COLUMN - Waarin de auteur zich afvraagt of het goede doel alle middelen heiligt.
Snordragend Nederland heeft nog precies één week om zich voor te bereiden op de vreselijkste maand van het jaar: Movember. Over de hele wereld laten jongens en mannen, in ruil voor sponsorgeld, een maand lang hun snor staan. Ondertussen lachen ze zichzelf en elkaar keihard uit, want een snor vinden ze achterlijk, ordinair en bovenal heel erg volks. Dat de Mo Bros en Mo Sistas (zo noemen ze zich echt) daarmee miljoenen trotse snordragers belachelijk maken, kan ze weinig schelen. Hun snorren leveren geld op voor onderzoek naar prostaatkanker. Dan mag er toch wel een beetje gelachen worden?
Movember staat niet op zichzelf. Voor veel mensen is een bijdrage leveren aan een betere wereld of, voor mijn part, het afkopen van een sluimerend schuldgevoel, onvoldoende reden om een donatie te doen aan een goed doel. Tegenover elke gift moet een dosis entertainment staan. Vandaar al die glazen huizen, Live8 popconcerten en avondvullende televisieprogramma’s.
En gele polsbandjes. Ik heb nooit begrepen waarom mensen vrijwillig rondlopen met die afzichtelijke Lance Armstrong-elastiekjes. Is het om te tonen dat ze tegen kanker zijn? Dat lijkt me overbodig, want dat is toch iedereen? Of willen ze hun vrijgevigheid etaleren? Ook dat lijkt me sterk: zo’n ding kost een dollar. Dat zet natuurlijk nauwelijks zoden aan de dijk. Het kan op lange termijn zelfs schadelijk zijn voor de totale inkomsten van goede doelen, omdat bandjesdragers kunnen denken dat ze van alle verdere donatieverplichtingen gevrijwaard zijn.
Die Livestrong-bandjes zijn boven alles een uitstekende marketingactie van Nike. Dat hebben ze slim gedaan. Nike poetst haar door kinderarbeid en uitbuiting besmette imago op met een anti-kankercampagne en krijgt gratis reclame-uitingen om 80 miljoen polsen op de koop toe. Nu ze Lance Armstrong naar aanleiding van dat USADA-rapport hebben gedropt, kunnen ze ook nog eens laten zien dat ze tegen doping zijn. Nike is de grote winnaar van Livestrong. Kankeronderzoek komt pas op plek twee.
In 2011 besteedden alle Nederlandse goede doelen samen 210 miljoen euro aan eigen fondsenwerving. Dat leverde in totaal 1,4 miljard euro op (cijfers CBF). Oftewel: van elke geschonken euro gaat 15 cent verloren aan de marketingacties die ervoor hebben gezorgd dat je die euro überhaupt gedoneerd hebt. Ik vind dat onbegrijpelijk. Je hebt er toch geen reclamespots en entertainment voor nodig om te kunnen bedenken dat je tegen honger, aids en cliniclowns bent?
De realiteit bewijst het tegendeel. Aan het eind van Movember gaan de Bros en Sistas naar een snoronterend feestje waar ze onder het genot van veel drank en drugs nog eens uitgebreid kunnen lachen om al die malle snorren. De Sistas zijn het ergst: zij tekenen, bij gebrek aan snorgroei, met eyeliner een snorretje op hun bovenlip. Dan voelen ze zich lekker kunstzinnig. Waar ik vandaan kom heet dat stompzinnig.
Op een Movemberfeest geven bezoekers een veelvoud uit van wat ze aan de snordragers hebben gedoneerd. Een klein deel van de baromzet gaat weliswaar naar het goede doel, maar al die cokedealertjes buiten het hek doen daar niet aan mee. En dat terwijl ze op deze feesten een dubbele omzet draaien, omdat de helft van het poeder in al die verse, onervaren snorren blijft hangen.
En toch, Livestrong heeft meer dan 240 miljoen dollar geïnvesteerd in de strijd tegen kanker en Movember zit op ongeveer de helft van dat bedrag. Laten we voorlopig dus voorzichtig concluderen dat het goede doel de middelen heiligt. Ook de stimulerende middelen.
Reacties (4)
Helemaal raak. Aan een goed doel geven kan prima zonder je schaamte voor burgerlijk schenken te maskeren met iets ludieks en een feestje. Ach, dat is het gewoon: ze willen eigenlijk niet, maar wel een feestje. Sociale druk doet de rest.
Spot on.
Of het goede doel alle middelen heiligt? De vraag die na jouw betoog bij mij vooral blijft hangen is of het doel überhaupt nog aan de orde is of dat het is verdwenen achter een zelfvoldane kritiek. Ik zeg maar gelijk waar het op staat: ik snap geen bal van jouw probleem met Movember. Waarom ben je zo ontzettend cynisch over de motivatie van haar leden?
