Natuurbehoud in tijden van oorlog

In onze rubriek Op weg naar duurzaamheid verkennen we oplossingen voor milieuvraagstukken naar aanleiding van de documentaireserie Earthrise van Al Jazeera. Deze week: natuurpark Virunga in de Democratische Republiek Congo.

In de Democratische Republiek Congo leeft men nu al bijna twee decennia met oorlog en conflict. Dat kostte naar schatting tot nu toe aan vijf miljoen mensen het leven. Weliswaar werd in 2003 een vredesakkoord overeengekomen, maar toch gaat het conflict nog steeds door. Met ingrijpende gevolgen voor mensen én de natuur.

Virunga National Park

Vanwege de uitzonderlijke biodiversiteit plaatste Unesco het Virunga National Park in 1979 op de Werelderfgoedlijst. Het enorme gebied, maar liefst 7800 km2, omvat een diversiteit aan landschappen: de gletsjers in de Rwenzori bergen, tropisch regenwoud, de savannes van Rwindi en twee actieve vulkanen. Het voortduren van de conflicten heeft het park echter flink geteisterd. De exodus van vluchtelingen uit buurland Rwanda versnelde de verwoesting van de bossen. Tijdens het conflict in Kivu bezetten rebellen het hoofdkwartier van het park, medewerkers kwamen om. Ook aanvallen van gewapende stropers eisen hun tol. Recent liet een Britse oliemaatschappij haar oog op het gebied vallen.

Na meer dan vijftien jaar van conflict leek het park in 2008 ten dode opgeschreven. De fauna is gedecimeerd. Van de oorspronkelijke 27 duizend nijlpaarden bijvoorbeeld zijn er nog maar 350 over. Olifanten worden afgeslacht om hun slagtanden. Virunga heeft ook een van de grootste populaties berggorilla’s, maar die wordt ernstig in haar voortbestaan bedreigd door rooftochten van rondtrekkende stropers en milities. Willen we de berggorilla in stand houden, dan telt elke gorilla in het park die gered kan worden. Ondanks de moeilijke omstandigheden herleeft het park en neemt het aantal dieren weer toe, met onder meer steun van de Europese Unie.

Natuurbehoud met gevaar voor eigen leven

Dat het nu weer beter gaat in Virunga, is voor een groot deel te danken aan de toewijding van de medewerkers, die zich voor het park blijven inzetten ondanks de gevaarlijke omstandigheden waarin zij hun werk moeten doen. Sinds 1996 kwamen er naar schatting zo’n 140 medewerkers om het leven. Deze aflevering plaatst hen in de schijnwerpers. We volgen hen op hun patrouilles door het park, een gevaarlijke onderneming met de gewapende stropers en milities die zich er ophouden. Sinds kort hebben zij een nieuw wapen in de strijd: bloedhonden. Daardoor zijn stropers eenvoudiger op te sporen. Bovendien wordt het daardoor een stuk veiliger, niet onbelangrijk als je weer toeristen wil aantrekken.

Mensen beschermen

Terwijl in het park dieren en medewerkers bedreigd worden, leven aan de rand van Virunga duizenden ontheemden in een vluchtelingenkamp. Onder hen veel vrouwen, voor wie seksueel geweld een dagelijks verschijnsel is. Hout verzamelen om te koken is daarmee een hachelijke onderneming. Virunga Park zette samen met hen een project op waarin briketten worden gemaakt van biomassa. Daarmee hebben de vrouwen een alternatieve brandstof en hoeven ze niet meer hun leven te riskeren om brandhout te verzamelen. Voor het park betekent het dat bomen gespaard blijven. Het project is zo succesvol dat men het nu wil uitbreiden naar meer dan 300 duizend mensen in Noord-Kivu.

Sargasso is benieuwd naar uw suggesties om onze milieuproblemen aan te pakken. Kent u mooie initiatieven die meer aandacht verdienen, plaats ze dan in de reactieruimte.