Fantastische puzzel: waarom koerst het slimste kamerlid strak af op een verwoestende nederlaag voor zijn organisatie? Voor wie het niet begrijpt: ik heb het over Diederik Samsom. Waarom legt zijn partij hem geen strobreed in de weg? In de partij roeren zich ontevredenen: linksom, sommige oude bestuurders. Maar de partijtop lijkt tevreden.
Is het de essentie van de sociaaldemocratie: schipperen tot niemand meer weet waar je voor staat? Is het een wanprestatie van de organisatie, van de politieke partij die Partij van de Arbeid heet? Is het een probleem van het functioneren van politieke partijen en algemener van aard? Of heeft de PvdA de geschiedenis tegen?
Ik onderzoek en twijfel. Voor wie het wil weten, ik voel me sociaaldemocraat, maar niet echt vertegenwoordigd door een partij die de koers nogal kwijt lijkt te zijn. Exit is geen optie. Mijn stem is te zwak om gehoord te worden. Mijn trouw verbaast me zelf het meest.
Schipperen der sociaaldemocraten
Zondig zijn ze, de sociaaldemocraten. De scheiding in de Internationale, aan het begin van de twintigste eeuw, leidde tot het Leninistische communisme aan de ene kant en de socialisten, die geloofde in de parlementaire weg en de kleine hervormende stappen.
Ik heb er in deze kolommen wel vaker met enige afstand over geschreven. De geschiedenis van de PvdA toont een zekere tragiek, een voortdurende worsteling met de eigen achterban. Het is als een deal van Faust met Mefistofeles, volgens Varoufakis.
Heeft Kok de “rode veren” afgeschud? Den Uyl vond: ”werkelijheidsaanvaarding en concrete hervormingsarbeid kunnen niet zonder perspectief. “ (B. Tromp, “Het sociaal-democratisch programma”, p.473)
Je moet dus iets met die werkelijkheid en je missie is hervorming daarvan, met perspectief. Den Uyl was echt anders dan Kok. Hij was een leider, een straatvechter en onruststoker, veel meer dan de goede bestuurder Kok, die zelf zijn ideologie verloor en de partij mee nam. Dat hebben we geweten.
De huidige coalitie, die werd gesmeed door Kamp en Bos, kan niet veel hervormingsarbeid met perspectief worden verweten. Het ruilen van standpunten ging te snel, de coalitie werd morsig door het zoeken naar meerderheden en improvisatie om de Senaat bij de les te houden. Je kunt ook zeggen: Pechtold was minister in ballingschap.
Is er iets leuks voor links? Ik kan niet veel verzinnen: de sociale werkvoorziening wordt afgebroken, de verzorgingsstaat is over de schutting met de gemeenten gekieperd, die er goed in slagen aan de bezuinigingsdoelen te voldoen. Dat lukt vooral over de rug der zorgvragers.
Het wonen is voor huurders veel duurder gemaakt, het wonen in een koophuis goedkoper. De woningmarkt herstelt zich, kraait Blok, maar dat komt vooral door Draghi en het rentebeleid van de ECB en niet door zijn beleid. De miljoenen huurders in de sociale sector betalen, de kopers neuriën. De socialisten doen de moeilijke klusjes (van Rijn, Klijnsma, Dijksma). De VVD maakt alleen een zooi van Veiligheid en Justitie. De PvdA staat er bij en kijkt er naar.
Socialistische partijen
Gaat het elders beter? The Economist geeft een boeiend overzicht. Is het een probleem van de sociaaldemocratische organisatie? Robert Michels schreef er lang geleden over en zijn studie leidde tot de “ijzeren wet van de oligarchie”, ruw samengevat, ‘wie organisatie zegt, zegt oligarchie’. Geen leuke omgeving, die sociaal democratische partijen.
Ik heb een zwak voor de te vroeg gestorven Bart Tromp, altijd buitenbeen, altijd kritisch partijlid. Zijn verhalen lijken, vooral als ze over de gewoonten in de PvdA gaan, een bevestiging van Michels. Zowel zijn studie over het sociaal-democratisch programma als de “Geschriften van een intellectuele glazenwasser” staan bol van de verhalen over machtsconcentratie en miskenning van de wenselijkheid van ordelijke raadpleging van de leden.