Om punt voor punt op je relaas in te gaan. Ten eerste: waarom zou er niet gelachen mogen worden? Ook als het om serieuze zaken gaat. Misschien juist wel als het om problemen gaat. Het element van humor lijkt me juist een goeie manier om liefdadigheid aan de man te krijgen in je alledaagse tot gewoonte verworven egoïstische gang van zaken. Het is misschien niet de beste manier en zeker niet de enige manier, maar mits met mate is ook niet per definitie de verkeerde manier. Je moet tegenwoordig creatief zijn om je thema aan de man te krijgen en om door de scepsis van de moderne kritische mens heen te breken. Jou buiten beschouwing latend denk ik dat deze actie daarin goed slaagt.
Over deze uitspraak struikelde ik behoorlijk:
“Voor veel mensen is een bijdrage leveren aan een betere wereld of, voor mijn part, het afkopen van een sluimerend schuldgevoel, onvoldoende reden om een donatie te doen aan een goed doel. Tegenover elke gift moet een dosis entertainment staan.“
Hier zie ik twee enorm cynische veronderstellingen. De eerste dat veel mensen hun schuld willen afkopen door te doneren. De tweede dat het voor hen zelfs niet voldoende is om dat er ook nog iets decadents als entertainment tegenover moet staan. Waar baseer je dat op? Kun jij hun gedachten lezen? Motivaties vallen niet te doorgronden dus wat je doet is niets anders dan speculeren. Sommigen gaan inderdaad alleen maar voor de entertainment en dragen daar zelf ook aan bij, maar je denkt toch niet dat dat voor allen geldt? Ik kan geen gedachte lezen, maar ik denk dat er een groot grijs gebied bestaat tussen, laat ik ze maar even de oprechte idealisten en de baatzuchtige entertainers noemen.
Is het zo erg dat er entertainers deelnemen? Volgens mij niet. In een dergelijke beweging komen mensen met elkaar in contact. Er zal in meer of mindere mate een uitwisseling van motivaties plaatsvinden tussen de entertainers en de idealisten. Als ik me daar iets bij voor probeer te stellen (ik geef toe, veronderstel hier maar iets!) dan denk ik dat idealisten niet zo heel snel hun idealen zullen opgeven en besluiten om maar voor de entertainment gaan. Maar andersom misschien des te meer: doordat de entertainers in contact komen met mensen oprecht om het doel geven en misschien maar een momentje van altruïsme voelen, gaan zij hun motivatie mogelijk overdenken. Misschien krijgen ze de smaak van de liefdadigheid zo wel te pakken. Ik zal eerlijk zeggen, zo is het bij mij gegaan de eerste keer dat ik een goed doel steunde. Ik gaf me ergens voor de grap voor op en naarmate ik langer met de prestatie bezig was, voelde ik me meer en meer verbonden met het goede doel. Als je eenmaal een doel (van liefdadigheid) hebt, dan ga je je er vanzelf steeds meer verdiepen. Je gaat het volgen in het nieuws, mensen spreken je over je prestatie aan en als ze je steunen dan vertellen ze je soms ook wat zij ervan weten. Maar zelfs als die uitwisseling tussen de idealisten en de entertainers nauwelijks plaatsvindt, dan nog is het de moeite van het proberen waard omdat je dat altijd pas achteraf kunt bepalen.
Bovendien maken de deelnemende entertainers de beweging op zichzelf nog niet per definitie verkeerd. Elke beweging heeft te maken met ‘ongewilde’ deelnemers of mensen die het ideaal niet echt steunen. Het gaat om de mate waarin dat gebeurt. Waarvoor je misschien moet oppassen is dat die groep (in casu de gedachteloze entertainers) niet de overhand krijgen, omdat dan de geloofwaardigheid van het ideaal achter de massa (in casu het vermaak) verdwijnt en niemand nog weet waarom hij doet wat hij doet. Puur blindelings volgen valt moeilijk te verdedigen. Maar hoe bepaal je de verhouding tussen die groepen? Sterker nog, de identiteit van elk van de tegenpolen is maar moeilijk vast te stellen en eigenlijk alleen maar bruikbaar voor mijn vergelijking.
En toch, los van welke motivatie ze ook hebben en of er uitwisseling is of niet, de entertainers dragen feitelijk ook hun steentje bij. In die zin zullen sommige aanhangers van de beweging de deelname van de ‘ideaallozen’ eigenlijk ook niet zo erg vinden. Of die entertainers ook goeie een reclame voor de beweging zijn, is weer een andere vraag. Als ik jouw verhaal zo bekijk kennelijk niet.
