatch, maar gewoon zelf de secondes en minuten van elke deelnemer aftelt, tenzij je denkt dat een stopwatch nauwkeuriger kan tellen.
@1 Dat handmatig tellen gaat ongetwijfeld ergens fout ja, maar de mogelijkheid om op grote schaal te frauderen ontbreekt, er kan gewoon een telfout optreden, en dat is dan ook alles. En daarom is handmatig tellen beter dan met de stemcomputer.
@4: Ook stemcomputers kun je controleren op systematische meetfouten (die overigens niets met nauwkeurigheid en dus betrouwbaarheid te maken hebben). Is bij meerdere van de tig andere topics over stemmachines de afgelopen weken al geopperd.
/offtopic: Is er bij de redactie niet iemand die op redundancy let? In de afgelopen twee dagen is dit alweer het tweede artikel (na de kiesdrempel) dat inhoudelijk nauwelijks afwijkt van recente eerdere artikels. Het wordt een beetje afgezaagd om meermaals per maand dezelfde discussie te moeten herhalen.
@7 heel moeilijk, het is vrij makkelijk om softwarematig de echte stemming van de test te onderscheiden, en wie gaat dat testen? hoeveel kost dat?
@6: Die garantie heb je ook niet bij handmatig tellen (ook mensen die op kiesbureaus werken kunnen opzettelijk verkeerd tellen), terwijl telmachines (met papertrail) net zo goed te controleren zijn. Zelfs als je alleen de papertrail telt (en de computertelling puur ter confirmatie gebruikt), ben je nog beter en sneller uit dan in de huidige situatie, omdat de kaartjes aanmerkelijk kleiner kunnen zijn dan de huidige stembiljetten.
@9 Nee hoor, elke burger heeft het recht bij de telling van de stemming aanwezig te zijn!
Stemmachines met paper trail en natellen ja.. maar wat is het voordeel dan? En maakt die paar uur sneller dan zoveel uit? Voor wie is dat goed behalve de NOS?
@10: In hoeveel procent van de stemlokalen is elke burger in het stemlokaal? En als jij als niet-complot-lid in stemlokaal A bent, hoe weet je dan dat in stemlokaal B niet even 100 PvdA-biljetten op het VVD-stapeltje gelegd worden?
Het voordeel is dat de prints kleiner zijn en dus sneller en nauwkeuriger te tellen. Bovendien heb je met een druk op de knop de foutloze computertelling achter de hand om te kijken of en waar je met de handmatige telling fouten gemaakt hebt, dat scheelt al snel een keer of twee tellen (want bij handmatig tellen kom je geen twee keer op hetzelfde aantal uit).
@11 Elke burger? Alleen zoveel als het niet vertrouwen..en tja, als jij als niet-complot lid gelooft dat elke andere burger in het hele land bezig is tegen je te frauderen, dan kun je je net zo goed meteen laten opnemen..
Feit blijft dat die onvermijdelijke telfouten geen stelselmatige verkiezingsfraude zijn en dat stelsematige verkiezingsfraude gewoon onmogelijk is met papieren stembiljetten.
…bij dit alles kan volgens mij nog een mogelijkheid worden aangekaart die het beste van de twee methodes combineert: zorg er gewoon voor dat de stembiljetten – die handmatig worden ingevuld- mechanisch uitleesbaar zijn. Als de PTT handgeschreven enveloppen kan uitlezen, dan moet het ook mogelijk zijn een stemkaart uit te lezen waarop in de daartoe bestemde hokjes “Lijst 7, kandidaat 8, Jan Pietersen” o.i.d. is ingevuld.
Stemcomputers zijn natuurlijk veel betrouwbaarder in hun tellingen dan handmatige tellingen. En wanneer stemcomputers fouten maken, zijn die altijd door mensen veroorzaakt.
Verkiezingen in Wit Rusland, Oekraïne, enz, enz ,enz, bewijzen dat handmatig stemmen totaal niet betrouwbaar hoeft te zijn, terwijl van geen enkele stemming met stemcomputers nog bewezen is, dat de uitslag onbetrouwbaar was. Er is alleen aangetoond, dat stemcomputers gehackt zouden kunnen worden.
@12: “Feit blijft dat stelsematige verkiezingsfraude gewoon onmogelijk is met papieren stembiljetten.”
