Zusterbedrijf fabrikant Fyra kandidaat voor productie JSF

NIEUWS - Eerder publiceerden we al kritische stukken over de vermeende superioriteit en de economische voordelen van de JSF. In deze gastbijdrage beschrijft luchtvaartverslaggever Lieuwe de Vries hoe de Nederlandse overheid zich nog meer risico’s op de hals haalt door de keuze voor productie van de JSF in Italië.

Minister Hennis-Plasschaert van Defensie heeft in Rome gesprekken gevoerd met de Italiaanse fabrikant Alenia Aerospace over een mogelijke deal om Nederlandse JSF’s te laten afbouwen in Italië. Alenia Aerospace is een onderdeel van moederbedrijf Finmeccanica, samen met andere bedrijven als Ansaldo Breda en AgustaWestland. Een groep bedrijven die een dubieuze reputatie heeft opgebouwd dankzij grootschalige problemen.

Fyra en NH90 helicopter

AnsaldoBreda is in Nederland vooral bekend als bouwer van de Fyra. Dit HSL-project mislukte doordat de treinen al tijdens mild winterweer forse technische mankementen vertoonden. Hier ging echter een lange geschiedenis van problemen aan vooraf. Uiteindelijk heeft AnsaldoBreda alle treinen moeten terugnemen.

Helikopterbouwer AgustaWestland is in Nederland bekend van de nieuwe NH90 helikopter voor gebruik op marineschepen. De NH90 bleek door ontwerp- en productiefouten te vatbaar voor corrosie, helemaal voor een helikopter die een groot deel van zijn leven op het dek van een fregat op volle zee zal doorbrengen.

Onenigheid over kosten van het repareren van de reeds geleverde machines en de kosten voor extra inzet van andere helikopters om taken van de NH90 over te nemen, hebben tot het besluit geleid om de afname van verdere helikopters stil te leggen.

Boeing 787 Dreamliner

Alenia Aerospace, de Finmeccania dochter die nu in beeld is als fabrikant van de voor Nederland bestemde JSF’s, heeft zelf ook een aantal recente miskleunen afgeleverd. Meest opvallend zijn de problemen met de door Alenia gebouwde staart- en rompdelen voor de Boeing 787 Dreamliner.

Boeings nieuwste verkeersvliegtuig moest een showcase worden van alles waar de Amerikaanse vliegtuigbouwer trots op is: efficiëntie, milieuvriendelijkheid, technologische vooruitstrevendheid. Het toestel zonder luchtweerstandveroorzakende naden en kieren en met stille en zuinige motoren zou de standaard worden voor de burgerluchtvaart. Het liep echter grote vertragingen op, onder andere door problemen bij onderaannemers zoals Alenia.

Waar branden in de accu van de Dreamliner, geleverd door een Japanse fabrikant, redelijk breed werden uitgemeten, bleef Alenia’s misschien nog wel schadelijkere misser redelijk onder de publieke radar.

Alenia was gekozen als de hoofdfabrikant van de hoogteroeren en bepaalde rompdelen van de 787. Toen Boeing in 2009 door Alenia geleverde rompdelen inspecteerde, bleek dat zich rimpels hadden gevormd in zogenaamde stringers, verstevigingsbalken die over de lengte van de romp lopen. De 23 rompdelen die Alenia al had geleverd aan Boeing waren verspreid door het productieproces, de problemen werden uiteindelijk opgelost door verstevigingsplaten aan te brengen op de plaatsen waar de kreukels zich voordeden, de productie bij Alenia van rompdelen werd ondertussen tijdelijk stilgelegd.

De Italianen bleken hardleers. Een jaar later, in 2010, inspecteerde Boeing staartdelen gebouwd door Alenia. Ook hier werden onvolkomenheden gevonden. In het bijzonder het installeren van zogenaamde shims. Shims zijn schijfjes die onder bepaalde onderdelen worden aangebracht om naden en kieren te verkleinen. Deze worden rond een bout geplaatst met daar bovenop een moer, deze moer mag maar in beperkte mate worden aangedraaid. Werknemers bij Alenia draaiden de moeren echter tot ver voorbij de ontwerpspecificaties aan.

Door deze ogenschijnlijke simpele fout werden onderdelen van het eindproduct onderworpen aan krachten waar ze nooit voor ontworpen waren. Boeing zag zichzelf genoodzaakt om bij veel van de afgeleverde toestellen het staartdeel te herbouwen. Veel constructies van Alenia die al wel waren afgeleverd, maar nog niet waren ingebouwd, bleken totaal onbruikbaar.

De verdere vertraging die dit opleverde voor Boeings Dreamliner-project was een gevoelige slag voor de Amerikanen in hun concurrentiestrijd met Airbus. Alenia verloor uiteindelijk haar status als hoofdfabrikant van staartroeren voor de Dreamliner. Boeing heroverweegt zijn huidige constructiesysteem waarbij veel delen van toestellen door onderaannemers worden gebouwd. De luchtvaartgigant wil weer meer delen onder eigen controle gaan bouwen.

JSF-assemblage

Voor de JSF bouwt Alenia delen van de romp en de wingbox, een dragende structuur in de vleugels. Daarnaast zal het bedrijf in een nieuwe fabriek in Cameri de assemblage van de toestellen voor de Italiaanse luchtmacht verzorgen. Om de nieuwe fabriek winstgevend te houden, hopen de Italianen bouw- en onderhoudsopdrachten van andere JSF klanten in de wacht te slepen.

Minister Hennis-Plasschaert hoopt in Italië een deal te kunnen bereiken waarbij Alenia de Nederlandse JSF’s mag bouwen maar de Italiaanse toestellen in Nederland zullen worden onderhouden. Nederland heeft grote plannen voor een onderhoudsfaciliteit op de Brabantse vliegbasis Woensdrecht. Op Woensdrecht zijn, naast de basisopleiding voor vliegers van de koninklijke luchtmacht, nu al een aantal bedrijven gevestigd die onderhoud plegen aan onder andere verkeersvliegtuigen.

De plannen voor het onderhouden van Italiaanse JSF’s zullen waarschijnlijk nooit werkelijkheid worden. Naast het praktische aspect van toestellen onderhouden in een land vele honderden kilometers van hun thuisbasis, heeft de Italiaanse politiek een bom onder de JSF gelegd. In een gelekte nota wordt voorgesteld de Italiaanse afname van de F-35 te halveren, wat de winstgevendheid van de fabriek in Cameri onder dermate hoge druk zal zetten dat de Italianen waarschijnlijk eerder voor onderhoud bij Alenia dan in het verre Nederland zullen kiezen.

Weinig hoop

De problemen met eerdere Nederlandse projecten van de Finmeccanica groep lijken op het eerste gezicht niet meteen verbonden met de JSF-deal. Het zijn echter mogelijke signalen dat binnen de Finmeccanica groep een bedrijfscultuur heerst die kwaliteit niet promoot en soms rechtstreeks hindert.

De terugkerende problemen met kwaliteit van door Alenia aangeleverde Dreamliner-onderdelen zijn echter een veel directer zorgwekkend signaal. Niet één maar twee keer heeft Boeing rechtstreeks moeten ingrijpen bij Alenia om de veiligheid van zijn nieuwe toestel te kunnen garanderen, dit geeft weinig hoop voor de JSF-order.