Martin Bosma, partij-ideoloog van de PVV, schrijft zijn eerste uit een reeks columns voor NRC. Ik wil het hier niet hebben over zijn retorisch talent – met een rake kenschets wordt de NRC-lezer weggezet – nee, het gaat me om dit terloopse zinnetje: “Het christendom vind ik mooi.”
Is de PVV dan een christelijke partij? Tot nu toe zag ik de PVV op ethisch-ideologisch vlak als een neo-liberale partij met socialistische trekjes. Het hield zich met religie alleen in negatieve zin bezig: bestrijding van de islam. Het gedweep met de judeo-christelijke traditie zag ik vooral als een steun aan humanistische en liberale waarden: vrijheid van denken en spreken, democratie, law and order, en verder moreel neutraal.
Door dit zinnetje van Bosma komt dat op losse schroeven te staan. Méént Bosma het écht als hij zegt dat hij het christendom ‘mooi’ vindt? En wat vindt hij dan precies zo ‘mooi’ aan het christendom? Het is makkelijk om op het gruwelijke verleden van het christendom uit het verre verleden te wijzen (zoals de vernichtung van de andersdenkende Katharen of de roofexpedities die Kruistochten worden genoemd), maar ook recentelijk valt er nog heel wat af te dingen op het christelijk geloof. De Paus voert immers een organisatie aan die holocaust-ontkenners in genade aanneemt, condoomgebruik ontmoedigt en zo AIDS helpt verbreiden, homo’s uitsluit en decennialang kindermisbruik gedoogde en verborg. Als het aan de SGP ligt zou PVV-er Fleur Agema niet in de politiek kunnen zitten (vrouwen zijn immers alleen geschikt voor het aanrecht en moederschap), en de ChristenUnie staat al op haar achterste benen bij een gouden bikini op een reclameposter en zou abortus het liefst verbieden. Steunt Bosma dergelijke standpunten?
Niemand gelooft natuurlijk dat dat het geval is. Maar waarom dan toch die steun voor het christendom? Waarom is de PVV niet veel kritischer op andere geloven, die net zo haaks staan op liberalisme en humanisme als de gehate islam?
Om dit te verklaren kunnen we als eerste opmerken dat de steun van de PVV voor de judeo-christelijke tradities nogal impliciet is. Waarschijnlijk heeft die voorzichtige steun dus meer met andere overwegingen te maken dan met ideologische. Anders had de PVV veel gemakkelijker voluit kunnen kiezen voor het humanisme, dat geen van de problematische kanten van het christendom in zich draagt. Naar de werkelijke beweegredenen is het gissen, maar een mogelijke uitleg is dat de PVV haar steun voor Israël moet zien te verkopen, en de partij aantrekkelijk wil maken voor de christelijke kiezer. Dit is alleen te combineren met haar meer humanistische standpunten (zoals vrouwen- en homorechten) door de steun impliciet te houden. Het retorisch talent Bosma ten voeten uit. (En natuurlijk vormt het weer een stok om de moslims mee te slaan: het nostalgisch-christelijke Nederland tegen de gevaarlijk binnenvallende islamieten.)
Een redelijk sluitende analyse, dacht ik. Totdat ik deze aflevering van Moraalridders zag; het EO-programma waar de religieuze gevoelens van de gasten meestal wel te berde komen. Tot mijn grote verbazing verklaart Bosma (die ooit Hebreeuws studeerde) zich hier een ‘agnostische christen’, ziet hij belangrijke overeenkomsten tussen PVV en SGP (o.a. wegens hun steun voor Israël), is hij voor bijzonder onderwijs, en wordt verklaard dat de PVV qua stemgedrag de tweede partij van Nederlandse christelijken zou zijn. En als klap op de vuurpijl bevestigt hij de passage in zijn boek “dat bijna alle Nederlandse verworvenheden een relatie hebben met het christendom.”