Dat heb ik net weerlegd. Bovendien kun je met stemcomputers stelselmatige fraude (via papertrail) net zo moeilijk maken als met stemmen op papier. Je verliest dan een deel van het voordeel (tellen duurt langer dan met de machine, maar korter dan met stembiljetten), maar er blijven nog wel voordelen over (betere waarborg van het stemgeheim, besparing van een bos aan papier).
@15 Hoe heb je dat weerlegt? Door te stellen dat het mogelijk is als èlke andere burger fraudeert en je niet bij alle stembureaus tegelijk kunt zijn? Leg alsjeblieft enig realisme aan de dag.
Waarom beter stemgeheim?
En besparing van een bos aan papier is beter voor het milieu dan die stemcomputers + printouts?
@19
ook daar kun je mee frauderen.. door bijvoorbeeld biljetten uit een bepaald kantoor te beschadigen. Zo is GW Bush aan zijn overwinning gekomen..
Right. Wat een totale bullshit. Ze kent dus 10 mensen die élk systeem op élk gewenst tijdstip zouden kunnen hacken.
Dat de stemcomputers uit het verleden slecht waren wil niet zeggen dat ze dat in de toekomst ook zullen zijn. En ja, die nieuwe stemcomputers zullen vast ook manipuleerbaar zijn.
Het gaat erom dat het risico daarop wordt teruggebracht en dat kan worden gechecked of ermee geklooit is. Het gevaar moet teruggebracht worden tot redelijke proporties. Zoiets als net zo veilig als stemmen met het rode potlood, bijv.
Het is raar dat Amsterdam vrij snel was met de uitslag t.o.v. andere veel kleinere steden.
@16: Nee, jij beweerde dat omdat bij elk stemlokaal een burger aanwezig kán zijn, fraude onmogelijk is. Zelf weet je ook wel beter (over realisme gesproken): Bij de meeste stemlokalen is er niemand behalve de tellers aanwezig, dus fraude is in 95% van de stemlokalen wel mogelijk, mits de tellers het maar onderling eens zijn. Los daarvan geeft #14 ook wel aan dat bewezen is dat fraude zeer wel mogelijk is bij stemmen met papier en potlood.
Wat betreft het stemgeheim: Ik weet niet of jij vorige week hebt opgelet, maar het stembiljet was een nogal groot papier dat op een nogal bepaaldelijke wijze was gevouwen. Om op lijst één te stemmen, hoefde je het biljet maar heel beperkt open te vouwen en ik heb mensen dat zien doen (maw. ik weet van een aantal mensen dat ze VVD hebben gestemd). Voor lijst 10 of 11 daarentegen moest je het hele vel openvouwen.
Het oppervlak van het vel kan met een papertrail minstens een factor 20* kleiner dan het huidige stembiljet, dat scheelt nogal een slok op een borrel.
*waarschijnlijk zelfs 50.
@Anoniem: je bent je er toch wel van bewust dat er regelmatig fraude plaatsvindt bij verkiezingen in verschillende delen van de wereld, met stembiljetten? Vrachtwagens vol al ingevulde stembiljetten is een beproefde tactiek, bijvoorbeeld. En dat gebeurt juist in landen waar het tellen van stemmen live op de tv te volgen is.
Ik blijf me verbazen over de drammerigheid waarmee het punt over de slechtheid van stemcomputers gemaakt wordt. Het wordt niet meer nodig geacht de nadelen van stemcomputers te beargumenteren, er vindt totaal geen erkenning plaats van de nadelen van het tellen met papieren stembiljetten, laat staan een eerlijke weging van de voor en nadelen.
In dat licht is het punt van Pedro wel belangrijk: is er ergens al een keer fraude bewezen bij verkiezingen met electronische stemcomputers?
@Redactie: gezien het aantal artikelen van mensen die tegen het gebruik van electronische stemmen zijn (in wat voor vorm dan ook), wordt het niet eens tijd voor een artikel waarin het gebruik van electronisch stemmen juist beargumenteerd wordt?
@19: Hoezo dat?
@21 Hier kun je gewoon controleren of de stembus niet stiekem al vol zit als het stembureau opent, ze blijven de hele dag onder het oog van het stemmende publiek en worden na sluiting van het stembureau direct en in openbaarheid geopend.