Die gele bandjes van Livestrong zijn een symbool van steun. Voor mij is er een groot verschil tussen iemand die toevallig ook een tegenstander van kanker is als hij ernaar gevraagd wordt of iemand die door een keuze vooraf aan de wereld laat zien dat hij de strijd tegen kanker steunt. Dat bandje als symbool dragen kun je niet gelijk stellen aan een euro betalen en vervolgens iets om je arm doen om daarmee je vrijgevigheid te etaleren. Daar gaan we weer… voor sommigen is dat misschien wel zo, maar toch zeker niet voor allen. Dat symbool kan voor van alles staan: respect, steun, een persoonlijke gedachtegang enzovoorts. Een symbool dragen is een manier om iets te zeggen over wat jij vindt en daarmee maken mensen zich kwetsbaar. Het feit dat jij kritiek op die mensen levert bewijst dat. Kwetsbaar omdat je erop beoordeeld wordt. Je kunt je daarom afvragen of je met het bandje je vrijgevigheid etalereert of dat je jezelf onderwerpt aan kritiek. Ik denk dat er maar weinig zijn die te koop willen lopen met een bandje van 1 euro. De motivatie die jij de mensen toeschrijft haal je zelf al deels onderuit.
Het lijkt me trouwens vanzelfsprekend dat het feit dat de bandjes een euro kosten natuurlijk niet wil zeggen dat de dragers ervan ook maar een euro hebben gesteund en dat zij denken dat anderen dat denken. Alsof iedereen zo goedkoop mogelijk met zijn liefdadigheid te koop wil lopen… Bijzonder eigenlijk dat ik expliciet moet maken dat dat onzin is.
Een serieuze vraag: heb je een drager ervan wel eens gevraagd waarom hij zo’n bandje draagt? Als ik je galspuwende verhaal lees dan kan ik dat eerlijk gezegd moeilijk geloven. Net als jij speculeer ik als ik zeg wat ik denk dat zij denken, maar ik denk dat er veel mensen zijn die zo’n bandje dragen omdat ze respect hebben voor Lance’s strijd tegen de ziekte en zijn bovenmenselijke terugkeer (nog los van het feit of zijn dopingschandaal daar iets aan afdoet). Of omdat ze in hun persoonlijke kring zelf te maken hebben gehad met kanker en willen laten zien dat ze achter die strijd staan en daar ook bewust mee bezig zijn. Het is begrijpelijk dat mensen een uiting willen geven aan hun (!) gedachtes en daarom zo’n bandje dragen. En als iemand ernaar vraagt dan leggen ze het je vast uit omdat men persoonlijke interesse over het algemeen waardeert.
Waarom denk je dat de dragers van zo’n bandje menen dat ze gevrijwaard van donatie zijn? Net zo makkelijk kan ik roepen dat jij met je kritiek een poging doet om je te vrijwaren van de schuld om niet aan dergelijke liefdadigheid mee te doen. Ik weet dat dit een ad hominem argument is en ik meen het ook niet serieus, maar denk er eens over na wat het betekent dat die vergelijking van de vragen wel opgaat.
Je schrijft:
“In 2011 besteedden alle Nederlandse goede doelen samen 210 miljoen euro aan eigen fondsenwerving. Dat leverde in totaal 1,4 miljard euro op (cijfers CBF). Oftewel: van elke geschonken euro gaat 15 cent verloren aan de marketingacties die ervoor hebben gezorgd dat je die euro überhaupt gedoneerd hebt. Ik vind dat onbegrijpelijk. Je hebt er toch geen reclamespots en entertainment voor nodig om te kunnen bedenken dat je tegen honger, aids en cliniclowns bent?”
De cijfers betreffen de markettingkosten, maar opeens haal je de entertainment er ook bij. Die staan niet gelijk aan elkaar. Wat er nu staat impliceert dat er geinvesteerd wordt in entertainment. Is dat zo?
En wat bedoel je met “tegen cliniclowns”?
Verder is die reclame kennelijk wel nodig want anders geven de mensen minder. Ik hoef je vast niet te vertellen dat er allemaal knappe koppen achter zitten die dat mooi uitrekenen. Natuurlijk is het jammer dat er een deel van het geld verloren gaat aan aan de werving, maar als je per saldo kijkt is dat toch geen probleem? Als je 1 euro moet besteden om er 7 terug te krijgen, dan is dat per saldo toch simpelweg 6 euro ‘winst’ voor de liefdadigheid?
Voor je afgeven op zogenaamde snoronterende feestjes heb ik geen goed woord over, dus daar ga ik niet eens op in.
Je zult onderhand wel doorhebben dat ik erg struikel over de manier waarop jij in mijn ogen mensen afschrijft. Heb jij soms fruit van de boom van de kennis van goed en kwaad geplukt?
