COLUMN - Zoals vaker was het geen politicus of politiek commentator die me inzicht gaf hoe je verstandig kunt reageren op notoire dwarsliggers als Trump en Wilders.
Veel mensen hebben gemeend dat je níet met ze in debat moet gaan, maar dat werkt evident niet. Die aanpak versterkt Trumps en Wilders’ stelling dat zíj de underdogs in de politiek zijn. Laat dat nu precies de positie zijn waar ze op uit zijn, omdat ze daarmee eenvoudig de sympathie kunnen veroveren van stemmers die zich uitgesloten, vergeten, verwaarloosd of anderszins verguisd voelen.
Wél in debat gaan werkt evenmin. Ze smijten met cijfers die niet kloppen, ze ontkennen glashard wat ze eerder hebben gezegd, ze pochen met ‘de mensen in het land’ alsof hun aanhangers de enige zijn die tellen, ze bestempelen iedereen die het niet met hen eens is tot lid van een wereldvreemde elite, instanties die niet doen wat zij willen, verklaren ze tot nep. Daar kún je niet mee in debat.
Ondertussen schoppen ze alles omhoog tot relhoogte, uit elk non-incident weten ze een hype te trappen die maakt dat ze weer dagenlang in het nieuws zijn. Yo, scored!
Wat dan wel te doen? Niks zeggen leidt helemaal tot niets.
Het was Trevor Noah van The Daily Show die me op een ander spoor zette. Hij beschreef Donald Trump als een kind dat om aandacht jengelde, en dat door ADHD-achtig gedrag bij elk weerwoord waar hij geen antwoord had, gewoon overstapte op een ander onderwerp. Zodat jij als serieuze volwassene in de praktijk niets anders doet dan verbaal achter hem aan draven, vruchteloos het grillige pad opgedreven dat de gladjakker voor je uitzet.
Meewarig doen, dat is de clou. ‘Agossie, u zit in een nepparlement. Wat erg voor u. Zijn al die andere mensen dan niet gekozen, en u als enige wel? Raar, hoor.’ ‘Jee, u bent veroordeeld door neprechters? Dat is inderdaad een serieuze zaak. Hoe kon dat? Hebben die mensen hun diploma’s wellicht vervalst? Hoe wordt een mens eigenlijk neprechter? Of bedoelt u te zeggen dat u de rechtstaat niet accepteert?’ “Niemand luistert naar u? Och, meneer Wilders, u bent niet uit de kranten en van de tv weg te sláán. U krijgt geen gelijk, dat is waar, maar dat is een andere kwestie.’
Door niet de stelling zelf, maar de gebezigde terminologie en de framing ervan bloedserieus te nemen, haal je het idee erachter beter onderuit. Je kiest daarmee immers een ander kader voor je antwoord – en met mazzel laat je zien dat de vermeende underdog in zijn eigen been bijt.
Meewarig doen. En desnoods, nog steeds de aanpak voor hinderkinderen gebruikend die Noah opperde, mee gaan opbieden. ‘Dus uw partij is heeeel groot? Knap gedaan hoor, wat heerlijk voor u. Alleen jammer dat niemand er lid van mag worden, he? Bij ons mag dat wel, dat heet democratie. Misschien iets voor u?’
Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.
Reacties (18)
Hier het stuk waar het om gaat. Inderdaad sterk.
Ik zie dat u sarcarme voorstelt, maar dat is weer de zoveelste vorm van arrogantie die alleen maar averechts werkt. Het is vervelend, ik weet het, maar het enige dat echt helpt is gewoon een serieuze tegenargumentatie. Val geen stropoppen aan, dus projecteer niet de woorden van Hitler in de mond van Wilders of Trump, maak uw tegenstander en z’n aanhang niet belachelijk (noem ze geen ‘deplorables’), maar luister naar wat ze zeggen, zoek achter de retorica naar de echte kwesties waar zij over spreken en waarmee ze massa’s op de been krijgen en formuleer daar een serieus antwoord op. Wat de elite nog altijd niet heeft gedaan, is het weerwoord van mensen als Wilders en Trump serieus nemen. Zoals ik zeg: ik weet dat het vervelend is, maar goede politiek bedrijven is soms je tegenstander gewoon serieus nemen en hard werken om een goed antwoord te vinden. Al het andere zal falen.
Sowieso lijkt Karin te denken dat het probleem de persoon Wilders of Trump is, zodat als die kan worden uitgeschakeld het probleem is opgelost. Maar dat is uiteraard een enorme misvatting; alsof het probleem werd opgelost met de moord op Fortuyn. Er waart een populistisch spook door Europa/VS en dat spook is niet Wilders of Trump maar een enorme onvrede bij een groot deel van de bevolking (Trump en Wilders zijn slechts opportunistische en inwisselbare politici die gebruik maken van die onvrede). Zolang je niet serieus gaat bestuderen waar die onvrede vandaan komt en hoe die kan worden weggenomen, zullen alle aanvallen op Wilders en Trump geen (blijvend) effect hebben, zelfs niet door een kogel door hun kop te jagen.