En zelfs al zou je een heel stembureau kunnen manipuleren dan nog zou dat vrij subtiel moeten gebeuren omdat de uitslagen per stembureau openbaar zijn en te grote verschillen meteen op zouden vallen (waarna de mogelijkheid van een hertelling bestaat, en ook het natellen en controleren van het aantal kiespassen). Dit terwijl er ook maar ongeveer 1000 mensen stemmen per stembureau.
Mogelijke verschil? hooguit 200 stemmen. Voor een zetel heb je 66.000 stemmen nodig.
@20 En ja Bismarck in het overgrote deel van de stembureaus is er idd niemand die bij het tellen aanwezig is behalve de bejaarden die het stembureau bemannen, maar dat komt omdat het proces zo ongelovelijk controleerbaar is dat het onmogelijk is om op enige schaal te frauderen, en daar is de laatste decennia ook nooit sprake van geweest. Als de shit aan zou zijn en bijv. de SP bang zou zijn dat er gefraudeerd zou worden zouden er op elk stembureau zo twee mensen zitten om het te controleren. (is in het verleden ook zeker gebeurd toen het algemeen kiesrecht net was ingevoerd)
Kan iemand mij een nadeel geven van een paper trail (waarbij de kiezer zelf zijn papieren stem in een stembus stopt) t.o.v. de huidige papieren stembiljetten?
voordelen:
– snelle voorlopige uitslag uit de computer
– minder ongeldige stemmen (twee hokjes kleuren, onduidelijk kleuren, buiten de lijntjes kleuren)
– makkelijker te tellen (kleiner stembiljet)
– eventueel electronisch te tellen (extra controle)
@23: Hier kun je gewoon controleren of de stembus niet stiekem al vol zit als het stembureau opent
Dat is onjuist, de stembus moet afgesloten zijn voor het stembureau geopend wordt.
worden na sluiting van het stembureau direct en in openbaarheid geopend.
Hier verschuil je je weer achter dezelfde redenering als in #10. het feit dat het openbaar is, vormt geen enkele garantie ervoor dat er ook iemand buiten de leden van het stembureau aanwezig is (en een enkele uitzondering daargelaten, is er ook niemand anders).
En zelfs al zou je een heel stembureau kunnen manipuleren dan nog zou dat vrij subtiel moeten gebeuren omdat de uitslagen per stembureau openbaar zijn en te grote verschillen meteen op zouden vallen
Gezien de enorme verschuivingen van de afgelopen vier verkiezingen (die bovendien per stembureau nogal verschilden), kunnen behoorlijk grote manipulaties nog subtiel genoeg zijn om niet op te vallen. Wie zegt dat al die abnormale verschuivingen (en niet te vergeten de enorme verschillen met de peilingen) niet het gevolg zijn van stemfraude?
Mogelijke verschil? hooguit 200 stemmen. Voor een zetel heb je 66.000 stemmen nodig.
Bij de afgelopen verkiezingen hingen er meerdere zetels op enkele honderden tot duizenden stemmen. Dat zou betekenen dat subtiele manipulatie van maar een dozijn stembureaus (van de ongeveer 10.000, uitgaande van 1000 stemmen per bureau) al een verschuiving van 4 zetels op kan leveren (twee zetels eraf bij A en B, en twee zetels erbij bij C en D).
En ja Bismarck in het overgrote deel van de stembureaus is er idd niemand die bij het tellen aanwezig is behalve de bejaarden die het stembureau bemannen, maar dat komt omdat het proces zo ongelovelijk controleerbaar is
Winkeldiefstal is ook “ongelovelijk” controleerbaar (gewoon naast elke klant een winkelbediende neerzetten) en dus is er de afgelopen decennia ook nooit sprake van geweest.
waarna de mogelijkheid van een hertelling bestaat, en ook het natellen en controleren van het aantal kiespassen
Een enkele stemmenteller met een rood potlood kan de uitslag oncontroleerbaar manipuleren door blanco biljetten alsnog van een stem te voorzien en geldige stembiljetten van een extra bolletje te voorzien. Met wat ik gezien heb van het stemmen tellen, kan iemand dat zelfs buiten medeweten van zijn collega’s doen. Daarnaast heb je nog de echt subtiele situatie van het bepalen van de geldigheid van een stem, waar de teller zelfs onbewust zich kan laten beïnvloeden door zijn eigen voorkeur (we hebben dat in Florida 2000 in geur en kleur mogen meemaken).