De christelijke interviewers Knevel en Van den Brink – door Bosma uiteraard verkozen omdat zij niet kritisch zijn – horen dit maar al te graag, en vragen Bosma waarom hij dan niet christen wordt. Maar ze vragen hem niet naar de onuitstaanbare tegenspraken en historische verdraaiingen die Bosma hier ten toon spreidt. Het zou prachtig zijn om Bosma hier nog eens over aan de tand gevoeld te zien worden: “bent u nou een zwarte-kousen christen, een verwaterde CDA-christen of misschien toch een humanist?” Elk antwoord vervreemdt een deel der PVV-kiezers. Zo ver zal het wel nooit komen, want alleen meegaande journalisten mogen PVV’ers interviewen. Ondertussen blijft de vraag wel hangen: is de PVV misschien toch een christelijke partij?
Reacties (25)
Ach ja. Er is nog een andere verklaring voor Bosma’s ‘christelijkheid’ en dat is dat hij overal zijn eigen waarheid voor creëert. Hitler was een sociaal-democraat, de gematigde islam bestaat niet en het Christendom = het humanisme + een opperwezen.
Trouwens, ik kan het toch even niet laten:
@1: daar Bosma zelf niet in een opperwezen gelooft, waarom dan niet het humanisme nemen ipv christendom?
Je zou kunnen beweren dat het humanisme het christendom heeft gematigd. Bosma zal wellicht willen beweren dat het humanisme uit het christendom is voortgekomen. Ik denk dat het historisch een stuk juister is dat het humanisme zich aan het christendom ontworstelt heeft.
@2: ook bij jouw bezwaar geldt: waarom niet het humanisme nemen ipv christendom?
Een religieuze partij is een partij, waarbij (bijna) alles om religie draait. De PVV is dus een religieuze partij.
Daarbij maakt het mij niet uit om welke religie het gaat, want ik ben niet religieus, en ik ben de vermenging van religie en politiek.
@5 ik ben de vermenging van religie en politiek.
Je overschat jezelf toch, ben ik bang.
@6: het woordje ’tegen’ ontbreekt…. Slordig….
@4 Het humanisme komt voort uit de Judeo-Christelijke cultuur.
Het viel me overigens ook op dat hij meer met het Oude dan met het Nieuwe Testament heeft. Dat is ook niet zo verbazingwekkend: Als Jezus nu zou leven was hij lang door de PVV weggezet als linkse-kerk elite. ;-) Veel te soft en socialistisch, veel te weinig oog om oog en tand om tand.
@8: “Het humanisme komt voort uit de Judeo-Christelijke cultuur.”
Mja, voor mijn gevoel is het vooral een “ontworstelen aan”
http://nl.wikipedia.org/wiki/Humanisme
Het hele idee dat er een grondslag ligt, christelijk of niet-christelijk, aan het samengeraapte zootje adhocbeleidspunten dat het PVV-programma vormt lijkt me een fata morgana.
PVV-er De Roon:
„Onze samenleving is grotendeels gevormd door de joods-christelijke en humanistische cultuur, dat is een gegeven. De PVV-fractie koestert daarom kernwaarden als respect voor het leven en de vrijheid van onderwijs. Zo zijn wij bijvoorbeeld zeer behoudend als het gaat om abortus. Wij hebben echt niet het standpunt, zoals de meeste partijen: dat moet allemaal maar kunnen. Bij mij komt die houding voort uit christelijke noties. Maar ook mijn fractiegenoten, die lang niet allemaal gelovig zijn, denken sterk vanuit de joods-christelijke en humanistische traditie.”
bron: http://www.refdag.nl/nieuws/politiek/de_roon_spil_in_wilders_keurbende_1_337183
@11: hmmm… dan zat ik dus niet zo verkeerd met mijn vraag naar het gristelijk gehalte van de PVV. Maar de vraag is wel of dit zomaar een praatje is of dat ze dat ook in beleid zouden willen omzetten.
@3 ”waarom dan niet het humanisme nemen ipv christendom?”
Omdat ze bij de PVV volgens mij het humanisme an sich stiekem een normenloze, cultuurrelavistische stroming vinden; iets voor de linkse elite.
