Campagne-update: verder waar het 9 juni ophield

De Provinciale Statenverkiezingen? Vergeet het maar, dit is de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 versie b. De politieke partijen gaan gewoon door waar ze op 9 juni stopten. Nemen sommige partijen af en toe nog het woord ‘provincie’ in de mond, andere partijen – met name de oppositie – laten de schroom helemaal varen en maken de verkiezingen op 2 maart al tot een referendum over het kabinet-Rutte. En tot nu toe reageert het electoraat precies zoals het ook reageerde in de aanloop naar 9 juni: lauwtjes.

VVD
Mark Rutte en zijn VVD hebben weinig te winnen en alles te verliezen. Dat blijkt ook wel uit de voorzichtige manier waarop de partij tot nu toe campagne heeft gevoerd: de partij schuift telkenmale Rutte naar voren en laat vooral Ivo Opstelten en Fred Teeven als aangevers en frontsoldaten optreden op het onderwerp ‘veiligheid en criminaliteit’. Maar de VVD leunde de afgelopen maanden wel erg sterk op de bewindslieden en lijkt daardoor de focus wat kwijt te zijn. Rutte ontdekt nu wat het is om te moeten laveren tussen enerzijds het uithangen van de staatsman, en anderszijds het campagnevoeren voor de Senaat Provinciale Statenverkiezingen. De VVD-campagnestaf zag heel goed in dat de oppositiepartijen met flink veel modder zouden gaan smijten en men besloot de twee kopstukken van het bezuinigingskabinet, Rutte en CDA-voorman Maxime Verhagen, uit de wind te houden. Want dit kabinet mag koste wat kost niet negatief geframed worden.

En dus stuurde de VVD de arme Loek Hermans vanuit de loopgraaf het niemandsland in, waar de machinegeweren van de PvdA, SP, Groenlinks en D66 onophoudelijk ratelen. En dat doet de VVD geen goed. Waar Mark Rutte er in de verkiezingscampagne voor de Tweede Kamer behendig in slaagde om te voorkomen dat de verkiezingen wéérr een referendum over het sociale gehalte van de VVD werden, strompelt Hermans aangeschoten van de ene bomkrater in de andere. Het was niet slim om een relatief onbekende mastodont het veld in te sturen, waar de oppositiepartijen en de PVV met bekende gezichten het strijdperk in gaan. Er zit een logica achter de wil om de premier buiten het schootsveld te houden, maar die resulteert wel in verwarring en onduidelijkheid over wie nu het gezicht van de VVD is. Deze week verliest de VVD in de peilingen van de Politieke Barometer voor de Tweede Kamer drie zetels ten opzichte van de winst van vorige week.

De VVD wil niet meer in debat met D66, omdat de VVD zelf ook wel inziet dat het liberale karakter van de partij behoorlijk ondergesneeuwd begint te raken. De komende twee weken zal de VVD het over dezelfde boeg gooien als vorig jaar, namelijk keihard de PvdA bashen om het eigen, rechtse blazoen in de beeldvorming op te poetsen.

CDA
Met de christendemocraten is het pas echt slecht gesteld. Het CDA bevindt zich in een perfect storm die maar niet op lijkt te houden. Maffe Limburgse gedeputeerden die softporno en tattoeages in videoclips stoppen, een staatssecretaris die er vage subsidieregelingen op de naam van zijn (ex-)vrouw op nahoudt, een ex-minister van Verkeer(!) die zich verzette tegen de vliegtax(!) en die nu directeur wordt bij KLM(!), een zelfs onder de overgebleven CDA’ers impopulaire leider (Maxime Verhagen), en dan veel tamtam over een beraad met kritische, prominente CDA’ers, wat leidt tot een beeld van verdeeldheid. En dan moet CDA-minister van Financiën Jan Cees de Jager nog door de Europese pomp voor vergroting van het Europese noodfonds.

Het CDA verkent in de peilingen alleen maar diepterecords. De uitslag lijkt — omgezet in virtuele Tweede Kamerzetels — slechter te gaan worden dan op 9 juni, toen de partij al 20 zetels verloor. Dat vooruitzicht gaat in de media al een eigen leven leiden en dat zorgt voor een versterking van de toch al neerwaartse spiraal. Het gaat zó slecht met het CDA dat de VVD al een eenzijdig niet-aanvalsverdrag heeft afgekondigd om de partner te helpen. Maar daar trekt ‘grote vriend’ Wilders zich niets van aan. Met het warm omhelzen van Gerd Leers en de stevige anti-campagne die de PVV voert in CDA-bastions in het zuiden des lands zaagt Wilders vrolijk verder aan wat nog rest van de stoelpoten van Maxime & co.

