Den Haag nationaliseert de Provinciale Statenverkiezingen

Foto: copyright ok. Gecheckt 26-09-2022
Dossier:

Voor wie zich zo nu en dan begeeft op Twitter of Facebook, komt ‘#StemZeWeg’ bekend voor. Met deze hashtag wordt oproep gedaan aan de boze burger om bij de Provinciale Statenverkiezingen naar het stemhokje te gaan en op een oppositiepartij (met name PVV of FvD) te stemmen. Het doel is om Kabinet Rutte III ten val te brengen.

Provinciale Statenverkiezing

De StemZeWeg-tweeters illustreren de absurditeit rond de aankomende verkiezingen. Een kabinet kan niet ten val worden gebracht door een zure tegenslag in de Provinciale Statenverkiezing. In het ergste geval moet er in de Senaat een gedoogcoalitie bij elkaar worden gelijmd, nadat de Provinciale Staten de Eerste Kamer hebben gekozen.

Armèn Hakhverdian, universitair hoofddocent politicologie aan de Universiteit van Amsterdam, licht dit in een Sargasso-interview toe: ‘De enige die een kabinet kan wegsturen is een Tweede Kamer. Als je #StemZeWeg letterlijk neemt, slaat het nergens op. Je kunt wel, aan de hand van de Eerste Kamer, de regering verzwakken. Dit zal betekenen dat de regeringspartijen meer ad-hoc akkoorden moeten sluiten. Bij wisselende thema’s vorm je verschillende coalities. Het vergt wel een andere vorm van politiek bedrijven.’

Kaping

De provinciale volksvertegenwoordiging neemt vooral besluiten op het gebied van mobiliteit en ruimtelijke ordening, niet over migratie of over de kabinetsformatie. Het debat over de verkiezingen gaat echter niet over infrastructuur en de woningmarkt, maar juist over de thema’s waar de Provinciale Staten helemaal niet over beslissen.

De landelijke partijen, zowel populistisch-rechts als ‘het partijkartel’, hebben de Statenverkiezingen gekaapt met deze landelijke thematiek.

De PVV en FvD voeren hun campagne op migratie en het afzetten van Rutte III. Het komt dan ook niet als een verrassing dat beide partijen überhaupt geen coherent verkiezingsprogramma hebben voor de Provinciale Staten zelf.

Ook de andere partijen trachten hun verkiezingsboodschap te nationaliseren. De VVD halen ‘vaasjes’ en ‘normaal doen’ van stal om de kiezer te overtuigen. Het CDA roept op tot respect en behoud van Nederlandse normen en waarden of vindt plotseling iets van marktwerking in de zorg – ook al een landelijk thema. D66 en GroenLinks proberen te scoren op het gebied van klimaat. De SP tracht, net als de PVV en FvD, van de verkiezingen een Rutte-refernedum te maken.

Nationale verkiezingspraat

Deze ‘traditionele’ partijen hebben, in tegenstelling tot de PVV en het FvD, wel per provincie een uitgewerkt verkiezingsprogramma. De partijen zijn echter tot de conclusie gekomen dat nationale verkiezingspraat over het onderwijs of klimaatverandering effectiever is dan een lokaal betoog over de aanleg van een nieuw windmolenpark. De provinciale verkiezingsprogramma’s liggen op de partij-websites digitaal te verstoffen.

Het is een vrij gebruikelijke gang van zaken, bevestigt Hakhverdian: ‘In de politicologie heb je het begrip tweede-ordeverkiezingen. Deze worden minder belangrijk gevonden en de opkomst is dus veel lager. Het zijn de nationale politici die dan campagne voeren. De stem die de kiezers uitbrengen is een nationale stem.’

Onzichtbaar

De opkomstcijfers van de Provinciale Staten zijn vrij stabiel. Meestal gaat de helft van de Nederlanders stemmen de helft niet. De relatief lage opkomst valt te verklaren met het feit dat men niet weet wat er in de provincie gaande is.

Hakhverdian: ‘Die zichtbaarheid van de provincie moet constant zijn, niet alleen in verkiezingstijd. Wanneer een bestuurslaag continu aanwezig is in het leven van mensen, dan kan je een hogere opkomst verwachten. Daarbij komt dat de lokale media compleet zijn uitgehold. De redacties worden steeds kleiner, de bladen staan steeds meer vol met advertenties. Dat is een probleem. Als jij wilt weten wat er lokaal gebeurt, is het heel moeilijk.’