@2: ik ben daar tegen, dan laat je de onderwerpen dus door Wilder bepalen. Als je vindt dat er veel belangrijkere dingen te bespreken zijn dan het aantal moslims in Nederland, dan moet je zorgen dat je het daar over hebt.
Ook voor Wilders aanhangers is er meer in het leven dan moslims, echt. Daar kunnen ze weer aan herinnerd worden als het debat over andere dingen gaat.
@3: maar er is geen enorme onvrede, uit onderzoeken blijkt steeds weer dat Nederlanders gelukkig zijn. Er zijn geen demonstraties waar meer dan twintig man op af komen. We zijn rijk, er is vrede, de criminaliteit daalt al tientallen jaren.
Daarom hebben de populisten al dat nepnieuws ook nodig, om de mensen angst aan te jagen. De onvrede bestaat niet in het echt, maar wel in de verhaaltjes die mensen met elkaar delen op Facebook.
Dit kon inderdaad nog wel eens een zeer vruchtbare strategie zijn. Het probleem met politici als Wilders en Trump is dat ze een heel ander soort politiek bedrijven als de rest van de politiek. Het gaat bij hen niet over beleid, argumenten, of beloftes; wat zij aan hun kiezers verkopen is identiteit.
Dat is de reden dat in discussie gaan geen enkele zin heeft: ookal heb je volkomen gelijk, het interresseert de regressieve kiezers niet. Ze willen gewoon een politicus die hun geluid laat horen. En dat is tevens de reden dat niet in discussie gaan niet helpt; hierdoor negeer je namelijk juist de identiteit die voor de regressieve kiezers essentieel is.
@3: Hoe kom je daar nu weer bij ? Karin richt zich juist niet op de personen Wilders en Trump, maar op hun retoriek. Daarom stelt ze ook iets voor dat je bij elke politicus zou kunnen gebruiken, niet alleen bij deze twee. Meewarigheid is een vrij generiek middel.
Of had jij het idee, dat meewarigheid juist specifiek effectief zou zijn tegen Trump en Wilders, maar niet tegen andere vergelijkbare politici ?
Dat zeg ik al een hele tijd, pest gewoon terug en zet de pestkoppen voor lul.
Oh en beetje liever tegen ADHD kinderen, dat zijn geen gladjakkers, die zijn gewoon wat hyper :P.
@5: Het algemene gevoelen is dat we het nu nog goed hebben maar dat dat snel voorbij kan zijn: vanuit een positie van grote zekerheid hebben de politici ons in een positie van totale onzekerheid gebracht. Bv. of we onze banen wel kunnen behouden door de globalisering (concurrentie met lagelonenlanden) en robotisering, of we ons spaargeld kunnen behouden (Dijsselbloems ’template’ bij een bankencrisis), of onze dochters nog over straat kunnen doordat we de grenzen hebben geopend voor massa’s moslimmannen (http://www.hln.be/hln/nl/960/Buitenland/article/detail/3030903/2016/12/14/Schokkende-reportage-De-openbare-ruimtes-in-Franse-moslimwijken-waar-vrouwen-niet-meer-welkom-zijn.dhtml), of we een kernoorlog met Rusland in worden getrokken, et cetera: de lijst is eindeloos en vindt nog zijn climax in het gegeven dat we er volgens onze politici niets meer aan kunnen doen omdat zij al hun bevoegdheden hebben overgedragen aan een ongekozen elite in Brussel die het volk als z’n vijand ziet in plaats van z’n meester… alsof ze een zelfmoordpiloot in de cockpit hebben gezet en de cockpit vervolgens op slot gedraaid zodat niemand nog bij de stuurknuppel kan. Zoals ik eerder schreef is de opkomst van het populisme simpelweg het volk dat wanhopig zoekt naar de noodrem.
Sarcasme zal niet helpen om deze onrust weg te nemen, beleid dat de burger weer meer zekerheid geeft wel.
@9: Al deze issues spelen al decennia. En nu is er opeens sprake van “grote onzekerheid”. Wat er verandert is: (social) media. globalisering, islamisering, angst voor een kernoorlog met rusland (“Voordat de bom valt”) is allemaal niet nieuw.
@10: Waar zeg ik dat de onzekerheid nieuw is? Ik noemde al Fortuyn en die is al flink wat jaren dood. Wel wordt die onzekerheid steeds groter en de opmars van het populisme dus steeds onstuitbaarder.
En als je nog wat verder terug gaat, zie je dat we eerder al zo’n situatie hadden in de jaren ’30… Niks nieuws inderdaad en het is daarom des te wonderlijker dat de liberalen met hun ‘En nu vooruit!’ niets van de geschiedenis hebben geleerd. Vooruitgang is een nobele hobby van de elite maar het levert alleen maar een groot ongeluk op als je het volk niet mee krijgt.
