De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.
Mijn vriendin gaf ooit balletles aan een viertalige vijfjarige. Haar moeder was Frans, haar vader Duits, thuis spraken ze Engels en buiten en op school Nederlands. Wat voor iedere volwassene een gekmakende situatie moet zijn was voor deze dreumes geen enkel probleem. Het ging haar zelfs zo soepel af dat de ouders een regel moesten instellen: als je een zin begint in een taal, moet je hem ook in dezelfde taal afmaken.
Dat het verwerven van een taal voor kinderen veel makkelijker is dan voor volwassenen is al langer bekend. In het bovenstaande voorbeeld gaat het niet om het aanleren van een tweede taal, maar om simultane tweetaligheid (of in dit geval meertaligheid): hierbij worden de talen tegelijk en direct na de geboorte aangeleerd. Bijkomend voordeel hierbij is dat er geen specifiek eentalig accent achterblijft. Het jonge kind kan alle taalspecifieke klanken produceren. Neurowetenschapper Patricia Kuhl was benieuwd hoe dit allemaal in zijn werk ging.
Uit eerdere observaties is bekend dat hele jonge baby’s gelijk reageren op alle wereldklanken: Westerse baby’s reageren net zo goed op Japanse “R”-geluiden als andersom. Maar een paar maanden later is dit wereld-taalgevoel door de nietsvermoedende ouders drastisch verminderd. Na een paar maanden moeder-gebrabbel reageren de Japanse baby’s veel beter op Japanse R-klanken terwijl de reactie van Westerse baby’s vermindert (en vice versa). Waar baby’s dus beginnen met gevoel voor alle talen worden de (door de moeder) niet-gebruikte klanken uitgefilterd en de taalspecifieke klanken versterkt.
Wat er volgens Kuhl en haar collegae gebeurt is dat de babyhersenen continue statistiek bedrijven om klanken te herkennen en uit elkaar te houden. Ze delen het continue spraakspectrum als het ware in in herkenbare brokjes, en die positie van die brokjes zijn taal-afhankelijk (de Japanse R zit tussen de Westerse R en L). De klanken die veel gebruikt worden in een taal zullen herkend worden als belangrijke klanken. Bij meertalige baby’s worden simpelweg meer aparte statistische brokjes gevorm.
Apart is trouwens wel dat het effect alleen optreedt als de baby’s de klanken van echte personen krijgen. Bij alleen audio en zelfs bij alleen video’s van pratende moeders doen kinderen het net zo slecht als de baby’s die die taal helemaal niet aangeboden kregen. Het gaat hier dus om een vorm van sociaal leren.
Patricia Kuhl wil nu nog preciezer zien wat er in de kleine schedeltjes gebeurt en liet de baby’s plaatsnemen in een monsterlijke machine voor een magneto-encefalografie om zo de hersenactiviteit te meten. Het lijkt erop dat hersengebieden die te maken hebben met causaliteit en coherentie extra actief worden als een baby iets hoort in haar moedertaal maar het levert wel één van de schattigste wetenschaps-filmfragmentjes van het jaar op doe jezelf een plezier en bekijk de brave baby in de machine in onderstaand filmpje.