Het resultaat is dat vrijwel niemand weet waar de Provinciale Staten precies over beslissen en wat de partijen op provinciaal niveau onderscheidt. De gemiddelde kiezer komt niet veel verder dan de algemene conclusie dat D66 voor het klimaat is en dat de VVD voor de ondernemer knokt.

Wonen, werken, wegen

Dit gebrek aan kennis en interesse verbaast Noord-Hollands Statenlid en D66-lijsttrekker Ilse Zaal niet. Het provinciebestuur komt immers minder vaak in de media dan de nationale politiek.

Helemaal terecht is deze beperkte media-aandacht niet. Zaal benadrukt dat de Provinciale Staten wel over zeer belangrijke thema’s beslissen: ‘De provincie zorgt ervoor dat er overal genoeg woningen zijn en bepaalt waar die woningen komen, ze zorgt ervoor dat je van je woning naar je werk kan komen door openbaar vervoer te realiseren of fietspaden te regelen. Ook zorgt de provincie voor voldoende recreatie en natuur.’

GroenLinks en D66 proberen hun nationale campagne over klimaat te combineren met lokale doelstellingen op het gebied van milieu en vice versa. Daar waar het Rijk de doelen en kaders stelt, voeren de provincies het klimaatakkoord uit. Dit bevestigt Zaal. ‘Als het klimaatakkoord niet doorgaat, dan gaan we dat in de provincie ook merken. We willen heel graag dat de provincie energieneutraal wordt en daarvoor hebben we samenwerking nodig van het Rijk’.

Weggestemd

Het feit dat sommige partijen dan met nationale thema’s komen die helemaal niks te maken hebben met de Provinciale Staten, kan irritant zijn. ‘Je hebt partijen die je 4 jaar lang niet in de provincie hoort, en dan [in verkiezingstijd] praten ze in het debat alleen maar over nationale thema’s. Daar moeten we niet op ingaan.’

Al met al is er weinig optimisme voor een opleving van de regionale politiek. Terwijl lokale media het onderspit delven, nemen nationale politici steeds meer plek in bij de verkiezingsdebatten. De #StemZeWeg-tweeters en de coalitiepartijen werken onbewust op één vlak samen: de provinciale politiek wordt weggestemd.

 

Reacties (21)

#1 Cerridwen

Al met al is er weinig optimisme voor een opleving van de regionale politiek. Terwijl lokale media het onderspit delven, nemen nationale politici steeds meer plek in bij de verkiezingsdebatten

Doordat de provinciale staten de eerste kamer kiezen, is dit volledig terecht. Als je dat onwenselijk vindt, en daar valt wat voor te zeggen, dan zou je moeten pleiten voor het rechtstreeks kiezen van de eerste kamer, los van de provinciale staten.

Het is ook een misvatting dat de uitslag van de eerste Kamerverkiezingen geen gevolgen voor de regering kan hebben. De eerste kamer kan ook moties van wantrouwen aannemen tegen het kabinet, en er zijn zeker uitslagen te bedenken waarbij doorregeren niet meer mogelijk is en er nieuwe verkiezingen uitgeschreven moeten worden.
In de praktijk is dit nooit eerder gebeurd omdat de regering tot twee keer toe er in is geslaagd gedoogconstructies in het leven te roepen na verlies van de meerderheid in de eerste kamer.
De kans is groot dat dat ook nu weer lukt, maar het is dus niet zo dat de regering niet naar huis gestuurd kan worden.

  • Volgende discussie
#2 Joris Canoy

@1: Interessant punt. De staatsrechtelijke literatuur is zeer verdeeld over de vertrouwensregel in de Eerste Kamer. Hoewel de Senaat het vetrouwen in de regering kan opzeggen, is het niet evident dat het kabinet moet opstappen. Zolang het kabinet een mandaat heeft in de Tweede Kamer, is er voldoende staatsrechtelijke grond om een motie van wantrouwen vanuit de Senaat te negeren (of dat nou moreel juist is of niet). De vertrouwensregel staat niet in de grondwet, dus in dat geval begeven we ons op glad ijs.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Co Stuifbergen

@2: Senaat? Hogerhuis zult u bedoelen!