PVV
Over de PVV gesproken, daar is het verhaal vooral ‘recht zo die gaat’. De partij slaagt er tot nu toe aardig in om de compromissen die het moest sluiten met CDA en VVD te verkopen aan de kritische achterban. Gedraai zoals dat van andere partijen (PvdA, CDA, VVD) niet gepikt wordt op pijnlijke dossiers (sociale huurgrens opgelegd door Europa, JSF) wordt nu nog geslikt, en zelfs verdedigd door de minderheid van de hardcore PVV-stemmers die het politieke nieuws volgen. Het gerommel met lijsttrekkers, het niet willen publiceren van de kandidatenlijst voor de Eerste Kamer, lijsttrekkers in provincies die voor het oog van de camera faliekant door de grond gaan, het deert de PVV-kiezer niet. Ze blijven hun favoriete stormram steunen – zolang die stormram maar niet te veel compromissen sluit, of te vaak draait.

De PVV bevindt zich dus precies in de positie die het zich voorgenomen had, namelijk kritikaster én poppenspeler van het kabinet in één. PVV’ers zullen in veel provincies vooral CDA’ers gaan vervangen.

PvdA
Job Cohen & co trekken iets aan in de kiezersgunst maar met Cohen blijft de partij een gemankeerde lijsttrekker hebben: een politiek leider die duidelijk een premier-in-afwachting moest zijn, maar nu als oppositieleider moet aantreden. Dat gaat hem wel steeds beter af; de 63-jarige, voor het eerst gekozen als lijsttrekker van een partij, bevindt zich duidelijk in zijn comfort zone, misschien omdat hij weet dat dit zijn laatste kunstje zou kunnen zijn. Dat geeft rust. In 2006 overkwam dat ook Jan Peter Balkenende; afgeschreven als partijleider en zeker van een vernietigende nederlaag ging Balkenende op vakantie, om ontspannen de verkiezingen in te gaan – die hij vervolgens won.

De verkiezingen winnen, dat wordt heel lastig voor Cohen. Daarvoor heeft hij als lijsttrekker teveel aan vertrouwen ingeleverd. Maar wellicht kan hij samen met de oppositie de rechtse partijen in de Eerste Kamer wel van een meerderheid afhouden, en daarom heeft de PvdA iedere pretentie laten varen dat deze verkiezingen over de Provinciale Staten zouden gaan. Het kabinet moet weg, is de leuze en de enige keuze die de PvdA voorlegt.

D66
De sociaal-liberalen van Alexander Pechtold lachen in hun knuistje, nu ze moeten toezien hoe de VVD zijn liberale veren voor dit moment lijkt te hebben afgeschud en te maken heeft met regeringspartners (CDA, PVV) die het liefst vandaag nog de abortuswetgeving in een tijdmachine terugsturen naar ergens in de jaren ’50 van de vorige eeuw. Dat de VVD nu de eigen mensen debatten met D66′ers verbiedt, moet Pechtold en de zijnen steunen in het idee dat ze de zwakke plek van Rutte gevonden hebben.

Groenlinks
Jolande Sap blijft het moeilijk hebben met het Kunduz-dossier. De achterban is gekwetst en de meest recente berichten over politieagenten in de Afghaanse streek die niets liever willen dan vechten zullen Groenlinks in de beeldvorming onder de eigen kiezers niet helpen. Niettemin lijkt Sap erin te slagen om een massale exodus naar de PvdA en de SP te voorkomen, al staat de partij in vrijwel alle peilingen op verlies ten opzichte van 9 juni. Eén voordeel voor de oppositie is dat kiezers die per sé tegen het kabinet willen stemmen, hoogstwaarschijnlijk toch nog voor de SP of de PvdA zullen gaan, of anders met een dichtgeknepen neus het vakje naast een Groenlinks-kandidaat invullen. Als het Groenlinks en de andere partijen tenminste lukt om de opkomst te bevorderen.

SP
Aan Emile Roemer zal dat niet liggen. Onvermoeibaar gaat de voorman van hot naar her. De partij maakt de slogan waarmee het de campagne in ging – ‘Protest!’ – waar en organiseert met het leger vrijwilligers demonstraties en protesten waar mogelijk. Tot nu toe slaagt de SP er redelijk in om het kabinet weg te zetten als een stel bezuinigers, maar net als alle andere partijen (zowel links als rechts) lijdt ook de SP onder een gebrek aan enthousiasme onder de kiezers.

Aangezien de coalitiepartijen veel moeilijke beslissingen uitstellen tot na 2 maart en de botte bijl nog even in de bezemkast blijft, vonden de oppositipartijen het tot nu toe moeilijk om de coalitiepartijen te framen als keiharde bezuinigers. Maar met de bezuinigingen in het onderwijs en de voorgenomen bezuinigingen in, en privatiseringen van het OV in steden lijkt de oppositie in de laatste weken dan alsnog een houvast te hebben gevonden. Het kabinet zit in het defensief terwijl partner CDA steeds meer mank begint te lopen. Tot 2 maart blijft het zweten voor Rutte.
[kaj]