Over paars schrijft hij:
Want een blauw-rode coalitie, die kan mooi de bezem halen door het verstofte land. Privatisering! Deregulering! De tucht van de markt, dat zal ze leren! En anders beslist de politiek, in plaats van dat alles eerst moet worden uitgemaakt in al die corporatistische overlegstructuren waar het CDA zo dol op is! (p.235)
Was het beeld vrolijker bij Gerhard Schroeder, bij Tony Blair, bij Francois Mitterand? Wie wil kan in de diverse memoires soortgelijke verhalen vinden als die van Bart Tromp.
Heeft de sociaaldemocratie het historische tij tegen? Ik schreef hier over de Metropool en de klassenstrijd; het idee was dat de klassenstrijd niet is beëindigd, maar geïmporteerd in onze metropolen, door gastarbeiders en vluchtelingen. Een boeiend verhaal is ook dat van Bradford De Long over de betekenis van de bevindingen van Piketty.
Ook Tony Judt vertoont in zijn laatste college een zekere defensiviteit: er is nog genoeg te doen voor sociaaldemocraten, maar wat precies had hij ook niet helemaal scherp in beeld.
Incremental improvements upon unsatisfactory circumstances are the best that we can hope for and probably all we should seek. Others have spent the last theree decades methodically unraveling and destabilsing them: this should make us much angrier than we are. It ought also to worry us, if only on prudential grounds: why have we been in such a hurry to tear down the dikes labouriously set in place by our predecessors? Are we so sure there are no floods to come? (Ill fares the land, p.224)
De procedure van Urgenda tegen de Staat in Den Haag geeft een antwoord: vloeden zullen er komen en de maatschappelijke ontregeling zal groot zijn.
Politieke partijen
Je kunt ook denken: politieke partijen hebben hun tijd gehad. Ze zijn niet beschreven in onze staatsrechtelijke documenten. Ze maken hun sleutelrol, het vormgeven aan de collectieve wil, niet waar. Dat valt even niet op, omdat de kiezer winnaars en verliezers maakt. Wel bij een referendum.
Maar dat kan niet lang meer duren. De populismegolf zal chaos brengen, maar geen nieuwe vorm van richting geven aan de samenleving. Hoe komen wij aan een betere vormgeving van onze volonté general? In Buitenhof werd over de gebreken van de parlementaire democratie gesproken. Daarbij kwam de relatie tussen de partij en de ledenraadpleging vooraf even voorbij. Maar diep ging dat niet: het congresseren is geen groot probleem, het gebruik van kennis en inzicht van leden evenmin. Het lijkt mij evenwel een kernprobleem.
Gaan referenda wellicht helpen? Thierry Baudet kraaide dat de “democratische revolutie was begonnen”. Moge God ons de brug over helpen met zulke revolutionairen.
Reacties (17)
“Is er iets leuks voor links?”
Jazeker, zat:
– De PvdA heeft een miljarden verslindend milieuplan binnengesleept.
– Er is flink genivelleerd met o.a. een crisistax en een villabelasting en verder is er ook flink aan lastenverhoging gedaan i.p.v. te bezuinigen.
– We hebben een heel ruimhartig immigratie beleid wat vorig jaar 800 miljoen gekost heeft en waar voorlopig nog geen eind aan zit.
– Defensie is zo goed als compleet wegbezuinigd.
– Het sociale beleid is weliswaar naar de gemeentes gegaan, maar daar zit in de grote steden alleen nog maar meer PvdA. De uitgaves aan de sociale zekerheid stijgen alleen maar door, niks afbraak van de verzorgingsstaat dus.
Het enige wat de VVD “gekregen” heeft is dat het tekort enigszins beperkt is gebleven. Gezien de schuldencrisis was er echter toch geen andere optie en bovendien had dat ook niet gemogen volgens de EU regels. Feitelijk hebben we een PvdA kabinet, waarbij de VVD een beetje als accountant op de schatkist mag letten. Leuks zat dus voor links, de PvdA weet dat succes alleen bar slecht aan de achterban te verkopen.
@1: “We hebben een heel ruimhartig immigratie beleid”
Dat valt vies tegen. Vluchtelingen worden in Nederland ook uit landen waar oorlog is geweigerd (er ligt een torenhoge bewijslast bij de vluchteling). Immigratie van binnen de EU valt niet onder onze regering en van daarbuiten worden bijna alle niet-vluchtelingen tegengehouden of teruggestuurd.
