De dagelijkse Voetnoot van Arnon Grunberg

Arnon Grunberg heeft heel veel succes met zijn boeken en daarnaast ook met van alles en nog wat en het zij hem gegund. Ook al heeft hij enige tijd geleden in een reclamespotje meegespeeld. Ik vind dat zoiets toch altijd imagoschade oplevert, ook al was het maar een keer en slechts voor iets zo weinig verwerpelijks als de Telefoongids. Hoe ging het ook alweer? Grunberg houdt een lezing en een mooie jonge vrouw hangt aan zijn lippen terwijl hij alleen maar uit het bedrijvengedeelte van de Telefoongids voorleest. Uiteindelijk schijnt zij van verlangen te smelten als hij zegt: “Geen voorrijkosten”. Uiteraard leest hij alleen een simpele zakelijke mededeling voor, maar door de hele setting lijkt deze een heel andere betekenis te hebben.

Het viel mij een keer op dat hij daarnaast een zekere belangstelling voor algemeen economische theorieën heeft. Nu hij het door zijn succes naar ik aanneem altijd heel druk heeft, kan hij daar ongetwijfeld ook zijn voordeel mee doen of doet hij het zelfs al, want in die theorieën gaat het doorgaans om de efficiënte omgang met schaarste. Als rationele schrijver zou Grunberg gewoon prioriteiten moeten stellen en beginnen met het werk dat voor hem het meeste oplevert. Dat is dan in het eenvoudigste geval gewoon geld, maar dat hoeft niet, het kan ook zoiets abstracts als nut zijn. Op deze manier waarborgt hij in ieder geval dat hij altijd de voor hem meest nuttige dingen doet. Verder zou hij zijn nutsoptimum bereiken als het voor het laatste woord waar hij mee bezig is precies niet meer uitmaakt of hij het nog net wel of net niet meer opschrijft. Als dit punt eenmaal is bereikt, is hij gewoon klaar. Hij zit dan in zijn optimum. Hij heeft alles opgeschreven wat de moeite waard was en nog meer schrijven is de moeite niet meer waard.

In de praktijk zal het er ongetwijfeld niet van komen dat iemand bij elk woord deze afweging maakt, maar misschien wel bij elke bijkomende opdracht, bij elke bijkomende column bijvoorbeeld. Het kan aan mij liggen, maar bij Arnon Grunberg heb ik altijd het gevoel dat zijn in deze zin marginale column zijn dagelijkse Voetnoot op de voorpagina van de Volkskrant is. Als de dokter hem ooit zou aanraden het, om welke reden dan ook, iets rustiger aan te doen, zou de Voetnoot vermoedelijk het eerste zijn waarmee hij zou stoppen. Altijd denk ik dat deze column het laatste is wat hij er nog net even bij doet, als het maar niet te lang duurt, omdat er nog vele belangrijkere dingen op hem wachten. Misschien vertelde hij zoiets ooit in een interview en heb ik daarom altijd het gevoel dat hij zijn Voetnoten vaak op een luchthaven schrijft als hij even op een overstap moet wachten. Laptop op schoot, columnpje schrijven, verzenden en dan snel weer verder. Of dat hij ’s ochtends bij het ontbijt zit, krantje erbij, even een voetnootje schrijven en dan maar weer beginnen met het echte werk, een roman of zo.
Enkele voorbeelden:

Een keer gaat het in zijn Voetnoten over Poetin. Grunberg heeft gelezen dat Poetin niet eens zoveel verdient, maar 153.000 dollar per jaar, maar dat het mogelijk is dat hij ook nog over geheime vermogens beschikt via een bedrijf dat in Nederland is gevestigd. Grunberg eindigt met de zin: “Misschien moet dat eens worden onderzocht.” Misschien wel… Wie weet… Zou kunnen… Ik sluit het niet uit… Maar door wie eigenlijk? Door hemzelf? Door mij? Door de journalistiek misschien? Of de politie? Hij schrijft het er niet bij. Ik weet niet, in het beste geval zijn dat zo van die gedachten die bij je opkomen als je de krant leest. Maar het klinkt zelfs een beetje als de opmerking van een boze reageerder op Telegraaf.nl over dat hij een keer is geflitst.

Twee dagen later gaat het over de martelingen in de ziekenhuizen van het Syrische Homs. Martelen in een ziekenhuis is natuurlijk een beetje dubbel. Het Westen is eigenlijk tegen maar in verband met de strijd tegen het terrorisme lieten zij ook stiekem gevangenen naar Syrië brengen, dat is dus ook een beetje dubbel. En dan de Arabieren zelf. In Afghanistan zijn onlusten tegen Koranverbrandingen, maar onlusten over Syrië zijn er buiten Syrië niet. Is ook dubbel. Dubbel, dubbel, dubbel, driedubbel dubbel. Grunberg concludeert: “Mensen hebben merkwaardige prioriteiten”. Ja, ja. Toch heb ik enig begrip voor tenminste de prioriteiten in Afghanistan. Ik kan me voorstellen dat sommigen daar opgehitst door oorlogspropaganda kwaad worden over de toestanden in eigen land en ook dat zij niet tegen de toestanden in Syrië protesteren, want misschien vinden vele Afghanen de problemen in Syrië nogal meevallen.

En dan dit: Naar aanleiding van een cultuurpessimistische opmerking die Gerrit Komrij heeft gemaakt, schrijft Grunberg dat cultuurpessimisme hem meer en meer voorkomt als een hobby van charlatans en dat weinig de beschaving zoveel schade heeft berokkend als de charlatans die meenden haar te moeten verdedigen. Wat is dat nou? Een belediging? Een aanval? Haat en nijd onder auteurs? Iets anders? Wij weten het niet. Bovendien, wat is er mis mee als iemand vindt dat er te weinig boeken gelezen, te weinig schilderijen bekeken worden enz.? In een wereld waarin marketing- en reclamebureaus altijd op een veel en veel grotere schaal schreeuwen dat van alles en nog wat meer geconsumeerd zou moeten worden, kan dat nou niet echt een probleem zijn, lijkt het mij eigenlijk zelfs belachelijk om daarover te beginnen. Maar ja, iemand die zelf een keer in een reclamespotje heeft meegespeeld, ziet dat misschien anders. Toch jammer, die imagoschade.