Griekenland: Is er ruimte voor écht linkse politiek?

Alhoewel de eenentwintigste eeuw al tien jaar begonnen is, wordt links in Griekenland nog steeds gedomineerd door communisme. Is er tussen Marx, Lenin en Trotski nog ruimte voor groene, linkse en progressieve politiek?

De Griekse geschiedenis in de twintigste eeuw wordt gekenmerkt door een wisseling van periodes van democratie en dictatuur. De laatste periode van dictatuur liep af in 1974. Sindsdien wordt Griekenland om en om geregeerd door de centrum-rechtse Nieuwe Democratie-partij en de sociaal-democratische PASOK. Belangrijke thema’s in Griekenland zijn naast binnenlandse, economische politiek, de relatie tussen Griekenland en buurlanden als Macedonië, Turkije en Cyprus. Links van PASOK zijn er twee communistische groeperingen: de KKE en de Syriza.

De KKE is een communistische partij van de oude snit. Haar geschiedenis, die teruggaat terug tot 1918, wordt gekenmerkt door onderdrukking door en verzet tegen de verschillend rechtse regimes die Griekenland heeft gekend. De KKE houdt zich aan deze geschiedenis vast; een partij van strijd en verzet tegen de dictatuur en het kapitalisme. Bijna even oud als de partij zijn het programma waar ze vanuit gaat: de partij houdt nog steeds vast aan ideeën als centrale planning van de economie en socialisatie van de productiemiddelen. Ze combineert dit met een klassieke communistische retoriek over klassenstrijd en de onvermijdelijke revolutie tegen de bourgeoisie. Ze verzet zich daarnaast hevig tegen het Griekse lidmaatschap van de NAVO en de Europese Unie. Griekenland moet zichzelf bevrijden van de imperialistische orde van de Verenigde Staten: het Griekse volk moet onder het socialisme haar eigen koers kiezen. Dat betekent ook dat de partij zich tegenover de buurlanden van Griekenland tamelijk fel opstelt. Een partij dus die is blijven hangen in de geschiedenis. Geen logische keuze voor progressieven.

Zoals de meeste communistische partijen werd de KKE ook gekenmerkt door allerlei schisma’s. Sinds 1968 bestond er naast de KKE de KKE-intern. Deze partij koos voor een nieuw communisme. Ze volgde niet de Sovjet-Unie, maar richtte zich op de Italiaanse communisten die kozen voor een socialisme-met-een-menselijk-gezicht. Sinds de democratisering van 1974 was de partij een van de kleinere krachten in het parlement. Na de val van de muur vormde de twee KKE’s samen met verschillende andere linkse partijen (vaak andere splitsingen uit de KKE) een coalitie Synaspismos. De originele KKE splitste zich in 1990 weer uit deze alliantie. Sindsdien zijn er twee middelgrote linkse partijen in Griekenland, de communisten van de KKE en de linkse coalitie, die allerlei verschillende herschikkingen heeft overleefd en allerlei verschillende benaming heeft gehad. Sinds 2004 heet de alliantie Syriza. Voor Syriza staat klassieke linkse politiek nog steeds voorop, maar er is ruimte voor verschillende stromingen en groeperingen van sociaal-democraten, via trotskisten tot eco-marxisten. De partij is in vergelijking met de KKE vooruitstrevender op morele vraagstukken en heeft meer oog voor het milieu. De buitenlandse politiek van de partij is pro-Europees en kiest voor een verzoenende toon ten opzichte van de buurlanden van Griekenland. Het is bijna de Griekse versie van GroenLinks, een linkse partij met een groene oriëntatie die gevormd is door de fusie van linkse groeperingen.

Syriza is echter niet de officiele zusterpartij van GroenLinks. Dat zijn de Eco-Groenen. Deze hebben sinds 2009 een zetel in het Europees Parlement, uiteraard bij de Groene fractie. Zoals wel meer groene partijen uit Oost-Europa zijn de Eco-Groenen niet een uitgesproken linkse partij. De partij is duidelijk progressief en groen. Ze staan voor een democratische, multiculturele, vrije samenleving. Griekenland moet verder integreren in de Europese Unie en zich verzoenende opstellen ten opzichte van haar buren. Echter waar het gaat om een sociale economie is hun programma een stuk vager: het legt de nadruk op kleine groene bedrijvigheid. Daarnaast zijn veel van hun kiezers afkomstig van centrum-rechts, op zoek naar een progressief alternatief voor de centrum-rechtse regering. Bij de parlementsverkiezingen bleven de Eco-Groenen echter te klein om in het parlement te komen.

Er zijn maar weinig landen in Europa waar er zoveel communisten in het parlement vertegenwoordigd zijn, in al hun diversiteit. Van nauwelijks hervormde hardliners tot eco-marxisten. Misschien is de toekomst van Griekenland als een open, progressieve samenleving met een sociale en groene economie zelfs wel het beste in handen van sommige van deze communisten.

Dit artikel verscheen ook in de OverDWARS winter 2009.
[cmon]