“Defensie is zo goed als compleet wegbezuinigd”
Onder Rutte II is het budget voor defensie juist toegenomen en er liggen plannen voor een verdere toename voor zowel defensie als politie.
“Het sociale beleid is weliswaar naar de gemeentes gegaan”
Incorrect. Het beleid is in Den Haag gebleven, de uitvoering is naar de gemeentes gegaan, die daarbij wel minder geld meekrijgen dan er voorheen in het Rijk naar ging.
“uitgaves aan de sociale zekerheid stijgen alleen maar door”
Dit heeft niets met het sociale beleid te maken, maar met de stijging van het aantal uitkeringen, een gevolg van “het tekort enigszins beperkt is gebleven”. De overheid heeft geweigerd om haar uitgaven op te schroeven in een periode van recessie, met als gevolg een enorme stijging van de langdurige werkloosheid.
@1:
De laatste Minister van Defensie van de PvdA is uit 1994. Na de Paarse kabinetten is er slechts 7 jaar medegeregeerd door de PvdA, sinds de 2e wereldoorlog is er ALTIJD totaal of mede geregeerd door rechtse partijen.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Nederlandse_kabinetten_sinds_de_Tweede_Wereldoorlog
Face it, Nederland wordt geregeerd door rechts. Er hebben trouwens nog een paar leuke stukken gestaan op Sargasso waaruit blijkt dat de schatkist in veel betere handen is bij links dan bij de VVD. Je weet ze vast nog wel te vinden. De feiten verschillen nogal van jouw onderbuik-argumenten…
@1:
Je vergeet de gezondheidszorg, justitie & veiligheid en financiën te vermelden.
Oeps!, dat zijn de paradepaardjes van de VVD ;-)
N.B.
De stakkers, die” villa-belasting” betalen (is minder aftrek), zijn er minder op achteruit gegaan, dan hen die het minimum krijgen.
Procentueel zijn de lasten van mensen met een minimum of minimum met kleine + harder gestegen.
Met andere woorden:
U zwamt ;-)
@2: Oh snap!
We hebben feitelijk een VVD cabinet want:
– de automobilist mag weer harder rijden (lees oliemaatschappijen worden gepamperd)
– wegsluizen geld nog steeds niet aangepakt ( lees rijken worden gepamperd)
– bijzondere bijstand al bijna afgeschaft (lees de zwakkeren zoeken het zelf maar uit)
en zo kan ik nog wel even doorgaan.
@4:
Gezondheidszorg: één van de duurste zorgsystemen ter wereld en lang niet de meest efficiënte…
https://www.washingtonpost.com/news/to-your-health/wp/2014/06/16/once-again-u-s-has-most-expensive-least-effective-health-care-system-in-survey/
Wel een van de beste voor de lokale zorgverzekeraars….
Uit de reacties leid ik af dat ik beter had moeten aangeven wat het onderwerp was.
Niet of we een VVD of PvdA kabinet hebben, want daar ging het me niet zo om. Natuurlijk is er een zeker evenwicht, want Kamp en Bos hebben niet geslapen bij de formatie.
Het ging me om de politiek, vooral de politiek van links: vinden ze nog iets, gaan ze nog ergens voor? Hoe zit het met de traditie?
Rechts weet het wel: beknibbelen op sociaal, meer asfalt, harder rijden.
Soms doen ze ook iets goed, b.v. als Schippers de belangen van de farmaceutische industrie niet geheel trouw dient.
Maar mijn kernpunt was het verval van de politieke partijen: wie bedenkt nog iets in die kringen? Het Urgenda-proces had door de PvdA of G.L. moeten worden gevoerd.
Als er een collectieve wil is, dan zou die door politieke partijen moeten worden gevormd en tot uitdrukking gebracht. Maar helaas, simplismen en geroep is ons deel. Het stuk heet “politieke partijen in verval” dus aan mijn kop ligt het niet.
De referendum-uitslag laat vooral zien dat de werkelijkheid onder de kaasstolp niemand echt bezig houdt. De partijen roepen allemaal dat ze de kiezer serieus nemen en ze riepen allemaal dat we toch vooral moesten gaan stemmen.
Zo is het instrument referendum ten grave gedragen. Want de kiezer is geraadpleegd, maar wat hebben de 68% thuisblijvers gezegd?