De PVV vind immers dat er een zekere set normen is waaraan je als burger moet voldoen en dat die normen geen uitleg of relativering behoeven. Alleen zegt een Christen “dat zegt God” en een PVV-er zegt: “dat zeg Ik”.
Je maakt dus nog steeds de fout door te denken dat Bosma c.s. de “Joods-Christelijk-humanistische traditie” ook écht als een intellectuele basis willen gebruiken. Terwijl het veel meer een excuus is; een label om ergens op te plakken om te kunnen zeggen: “dit is zoals wij het hier doen.” (lees: zoals ik zeg dat we het hier doen). Fileren heeft dus geen enkele zin.
Als de PVV zegt zich daarop te baseren, dan is het mogelijk ze daarop te fileren. Zoals je terecht zegt bedoelen ze waarschijnlijk iets anders (hoewel de woorden van De Roon weer twijfel zaaien, want abortus leek mij ook onder “zoals wij het hier doen” te vallen), maar het lijkt me dus dat dat als retorische wig te gebruiken is.
Is het electoraat gevoelig voor een retorische wig dan?
@11: toch een probleempje dan: vanuit de joods christelijke traditie ben je tegen abortus, vanuit de humanistische traditie ben je voor het recht op abortus.
Humanisme is natuurlijk wel wat meer dan alleen maar de keuze om niet in een god te geloven. Tot de grondslagen behoren wereldburgerschap, gelijkwaardigheid en medemenselijkheid. Dat verstaat zich niet met vormen van nationalisme en etnocentrisme.
@15: ik denk dat over een punt als abortus (en andere ethische discussies) wel degelijk verschillend over wordt gedacht binnen de PVV-achterban. De weggelopen SP- en VVD-kiezer vs. de weggelopen CDA-kiezer.
Sowieso heb je als partij een probleem als iemand van het kaliber Bosma de partij-ieoloog is.
@19: gezien de grote groei van de aanhang klopt dat niet. Of het betekent dat ideologie niet belangrijk meer is.
Post-modernistisch, geen echte waarheid. Behalve dan de bestrijding van de islam, en daarnaast een willekeurig allegaartje. Zo trek je meer mensen aan met allerlei achtergronden. Dat onderscheidt deze partij van anderen, die uit de verzuiling afkomstig zijn en teveel vasthouden aan tradities en kenmerken die allang verjaard zijn.
@9 Ik heb nog even in de index gekeken van Bosma’s boek, maar Christendom komt helaas niet voor. Ik heb het nog niet gelezen, dus misschien zegt hij er toch wel wat over. Als ik meer weet laat ik het je weten.
Ik denk dat het bij de heren (Bolkestein incluis) niet zo zeer gaat om het Christendom als religie maar als cultuur. Zoals de Bolk zelf uitlegt: schaamte cultuur vs. schuld cultuur. Bolkestein hierover:
Het christelijke cultuur heeft meer en betere kunst voortgebracht. Deze cultuur was het die de klassieke oudheid heeft doorgegeven aan de middeleeuwen, en het was deze cultuur die de heeft geleid tot democratie en de rechten van de mens.
Dat Humanisme zich baseert op de klassieken is waar, maar het denken is christelijk zou je kunnen zeggen. Sorry Joods-Christelijk. Het is allemaal cultuur-filosofie aan de borreltafel, en de werkelijkheid is veel complexer.
Nou, volgens eigen zeggen kregen Knevel en Van den Brink “rode oortjes” toen ze het boek lazen, qua referenties aan het christendom. Het boek wordt zelfs vooraf gegaan door een bijbeltekst in Hebreeuws.
@22: Bolkie heeft natuurlijk wel een punt dat onze beschavingen er nu anders voorstaan, maar om daarbij schaamte vs. schuld nu een centraal punt te maken… veel te complex issue lijkt me.
Wat interessant is, is dat de Islamitische wereld ook een periode van grote wetenschappelijke prestaties en voor zover ik begrijp liberalisering/humanisering heeft meegemaakt, maar het heeft daar niet doorgezet. Toen heeft Europa het stokje overgenomen.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_de_islam#Het_Gouden_Tijdperk_van_de_islam