Hij heet nou eenmaal Eerste Kamer.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Co Stuifbergen

@2: Als de Eerste Kamer ieder besluit van de de regering tegenhoudt, zal die waarschijnlijk toch een keer opstappen.

De Tweede Kamer kreeg ook pas echt invloed toen hij de begroting van de koning af bleef keuren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Co Stuifbergen

@1: Ik voel wel voor rechtstreekse verkiezingen van de Eerste Kamer.
Om te zorgen dat hij niet de waan de van de dag volgt, mag het niet een kopie van de Tweede Kamer zijn.

We kunnen afspreken dat elke 2 jaar 1/3 van de Eerste Kamer vervangen wordt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 analist

De PVV en FvD voeren hun campagne op het afzetten van Rutte III.

eum…
https://www.ad.nl/politiek/sp-leider-marijnissen-verkiezingen-worden-referendum-over-rutte~ae72c757/

https://www.nrc.nl/nieuws/2018/11/16/asscher-rutte-kan-steun-pvda-vergeten-a2755583

zeker niet pvv/fvd alleen.

Dit gebrek aan kennis en interesse verbaast Noord-Hollands Statenlid en D66-lijsttrekker Ilse Zaal niet. Het provinciebestuur komt immers minder vaak in de media dan de nationale politiek.

Helemaal terecht is deze beperkte media-aandacht niet. Zaal benadrukt dat de Provinciale Staten wel over zeer belangrijke thema’s beslissen: ‘De provincie zorgt ervoor dat er overal genoeg woningen zijn en bepaalt waar die woningen komen, ze zorgt ervoor dat je van je woning naar je werk kan komen door openbaar vervoer te realiseren of fietspaden te regelen. Ook zorgt de provincie voor voldoende recreatie en natuur.’

tsja, zo’n preken voor eigen parochie voedt wat mij betreft het cynisme over de politiek. nu wordt er gesuggereerd dat het provinciale bestuur veel doet aan de woningnood (wat mij betreft een van de grootste thema’s van het moment) terwijl uiteindelijk het Rijk geld beschikbaar moet stellen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 analist

@3: https://www.eerstekamer.nl/nieuws/20180622/senator_de_graaf_wordt_vice

een senator zonder senaat, interesting…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Cerridwen

@4: Precies, en waarschijnlijk is het consequent afwijzen van de begroting het punt waarop de regering zich gedwongen voelt nieuwe verkiezingen uit te schrijven.

@5: dat lijkt me dan weer een slecht idee voor de bestuurbaarheid en de democratische legitimiteit. In die situatie zijn er permanent verschillen tussen eerste en tweede kamer, waardoor een eenvoudige meerderheid van partijen niet meer genoeg is voor het aannemen van nieuw beleid, en een minderheid dan beleid kan blokkeren waar de meerderheid voor is. Coalitievorming is nu al lastig, als we ook nog rekening moeten houden met de eerste kamer, wordt het alleen maar moelijker.

Ik zie meer in afschaffen van de eerste kamer, en de constitutionele controle bij de raad van state onderbrengen. De Eerste kamer is net zo politiek als de tweede, maar dan met deeltijdpolitici met vele verschillende petten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Bismarck

@4: “Als de Eerste Kamer ieder besluit van de de regering tegenhoudt, zal die waarschijnlijk toch een keer opstappen.”
Ik gok dat het dan snel met de 1e Kamer is afgelopen (als in opgedoekt, ausradiert, unperson). En niet helemaal onterecht (want een 1e Kamer die elk besluit van de regering tegenhoudt is geen chambre de reflection meer, maar een matige kopie van de 2e Kamer).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Joris Canoy

@6: De SP maakt inderdaad ook zinspeling op het afzetten van Rutte III. Ik zal het stuk aanpassen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Joris Canoy

@3: Hoi Co, de Eerste Kamer wordt toch echt ook de ‘senaat’. Ik kan je doorvererwijzen met de Eerste Kamerleden met wie ik gesproken heb die dit orgaan ook zo noemen ;)