Ik vind het eerlijk gezegd een stompzinnige situatie, waar Nederland zich internationaal niet populair mee zal maken. Het brengt mij tot het oordeel dat de politieke partijen geheel de weg kwijt zijn, niet alleen de socialisten.
@7:
Zo ziet men maar weer, wat de privatisering voor zegeningen brengt.
En dan nog de kosten die er bijkomen:
Ik denk hierbij aan dat achterlijke zorgvergoedingssysteem, dat veel mensen eerst premie laat betalen en het ze later weer terug geeft.
Zo’n “vestzak-broekzak-regeling” kost aardig wat man/vrouw uren + de nodige centen.
Het is natuurlijk voor hen die de vergoeding niet krijgen prettiger, dan een inkomensafhankelijke premie, zonder bovengrens.
Stel dat men solidair zou moeten zijn ;-)
Edit:
@8:
Je hebt een punt, maar ik had me al laten afleiden en geplaatst.
Zelf heb ik zo’n 30 jaar geleden, naar ik dacht, zo ongeveer gelijk met de laatste socialisten mijn lidmaatschap er aangegeven. ;-)
@9: het is me niet kraakhelder. De zorg kost in de V.S. ook relatief een veelvoud van het onze. In Wilkinson en Pickett kun je vinden hoe het met de effectiviteit gesteld is.
Ik vind het systeem van aanbesteden in de zorg dicht bij de volstrekte waanzin, maar de marktgelovigen worden er gelukkig van.
Maar het probleem is: wie bedenkt eens iets? De politieke partijen niet, de activisten wel. Ik noem Urgenda voor het klimaat. Alleen de politiek moet vorm geven aan creatieve denkbeelden over hoe we ons bestaan verder inrichten.
Ik ben voor een EU, die minder doet, minder krankzinnige details regelt, maar wel voor een EU die een kracht van vrede en beschaving vormt. Als daar een referendum over was gehouden had ik meneer Baudet serieus genomen.
@7: en voor de specialisten, verdienen meer dan in de U.S.
@8
Huh? Trap daar toch niet in – het bleek dat die schimmige deals die Schippers heeft gesloten helemaal niet zo gunstig zijn, en dat de prijzen voor dure medicijnen flink hoger liggen dan in andere landen.
Ze dient braaf de belangen van het grote geld hoor, maak je daar maar geen zorgen over.
@12: natuurlijk, zo onnozel ben ik nu ook weer niet. Mijn punt is dat een effectieve politiek vraagt om verwarring bij de politieke tegenstander. Dus als er partieel is te verdienen valt aan verbeterd beleid, dan doe je dat in coalitieland.
Dat is toch nog wel te volgen, hoop ik.
Zodra er geen democratische verantwoording tegenover de burgers wordt afgelegd ,dan krijg je oorlog en terreur .Geen woning geen kroning ! Power corrupts .
Is altijd zo geweest in de geschiedenis en zal altijd zo blijven .
Je komt in je artikel een paar keer vlakbij de kern van waar het om draait: de sociaaldemocratie ontkomt niet aan compromissen, maar daar moet wel een wenkend perspectief bij zijn. Hoezeer we ook op Joop den Uyl kunnen mopperen, met zijn invalshoek had hij, hoe dan ook, een essentie te pakken die de generatie van heden volledig uit het oog is verloren. Perspectief.
En inderdaad legde Bart Tromp herhaaldelijk de vinger op de zere plek van de vele modieuze quasi-linkse dagdromerijen van de jaren ’70 en de decennia daarop volgend. Zijn wegvallen betekent een ernstig gemis. Ook ik heb een zwak voor die man als kritische horzel. Wel mis ik bij Tromp het perspectief, maar met zijn kritische kanttekeningen laat hij, hoe dan ook, een waardevolle erfenis na.
Samsom heeft inderdaad, na die verkiezingen, veel te vroeg gekozen voor de VVD. Er had best een centrumlinkse coalitie kunnen komen en die had er zeker meer van terecht kunnen brengen dan het huidige kabinet. Maar hij en de kring om hem heen hebben niet eens geprobeerd om tot een serieus gesprek te komen met SP, Groen Links, D66, Christen-Unie, en voor mijn part het CDA. Desnoods een minderheidskabinet, want zoiets kan dus gewoon. Da’s in ieder geval een wijze politieke les van deze kabinetsperiode. Ook dan hadden ze compromissen moeten sluiten, zeer vele zelfs, maar die hadden politiek toch een andere inhoud kunnen hebben dan het neoliberale gedoe van nu.