Toch hoop ik dat er uit mijn relaas op te maken valt dat dat niet mijn kernpunt is. Het meest struikel ik over het feit dat de het idee van liefdadigheid, in dit geval Movember, in je relaas helemaal niet aan de orde komt. Waar gaat het nog over de hulp en aandacht voor mensen met prostaatkanker?
Ik vind Movember een prachtig initiatief. Waarom? Omdat mensen er iets voor (moeten) doen wat ze eigenlijk niet willen en omdat de manier waarop je er wat voor kunt doen, heel anders is dan elke andere gift aan liefdadigheid. De mensen die ik erover gesproken heb vertelden me dat ze het als een enorme sociaal risico ervaren om hun snor te laten staan. “Wat zullen ze op mijn werk wel niet denken?” “Wat zal mijn vrouw ervan vinden?” Ik hoorde iemand zeggen dat zijn vriendin bij het woord snor gelijk al zeurde dat de vakantiefoto’s zullen worden verpest. Een ander had het erover dat hij twijfelt omdat hij zijn date niet wil afschrikken. En weer een ander over wat zijn nieuwe klanten ervan zullen denken. Ik verzin het niet, dit zijn redenen die ik persoonlijk gehoord heb.
Persoonlijk voel ik die barrières niet zo, maar ik geloof wel dat er mensen zijn die die barrières zullen moeten trotseren om mee te kunnen doen. En anders dan bij bijvoorbeeld een marathon lopen, waar jan en alleman alleen maar respect voor hebben, maak je jezelf kwetsbaar in het openbaar. Een opoffering van je imago is niet zomaar iets. En mensen in verlegenheid en mensen die zich geen houding te geven, gebruiken humor om dat een plaats te geven. Dat moet je niet afkeuren, maar juist toejuichen. Als je op die manier ook maar een paar zieltjes wint of enkele tientjes binnenhaalt om tegen prostaatkanker te vechten, dan is dat toch alleen maar goed? Als dat nodig is om een klein deel van ons kapitaal in de handen van een goed doel te krijgen, dan vind ik dat het meer dan waard.
Voor de rest een prima blog trouwens.
http://nl.movember.com/team/593701
Ik zie dat er een deel mist wat wel cruciaal is voor mijn betoog:
In tegenstelling tot jou geloof ik niet dat er bij Movember sprake van humor ten koste van anderen is. Jij meent dat de leden van Movember trotse snordragers belachelijk maken. Ik kan ten eerste moeilijk geloven dat ze die motivatie hebben, maar ik geloof ook niet dat dat het feitelijke resultaat van de beweging is.
Ter ondersteuning van het eerste: hoewel ik van mening ben dat persoonlijke motivaties dus niet te doorgronden zijn, kun je wel zeggen dat de sociale barrière niet een gevolg van de maatschappelijke verwerping van de snordrager is. Eerder is die barrière een consequentie van een fundamentele (tijdelijke) ingreep in je identiteit die een direct effect op je omgeving heeft. Dat iemand met Movember een snor laat staan waar iemand om lacht betekent niet dat de snor op zichzelf belachelijk is, maar dat de snordrager een nieuw en onbekend gezicht geeft en die metamorfose grappig is. Als ik mij verkleed als een ridder, dan maak ik niet de ridder belachelijk, maar dan is mijn vertoning om te lachen omdat ik minder goed herkenbaar ben.
Dat baard en snorgroei bij sommigen een bepaald maatschappelijk beeld oproepen, ontken ik niet, maar dat dat gelijk staat een verwerpelijk imago ontken ik wel. Als snorren an sich daadwerkelijk zo belachelijk en grappig waren, dan zouden mensen snordragers uitlachen en belachelijk maken. En dat is toch het geval.
Dat sluit mooi aan ter ondersteuning van het tweede: volgens mij hebben snordragers geen maatschappelijk achtergestelde positie, omdat ze niet als belachelijk worden bestempeld en niet worden uitgelachen. Daar verandert de Movember snordrager niets aan, omdat het belachelijk maken van de snor voor de beweging helemaal niet aan de orde is. Voorop staat het inzamelen van geld voor een goed doel. Natuurlijk is de bedoeling van Movember niet hetzelfde als het feitelijke effect van de beweging. Wat dat betreft zijn er naast de mensen die je uitlachen om hoe grappig je snor er uitziet, vast ook mensen die vinden dat een snor je eigenlijk best goed staat. Verder valt te verdedigen dat de Movember snordragers bijdragen aan de sociale geaccepteerdheid van de snor omdat ze laten zien dat ze er geen moeite mee hebben om hun snor te laten staan. Ze laten daarmee zien dat dat ook de norm kan zijn.