Daarnaast staat het hier: https://nl.wikipedia.org/wiki/Eerste_Kamer_der_Staten-Generaal
Of in de journalistiek:
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/de-eerste-kamer-is-helemaal-niet-overbodig~bd75efca/
Of op de website van de Eerste Kamer zelf:
https://www.eerstekamer.nl/begrip/eerste_kamer

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Joris Canoy

@9: Ik vind dit ook wel een interessant punt. In een krachtmeting tussen de Tweede Kamer en de Eerste Kamer lijkt mij het ook waarschijnlijker dat de senaat bakzijl haalt. De Eerste Kamer afschaffen ligt niet geheel voor de hand (daar twee-derde van de senatoren vóór de afschaffing zou moeten stemmen).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Hans Custers

@6

nu wordt er gesuggereerd dat het provinciale bestuur veel doet aan de woningnood (wat mij betreft een van de grootste thema’s van het moment) terwijl uiteindelijk het Rijk geld beschikbaar moet stellen.

Wil je nu zeggen dat het Rijk in Nederland een significant deel van de woningbouw financiert? Dat zou een spectaculaire onthulling zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 analist

@13: het Rijk haalt iig een flink stuk weg bij de sociale woningbouw.

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/huurwoning/verhuurderheffing

de provincie heeft nauwelijks middelen om de woningbouw een impuls te geven. de suggestie doen dat bij de provincie de oplossing ligt voor de issues die ik noem #7 vind ik niet correct.

de provincies hebben per jaar 2,5 miljard te besteden… 150 euro per inwoner. daar gaat niet veel gebouwd mee worden.

https://www.rijksoverheid.nl/documenten/begrotingen/2018/09/18/c-provinciefonds-rijksbegroting-2019

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Cerridwen

@9: Dacht het niet. Ja, de regeringspartijen zijn boos, en zullen nu misschien afschaffen van de eerste kamer gaan bepleiten, maar dat kunnen ze niet afdwingen want…. ze hebben geen meerderheid in de eerste kamer. En na de uitgeschreven verkiezingen waarschijnlijk ook niet meer in de tweede kamer.

Als de regering geen meerderheid heeft in de eerste kamer, kan de begroting alleen woorden aangenomen met stemmen van de oppositie. Waarom zouden die zich gedwongen moeten voelen dat te doen? Ze zijn toch niet voor niets de oppositie?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 analist

@15: denk dat FvD en PVV prima met de regering kunnen meestemmen. verschil zit op groen, maar wat betreft belastingen, uitkeringen, asielzoekers, Europa kunnen ze met elkaar

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Cerridwen

@16: Het gaat mij om de theorie (kan de eerste kamer theoretisch de regering naar huis sturen), niet om de praktijk. We hebben een centrum regering, dus puur op de issues zouden ze ofwel linksom of rechtsom een meerderheid moeten kunnen krijgen.

Ik verwacht niet dat de regering na de verkiezingen door een motie van wantrouwen in de eerste kamer gaat vallen; wel is de kans denk ik groot dat de nieuwe verhoudingen op een gegeven moment een kabinetscrisis veroorzaken, omdat een van de noodzakelijke compromissen teveel zal zijn voor één of meer kabinetspartijen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Hans Custers

@14

Soms gaat het, hoe moeilijk sommigen zich dat ook voor kunnen stellen, niet alleen om geld. Overheden financieren geen woningbouw in Nederland en dus hebben ze daar ook geen budget voor. Maar gemeentes en provincies hebben wel flinke invloed, bijvoorbeeld via ruimtelijke plannen, waarin wordt vastgelegd waar er gebouwd mag worden en wat er gebouwd mag worden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 analist

@18: Overheden financieren geen woningbouw in Nederland en dus hebben ze daar ook geen budget voor.

Woningbouwcorporaties zijn de facto staatsbedrijven….

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Hans Custers

@19

Woningbouwcorporaties zijn de facto staatsbedrijven

Je weet dus gewoon weer eens helemaal niet waar je het over hebt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 Bismarck

@15: FvD en PVV willen de 1e Kamer alvast afschaffen. Als daar alle centrumrechtse partijen bijkomen, is die 2/3e meerderheid al snel in zicht.

  • Vorige discussie