De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.
Vandaag even een stukje kunst op de wondere woensdag. Want De Nederlandse Opera gaat drie succesvolle produkties in de bioscoop vertonen. In maar liefst 19 steden zullen de opera’s op het witte doek te zien zijn. Dat betekent dat de liefhebber buiten de randstad ook aan zijn trekken kan komen. De in high-definition en surround-sound gefilmde opera’s zullen worden voorafgegaan door een korte introductie, inclusief een kijkje achter de schermen en interviews. Het haalt het ongetwijfeld niet bij de echte ervaring, maar dit is toch wel the next best thing.
Maar wat heeft de arme WW-lezer hier nou mee te maken, hoor ik je vragen? Dat heeft alles te maken met de eerste van de drie opera’s. Op zondag 6 april zal namelijk John Adams‘ Dr Atomic het spits afbijten en in premiere gaan. De opera, geregisseerd door Peter Sellars, vertelt het verhaal van de laatste dagen van het Manhattan Project waarin de eerste atoombom ontwikkeld werd. Het verhaal volgt de wetenschappers die aan het ultieme wapen werken in de aanloop naar de eerste test in de woestijn van New Mexico. Gedurende deze periode en tijdens het aftellen voor deze test krijgen we de opwinding, twijfels en morele afwegingen van de hoordrolspelers en hun naasten te zien en te horen.
Zo is daar uiteraard J. Robert Oppenheimer, de ‘vader van de atoombom’. Hij is de drijvende kracht achter de constructie van de bom. Edward Teller vervult de rol van skepticus, maar ook hij wil het project koste wat kost doorzetten. De morele kanttekeningen worden geplaatst door Robert Wilson maar vooral door Oppenheimers vrouw Kitty die zich zorgen maakt over de wereld die er straks na de bom over blijft voor haar gezin.
Het meest opzienbarende moment voor mij verhaalt over een gebeurtenis die mij nog altijd de rillingen over de rug doen lopen. Vlak voor de uiteindelijke Trinity test leggen de wetenschappers een wedje over de destructieve kracht van de ontploffing. Oppenheimer wedde dat de bom helemaal niet zou ontploffen, maar Enrico Fermi vroeg zich hardop af of het zichzelf versnellende atoomsplijtings- proces niet de lucht van heel New Mexico, de hele VS of zelfs de hele wereld in lichterlaaie zou zetten. Geen van de wetenschappers wist zeker dat dit niet het geval zou zijn. De wetenschappelijke trein was in beweging en geen enkele ratio kon hem nog stoppen.
Pikant detail is overigens dat nota bene de eerste zin uit de opera -Matter can be neither created nor destroyed. Energy can be neither created or destroyed- in strijd is met nota bene Einstein?s theorema (E=mc2). Naar verluid was John Adams hiervan op de hoogte gesteld, maar kon hij de regels niet meer op tijd veranderen.
Dr. Atomic is een buitengewoon mooie opera met schitterende muziek en een verplicht bioscoopbezoek voor de operaliefhebber. Maar ook bio- en nano-technologen, robot-bouwers en andere wetenschappers en techneuten aan wiens werk een morele component zit, zouden zich verplicht moeten voelen kennis te nemen van waartoe ongecontroleerde voortgangsdrang kan leiden.