Een typisch voorbeeld is dat Oekraïnereferendum. Het volk wil geen toenadering c.q. open grenzen met het failliete, door en door corrupte en met Rusland oorlog voerende Oekraïne, maar de elite gaat het gewoon doordrukken. En dan raar staan kijken als de populisten grote winsten halen bij de volgende verkiezingen…
Wat een onzin weer, beste Geband van Joop. Ik weet het, ik weet het, men moet de trol vooral niet voeden, maar zo af en toe is een weerwoord gewoon niet te onderdrukken.
“Sarcasme zal niet helpen om deze onrust weg te nemen, beleid dat de burger weer meer zekerheid geeft wel”, schrijf je. Ten eerste gaat het daar hier niet over, maar over hoe onrustzaaiende malloten benaderd moeten worden. En ten tweede is jouw ‘oplossing’ uiteraard klinkklare onzin. De burger zal nooit (meer) zekerheid krijgen, omdat dat per definitie niet mogelijk is. De enige wijze waarop de burger zekerheid zou kunnen ervaren is, als hij de touwtjes zelf in handen zal hebben en dan nog… De burger kan echter de touwtjes nooit in handen krijgen, omdat over hem bestuurd wordt, niet door hem. Elke fractie zekerheid die de burger geboden zou worden, maakt alleen maar de overige, onzekere fracties duidelijk zichtbaar en dus blijft het onzekere gevoel van de burger.
En hou toch eens op over die ‘onvrede’. Er is nog nooit een luilekkerland geweest waar iedereen de godganse dag ’tevreden’ was. Kan er ook nooit komen. Immers —gelijk aan de zekerheid— zal ieder puntje waarover men wat minder tevreden is uitvergroot worden naast de overige punten waar men wel tevreden over is en zo de ontevredenheid alleen maar voeden. Wie zijn leven lang op een harde stoel heeft gezeten, hoor je nooit klagen over zitcomfort; de prinses op de erwt daarentegen wel.
Dat jij, Geband van Joop, je de rechts-populistische propaganda laat aanleunen, moet je zelf weten. Het is jouw leven dat je vergalt met je zelfgekweekte angst, onrust en onvrede. Maar verschoon ons van je dwaze praat.
@12: Ik vergal m’n leven niet hoor want ik ben niet angstig e.d. Ik behoor immers ook tot de elite (zie al die moeilijke woordjes die ik gebruik :)), maar ik probeer slechts te begrijpen wat er gebeurt door de ander te begrijpen. De standaardreactie van de elite “het zijn allemaal idioten en alleen ik en mijn soort mensen snappen wat goed is voor de wereld” is mij te makkelijk. Mij ontbreekt gewoonweg die arrogantie; ik heb de heilige overtuiging dat we allen gelijk zijn en dat de ander serieus moet worden genomen. En dat als we dat niet (meer) doen, we grote onheil over ons uitroepen.
@11:
Waar zeg ik dat de onzekerheid nieuw is?
hier:
vanuit een positie van grote zekerheid hebben de politici ons in een positie van totale onzekerheid gebracht.
Maar bereik je met dat meewarig doen ook de kiezer? Is die de komende drie maanden nog voldoende tot rede te kneden?
Wat niet te ontkennen valt, is dat er een boel onvrede en frustratie onder de bevolking heerst (moi incluis), en ja: de een weet dat beter te adresseren dan de ander. Je zult daar iets mee moeten doen, het liefst de voedingsbodem ervoor wegnemen, en niet wegspinnen!
Ik kijk wat dat betreft liever met een schuin oog naar die vermeend linkse pers. Die herkauwt gedienstig alles wat ze op haar bordje getwitterd krijgt, en versterkt zo de stem die haar op een dag zal muilkorven. Dat is eigenlijk net zo stom als de hand likken die je eten wegneemt; zelfs een hond staat dat niet toe.
Het filmpje van Trevor Noah is flauw. Het is respectloos naar Trump-kiezer, als je Trump voorstelt als een peuter. Ik vond het filmpje te flauw om uit te kijken.
De tijden zijn veranderd. Zelfs zijn grootste criticasters (e.g. Jeff Bezos) zitten tegenwoordig bij hem aan tafel**. Het is nog net geen kruipen.
** http://abcnews.go.com/Politics/donald-trump-invites-tech-ceos-york-tech-summit/story?id=44173919
Inderdaad, val de lege retoriek aan. Of het gebabbel nu van de PVV, van de SGP of van de PvdA komt, zet de schijnwerper op dat wat een met argumenten onderbouwde discussie vermijdt. De keizer heeft geen kleren aan, maar er wil maar niet iemand opstaan die zegt dat-ie in z’n nakie staat. En of je nu met meewarigheid, ironie, sarcasme of cynisme het holle geleuter ontmaskert, dat maakt niet uit. Als het maar een keer gebeurt. Vervolgens kan dan dan het echte debat plaatsvinden, als de tegenstander dan nog overeind staat.
@16: Haha, kijk: het werkt!