Liever Turks dan Paaps

Het verkiezingsprogramma van de PVV grijpt terug op de glorierijke geschiedenis van de Nederlandse Opstand, traditioneel ook wel de Tachtigjarige Oorlog geheten. Er is alle reden om trots te zijn op deze episode in onze geschiedenis – in dit opzicht heeft de PVV gelijk. Er is echter een onvolkomenheid in de tamelijk beknopte versie van de geschiedenis die de PVV presenteert. Om te citeren – “Ons volk verklaarde zich onafhankelijk en stond alleen toen het tachtig jaren vocht tegen de grootste macht van Europa.” Het probleem zit hem in dat hele kleine stukje: ‘stond alleen’. Spanje werd in dit conflict op een aantal beslissende momenten afgeleid en verzwakt door conflicten met derden. De hertog van Parma leek met het lange beleg en de uiteindelijke val van Antwerpen in 1585 een beslissend succes behaalt te hebben in de strijd tegen de Nederlandse Opstand. Het momentum van de Spanjaarden ging echter verloren, eerst door een oorlog tegen Engeland, resulterend in de ondergang van de armada in 1588, en daarna door een zeer onfortuinlijke inmenging in een burgeroorlog in Frankrijk. Beide conflicten ontstonden mede door de steun die er vanuit Engeland en Frankrijk voor de Nederlandse opstand was. Dit alles gaf Maurits van Nassau en Johan van Oldenbarneveldt het respijt om van Nederland een levensvatbare staat te maken.

In 1625 behaalden de Spanjaarden opnieuw een succes, door Breda te heroveren – het onderwerp van een beroemd schilderij van Velazquez. De escalatie van de Dertigjarige Oorlog in Duitsland, onder meer dankzij anti-katholieke interventies van Denemarken en Zweden, maakte het de Spanjaarden opnieuw onmogelijk om hun succes uit te bouwen. Andere Europese mogendheden hebben zodoende op belangrijke momenten wel degelijk, zij het bedoeld of onbedoeld, geholpen in de Nederlandse strijd tegen Spanje.

Het is echter waar dat, op het beslissende moment voor de Opstand, in de jaren 1560 en 1570, steun van andere mogendheden ver te zoeken was. Althans, van de christelijke mogendheden. Ter herinnering, de beslissende gebeurtenissen in die periode waren:

1566 – De Beeldenstorm.
1568 – De slag bij Heiligerlee, in de traditionele geschiedschrijving het begin van de Tachtigjarige Oorlog.
1572 – De verovering van Den Briel door de Geuzen, gevolgd door opstanden in de provincies Holland, Zeeland, en Friesland, en door de Spaanse belegeringen van Haarlem, Alkmaar, en Leiden.
1575 – Een Spaans staatsbankroet, gevolgd door de Spaanse Furie, en het verlies van Spaanse controle over bijna de hele huidige Benelux.

Er is echter een andere belangrijke gebeurtenis in de Europese geschiedenis die met deze data samenhangt. Nog geen half jaar voordat Den Briel op 1 april 1572 door de Geuzen werd ingenomen vond een ander conflict zijn hoogtepunt. Op 7 oktober 1571 versloeg een Spaans-Venetiaanse vloot onder leiding van Don Juan de Osmaanse Turken bij Lepanto. Dit maakte een einde aan de expansie van de Turken in de Middellandse Zee, en daarmee van de Turkse pogingen om via de de zuidzijde Europa te veroveren. Spanje, de onderdrukker van Nederland, heeft op die dag in 1571 voorkomen dat Europa door een islamitische macht onder de voet werd gelopen.

Vanuit dit perspectief is de opstandige houding van onze voorvaderen curieus. Op het moment dat de slag bij Lepanto werd uitgevochten was het al jaren onrustig in de Nederlanden. En heel kort na Lepanto sloeg bij ons de vlam in de pan. De leiders van de Opstand konden er van uitgaan dat hun acties de Spaanse positie tegenover de Turken aanzienlijk zou verzwakken. Je zou bijna kunnen denken dat Nederland toen al geregeerd werd door een linkse elite die heimelijk de islamisering van Europa nastreefde. De in die tijd onder de opstandelingen populaire leus ‘Liever Turks dan Paaps‘ geeft in dit opzicht zeer te denken. Het conflict in de Nederlanden had de Spanjaarden zozeer kunnen verzwakken dat ze niet meer in staat zouden zijn geweest de Turken te stoppen. Nederland heeft op zijn minst aardig weten te profiteren van de offers die de Spanjaarden in de oostelijke Middellandse Zee gebracht hebben. Zonder het Spaanse bankroet van 1575 was de Opstand in de kiem gesmoord, en dit bankroet zou nooit hebben plaatsgevonden zonder de peperdure oorlog van Spanje tegen de Turken. Om te zeggen dat wij Nederlanders tachtig jaar alleen stond tegenover de grote macht Spanje is ver bezijden de waarheid.