Zwitserland heeft de onderhandelingen met de EU over een raamakkoord afgebroken. Het land is geen EU-lid, maar neemt deel aan de Europese interne markt via meer dan honderd bilaterale akkoorden. De EU wil die vervangen door een raamakkoord dat de steeds terugkerende onderhandelingen over noodzakelijke aanpassingen van al die akkoorden overbodig maakt. Dat spaart aan beide zijden jaren ambtelijke werkzaamheden. In 2018 werd na vier jaar een principe-akkoord bereikt. Met afspraken over de manier waarop conflicten over de uitleg van de regels juridisch zouden worden beslecht. Maar nu zijn er aan Zwitserse kant toch nog een paar bezwaren gerezen. De EU wil hier niet aan tegemoet komen en dus valt Zwitserland nu terug op de oude verdragen. Punt is dat Brussel niet meer bereid is al die verdragen voortdurend te actualiseren. Deze week liepen bijvoorbeeld afspraken over medische technologie af, waardoor bepaalde Zwitserse apparatuur nu niet meer zomaar naar de EU kan worden uitgevoerd. Problemen worden verder voorzien op het gebied van de electriciteitsvoorziening, voedingswaren en de luchtvaart.
Bescherming van hogere lonen
Zwitserland noemt drie bezwaren die hebben geleid tot afwijzing van het raamakkoord. De Zwitserse vakbonden verzetten zich tegen verandering van de regel dat tijdelijke buitenlandse werknemers volgens Zwitserse lonen moeten worden betaald. EU-lidstaten willen zich koste wat koste niet conformeren aan de hogere Zwitserse lonen. Het tweede conflictpunt gaat over de sociale zekerheid. De Zwitsers willen EU-burgers niet garanderen dat ze, als ze in Zwitserland wonen, ook gebruik kunnen maken van de Zwitserse sociale voorzieningen. Een derde breekpunt voor Zwitserland is de eis van de EU om terwille van het gelijke speelveld voor de interne markt in alle gevallen af te zien van staatssubsidie.
De bezwaren waren eind 2018 toen Zwitserland de ondertekening van het akkoord uitstelde ook al bekend. Toen was er in Brussel kennelijk nog de hoop dat Zwitserland zou inbinden. En Bern had de naïeve verwachting dat de EU er wel naar zou luisteren, ook al ging het om cruciale onderdelen van het Europese arbeidsmarktbeleid. De interne markt biedt nog steeds onvoldoende bescherming tegen goedkope arbeid. De deal zou, zoals de vakbonden en de populisten beweren, de hoge lonen van Zwitserland kunnen verlagen en EU-burgers extra sociale rechten in Zwitserland kunnen verlenen. De vrees dat een van de rijkste landen van Europa zou moeten inleveren was niet geheel onterecht.
Brussels officials spreken van “cherrypicking”, een verwijt dat ook richting het Verenigd Koninkrijk is geuit tijdens de Brexit-onderhandelingen. De deal met Zwitserland zou volgens Brussel voordeliger zijn dan de scheidingsacte tussen EU en VK. De Europese Commissie liet in een verklaring weten dat het hecht aan een gelijke behandeling. ‘Dat is in wezen een kwestie van eerlijkheid en rechtszekerheid.‘
Soevereiniteit
De gevolgen van de weigering van Zwitserland om verder te onderhandelen zijn niet te overzien. De 1,4 miljoen EU-burgers die in Zwitserland wonen zullen er mee te maken krijgen, evenals de 340.000 forenzen uit buurstaten. De deelname van Zwitserland aan de interne markt kan moeilijk teruggedraaid worden, al zullen er op termijn vele hindernissen worden opgeworpen omdat de huidige bilaterale verdragen verouderd raken. Het is ook niet helemaal duidelijk waarom het land, dat aan alle kanten omringd is door EU-lidstaten, die gezamenlijk de belangrijkste handelspartner vormen, de hakken in het zand heeft gezet. Het beroep op soevereiniteit lijkt meer symbolisch dan realistisch. Net als EU-lidstaten is Zwitserland al jaren door talloze draden verbonden met de rest van Europa. Waarom zou Zwitserland niet de weg van landen als Noorwegen en IJsland kunnen volgen? Het besluit van de Zwitserse regering heeft alle kenmerken van een stap-tegen-beter-weten-in.
Aan de andere kant confronteren de Zwitsers de EU wel met een pijnpunt van de interne markt dat ook in andere landen gevoeld wordt: de onderschikking van het arbeidsmarktbeleid aan de neoliberale wetten van de interne markt. De bescherming tegen goedkope arbeid is een taai onderwerp in de EU dat enkele jaren geleden aanleiding was voor een wijziging van de detacheringsrichtlijn. In bepaalde sectoren en lidstaten bleken gedetacheerde werknemers tot 50 % minder te verdienen dan lokale werknemers. Met als gevolg een algemene druk op de lonen. De nieuwe richtlijn is sinds 30 juli 2020 van kracht (de transportsector doet niet mee). Door de wijziging wordt het verschil in arbeidsvoorwaarden tussen gedetacheerde buitenlandse werknemers en binnenlandse werknemers kleiner. De effecten zijn nog onduidelijk, maar het is de vraag of hiermee de vermaledijde ‘loonconcurrentie’ in de EU ongedaan is gemaakt. Het is wel duidelijk dat de Zwitserse vakbonden meer vertrouwen hebben in de nationaal overeengekomen regels.
Reacties (7)
Ik wist niet dat buitenlandse werknemer volgens de EU minder mogen verdienen dan binnenlandse werknemers.
Als ze ‘gedetacheerd’ zijn houden ze de arbeidsovereenkomst van hun eigen land, lees ik hier..
Overigens is er wel een verschil met de Brexit:
De Brexit is niet het gevolg van een serieuze afweging van kosten en baten, maar Britse politici die zich populair wilden maken en van leugens tijdens de campagne.
Of Zwitserland een verstandige beslissing genomen heeft, weet ik niet.
Maar de vakbonden hebben een begrijpelijk standpunt, en andere Europese landen willen ook soms bedrijven steunen.
Zonder staatssteun was KLM al lang failliet gegaan.
Dit heeft Jos niet helemaal goed opgeschreven, het gaat erom dat Zwitserland aan dezelfde regels voor staatssteun voldoet als de EU landen. De uitzonderingen die mogelijk zijn, zoals wellicht de steun voor KLM, zijn ook voor Zwitserland beschikbaar.
Logisch vanuit het standpunt van gelijk speelveld.
Zwitserland wilde de mogelijkheid open houden om zelf te beslissen over staatssteun. Daar gaat de EU natuurlijk niet in mee. Overigens geeft de EU ook wel ruimte voor uitzonderingen, maar nu even niet voor de KLM. .
De rechtsgang rond de staatsteun van KLM is nog niet klaar, vandaar mijn ‘wellicht’. Deze was in eerste instantie goedgekeurd door de commissie, maar nu vind de rechter dat de goedkeuring onvoldoende onderbouwd is en moet de commissie een nieuw besluit nemen. In de tussentijd hoeft de staatsteun niet terugbetaald te worden. Dus of het wel of niet mocht is op dit moment nog onduidelijk; ik vermoed dat gezien de belangen van terugbetaling geen sprake zal zijn, en deze staatsteun dus geoorloofd was.
“ik vermoed dat gezien de belangen van terugbetaling geen sprake zal zijn, en deze staatsteun dus geoorloofd was.”
Het tweede volgt niet noodzakelijkerwijs uit het eerste.