“Iedereen die zich er een beetje in heeft verdiept, weet dat stemmen per computer zo onbetrouwbaar is als de neten, en dat ermee knoeien een fluitje van een cent is.”
Ik zou de auteur willen uitdagen om dit eens aan te tonen. Als ik dit moet geloven dan wordt Nederland bevolkt door minimaal 10 miljoen uitstekende hackers en electronica experts. Zonder sarcasme, ik ben het niet eens met de strekking van dit artikel. Stemcomputers zijn niet 100% fool- en failproof. Stembiljetten zijn dat ook niet. Kies dan voor het handigste en goedkoopste middel.
Overigens: de laatste voorbeelden van automatiseringsprojecten die aangehaald worden zijn op verzoek van (semi)overheid ontwikkeld door private partijen. Het gebrek aan kwaliteit ligt dus niet bij de overheid. Deze kan je slechts een gebrek aan toezich verwijten.
Hoeveel van de reageerders hier hebben wel eens een stembureau bemensd?
Ik denk maar weinig, want dan zouden ze een flink aantal “argumenten” direct onderuit kunnen halen.
Elke stempas wordt geturfd. Elk ingeleverd kiesbiljet wordt geturfd. De stempassen worden na afloop geteld. Alles wordt geteld, geturfd, bijgehouden. Continue, de hele dag. Als er dus iemand vooraf 600 biljetten in de bus heeft gedaan (en dat is een hoop!), valt dat direct en onmiddellijk op, omdat het aantal stempassen daar niet mee overeenkomt.
De stemprocedure is behoorlijk goed waterdicht afgetimmerd. En vergeet niet dat er altijd tot in het oneindige nageteld kan worden (en ik vermoed dat er na elke verkiezingen een aantal gemeente-ambtenaren dat ook doen, zeker als er afwijkingen zijn. (hoe klein ook, 2 stempassen minder dan ingeleverde biljetten bv.).
En alles is openbaar. Iedereen kan en mag bij het hele proces aanwezig. Het hoeft niet, maar het is een extra waarborg.
Daarnaast brengt de Kiesraad na elke verkiezingen een uitgebreid rapport uit van alle afwijkingen. Hoe klein ook. Een fout die is opgetreden nav een verhuizing naar een andere gemeente, besloeg meerdere pagina’s in het rapport van een paar jaar geleden.
Het proces zit goed in elkaar in Nederland. Er is vrijwel geen fraude mogelijk. En het deel wat wel mogelijk is, is zo kleinschalig dat dat nooit invloed kan hebben op de uitslag.
Plus dat je overal in je gemeente mag stemmen, of toestemming mag vragen ergens anders je stem uit te brengen.
@26: Maar wie zegt dat datzelfde niet kan met stemcomputers? Waarom zou je het aantal stemmen niet kunnen bijhouden op papier en dat later kunnen checken op de machine? Sterker nog, volgens mij gebeurde dat al.
Ik heb werkelijk waar nog nooit een argument gehoord dat écht hout snijdt om stemcomputers tot in de eeuwigheid te verbieden.
Maar dat roepen van “Er is geen grootschalige fraude mogelijk in NL”, daar word ik een beetje bang van. Alles is mogelijk. Punt.
@29: Je eerste alinea klopt. Dat betoog ik ook niet. Ik verbaasde me slechts over hoe weinig mensen weten wat er allemaal in stembureaus gebeurd om fraude tegen te gaan.
Alles wat ik hier boven zeg, geldt net zo goed voor stemmen per stemcomputer, MITS een papieren uitdraai wat door de kiezer op juistheid wordt gecontroleerd en alsnog in een stembus wordt gedeponeerd. De procedure op het stembureau staat los van de methode van stemmen. Ik ben dus zelf ook niet perse tegen het stemmen met de computer, zolang maar aan bovenstaande cruciale voorwaarde wordt voldaan.
Daarnaast betoog ik niet dat grootschalige fraude niet mogelijk is, maar dat het vrijwel niet mogelijk is. (en dus niet compleet onmogelijk). Daarom blijft het belangrijk dat stembureauleden worden gecheckt, voorzitters al ervaring hebben, niet alleen gemeenteraadsleden daar zitten, burgers betrokken blijven en een ook een oog open houden. Om een bekend fictief persoon te citeren: “Constant vigilance!” Democratie vraagt betrokkenheid en onderhoud.