De makke van de sociaaldemocratie is dat die al ruim een eeuw een bestuurderssocialisme uitdraagt met als gevolg een chronische verwaarlozing van structurele oppositie vanuit links denken. In de jaren ’60 en ’70 heeft men wel een veeg meegekregen van de progressieve oprisping van die periode, maar dat was ook weer gauw over. De ‘ideologische veren’ wierp men af met een blijmoedigheid die een ernstig politiek en historisch geheugenverlies verraadt. ‘Derde Weg’? – een lachertje. Gevoel voor maatschappelijke oppositie: kwijt. De rest weten we.
Daarnaast is zozeer de ‘haalbaarheid’ de norm geworden van het denken, doen en laten, dat de gedachte alleen al aan denken vanuit de belangen van de onderliggende groepen in de samenleving de PVDA vreemd is geworden. Samsom komt niet verder dan een gekunstelde deal met Erdogan, en de andere kopstukken komen geen steek verder, terwijl Hans Spekman het maar mag blijven verdedigen. Ik heb respect voor de moed der wanhoop waarmee hij het doet, maar dat hij zich in die rol laat dringen vind ik in-triest.
Links en al wat daar sympathie voor heeft moet stoppen met de samenleving almaar te interpreteren en navelstarend zelfonderzoek te doen. De stof voor een progressieve politieke agenda ligt er. Die moet men oppakken, debatten aangaan en de politiek van links steunen: daar waar er nog wat van over is in de Haagse politiek, en verder vooral ook daarbuiten, want er leeft daar genoeg. Ik verzeker je: er zal dan zat leuks voor links zijn, want daar zijn we zelf bij.
@15: het bestuurderssocialisme zorgde er ook voor dat vanuit Den Haag de thuiszorg werd geregeld. One size fits all. Aanvragen werden beoordeeld door grote administratieve molochen. Juist het decentraliseren van de zorg heeft tot verbetering geleid. Mijn ouders krijgen nu sneller de hulp die ze nodig hebben, zonder al te veel moeilijke formulieren. Een grote vooruitgang.
En de privatisering, molochen die op de fles gingen, en gaan, blinken vaak uit in een grote overhead, inderdaad bestuurderssocialisme. Thuiszorg Nederland is dan een schoolvoorbeeld van hoe de vrije markt KAN werken. En een weeffout is aanbieden van thuiszorg onder de kostprijs, waarna de salarissen vande thuiszorgmedewerkster worden gekort. Een eenvoudige wetswijziging kan dat voorkomen, maar weer thuiszorg Nederland laat zien dat dit niet hoeft.
Het probleem van het socialisme is dat ze alles geregeld willen hebben, het probleem van de liberalen is dat ze denken dat alles zichzelf regelt. De werkelijkheid bevindt zich daar ergens tussen.
@16: Deels met je eens en oneens.
Je opmerking over het bestuurderssocialisme en de molochen: mee eens. Het is en van de vele aspecten ervan. Aan de ene kant ondersteunend, en aan de andere kant steeds verder bureaucratiserend. Goed dat er dan weer decentralisatie komt, al is die dan wel verpakt in een bezuinigingspakket dat schandalige bijeffecten heeft.
Thuiszorg en de marktwerking: ik denk dat marktwerking hier nooit goed kan uitpakken, en dat weeffouten onvermijdelijk zijn, en de pogingen ze te verhelpen weer tot kromme complicaties leiden. Zorg en andere nutsfuncties zijn niet aan markten over te laten. Daar is helaas bewijs van te over.
Je typering van socialisme klopt voor zover het de oude fixatie betreft op de verzorgingsstaat en de ‘verworven rechten’ van velen. Dat was inderdaad over de top. Maar het neoliberale monstrum van nu is een kwaal waarvan het verhelpen zeker 10 jaar gaat kosten. Na nu.
De politieke partijen zijn er niet aan toe, maatschappelijke organisaties nauwelijks en de opiniemakers niet veel meer. Het zijn net goudvissen in een kom: die vinden ook elk nieuw rondje spannend. Kijk naar Buitenhof, DWDD, Nieuwsuur en ga zo maar door. Terwijl de aanknopingspunten voor het oprapen liggen.