Wijzen naar Islam als oorzaak geweld miskent eigen rol van het Westen in de wereld

Deze bijdrage aan het open podium is van Henk Roosink (website)

“Probeer eerst te begrijpen… dan begrepen te worden.” Dit is een bekend vereiste voor succesvolle samenwerking. Daar moest ik erg aan denken bij het lezen van ‘A World without Islam’ van Graham E. Fuller. De schrijver kent de Islam van binnen als voormalig CIA-chef en van buiten als professor geschiedenis met een wereldwijd netwerk in het Westen en het Oosten.

Kerkgeschiedenis
Het boek bevat veel (kerk)geschiedenis. Grote invloed op de Oost-West verhoudingen heeft de scheuring in 1054 in de christelijke kerk tussen de Rooms katholieke Kerk en de Oosters orthodoxe Kerken met Constantinopel als centrum. Aan de ene kant een strak georganiseerde kerk met grote wereldlijke macht, vooral ook door haar nauwe banden met niet kerkelijke machten, aan de andere kant een minder georganiseerde kerk, waarbij meer aan het belang van persoonlijke spiritualiteit werd gehecht. De animositeit werd in 1204 nog verder versterkt door de verovering en plundering van Constantinopel bij de 4e kruistocht, waarbij overigens vooral de handelsbelangen van Venetiaanse kooplui voorop stonden. Jeruzalem werd nooit bereikt. Dat nam niet weg dat het Byzantijnse rijk een hoogstaande cultuur bereikte, waar Europa in de Middeleeuwen bleef steken. Maar vanaf de 16e eeuw werden de rollen omgedraaid. In 1453 was er de val van Constantinopel, de stad werd veroverd door – vanuit het Midden Oosten bezien – uit het Westen komende Ottomanen. Hoewel sluitstuk van een langzaam verval van de moslimwereld, deed die gebeurtenis de Oost-West verhoudingen ook geen goed. Vanaf de 16e kwam de overheersing van de moslimwereld door Europese landen, in de 20e eeuw volgde de antikolonialistische strijd.

Kracht van religie
Fuller laat de enorme kracht van religie zien. Religie gaat om wezenlijke zaken als de zin van het leven, dood, moreel gedrag, gemeenschapsvorming, sexualiteit. Religie geeft mensen identiteit. Daarmee is haar invloed zelden beperkt tot het individu alleen. Gelovigen hebben gezamenlijke rituelen, tradities en erediensten. Religie definieert en versterkt een gemeenschap enorm. Door de tijden heen hebben wereldlijke machthebbers dat altijd goed door gehad. Religie werd vaak voor wereldlijke doelen ingezet. Religie blijkt bijna altijd niet de oorzaak van politieke problemen te zijn, maar wel de vlag waaronder mensen zich verenigen. Zeker als volkeren in verdrukking worden gebracht, wordt religie een in het oog lopend banier, waarbij de werkelijke strijdpunten, zoals etnische problemen, strijd tegen een overheerser, nationalisme, strijd om handel of natuurlijke hulpbronnen, uit het zicht raken. Ook al doen religieuze scheidslijnen en slogans anders vermoeden, het gaat bij conflicten tussen gemeenschappen altijd om geografische belangen, rivaliteit tussen staten of hun heersers.
Hij illustreert hoe religies zich ontwikkelen. Hoe interpretaties van alle geloven met tijd en plaats mee evolueren. Islam evolueert zich in grote lijnen zoals het Christendom dat heeft gedaan. Helaas, als religie zich verbindt met politieke krachten, dan verliest het al gauw z’n ziel, z’n spirituele dimensie.

Fuller maakt duidelijk dat Islam in haar relatie tot seculiere macht in niets uniek is ten opzichte van alle andere religies. Religie en staatsmacht blijkt uiteindelijk altijd een slechte combinatie te zijn. De geschiedenis leert dat staatsmacht en elke ideologie elkaar corrumperen. Maar religie op zich is geen negatieve kracht. Twee wereldoorlogen, nazisme en communisme overheersten de Westerse geschiedenis in de laatste honderd jaar, maar hadden niets van doen met religie. Seculier extremisme heeft ons meer ellende opgeleverd. Het is daar waar religie zich mengt met macht, waar religie niet meer dient als bron van spiritualiteit en zingeving, dat we op moeten passen.

Onze eigen geschiedenis van Contra-Remonstraten en de Oranjes is maar één van de vele voorbeelden in de wereldgeschiedenis die Fuller in dit kader noemt. Prins Maurits wist de macht te grijpen door slim in te spelen op het sentiment onder het volk en hen onder de vlag van de contraremonstrantse orthodoxie te verenigen. Dit ten koste van de vrijzinnige steden, hun regenten en raadspensionaris Van Oldenbarneveld en zijn rechterhand Hugo de Groot en ten gunste van opzegging van het bestand met Spanje en zijn eigen machtspositie.

De rol van het Westen in de wereld
Fuller noemt talrijke factoren die hebben bijgedragen aan de Oost-West animositeit. Lange tijd speelde Islam nauwelijks een rol . Er zijn tal van voorbeelden waaruit blijkt dat Islam heel goed samen kon met andere geloven onder een wereldlijke macht. Wat dat betreft heeft de christelijke kerk een meer discutabele staat van dienst, zo laat Fuller zien..
De rol van Islam in de Oost-West verhoudingen is er pas na de Tweede Wereldoorlog bijgekomen. De buitenlandpolitiek en het feitelijk optreden van het Westen, de VS voorop, in de regio Midden Oosten verklaren hier veel. Veel van het tegenwoordige Oosterse ressentiment vindt zijn oorsprong in Westerse interventies in de moslimwereld in de vorm van steun aan corrupte dictators die Westers gezind zijn, door het Westen georganiseerde coups tegen regimes die de Westerse belangen niet dienden en de hypocrisie van het Westen, vooral de VS, over de vrijheid en democratie. Daar zijn voorbeelden van te over. Op dit moment worden dictatoriale machthebbers in landen als Saoedi Arabië, Koeweit en Egypte door de VS in het zadel gehouden in ruil voor rust in het Midden Oosten en zekerstelling van Westerse belangen, olie voorop. Ook de bescherming van de staat Israël speelt hier een rol.
Als er eens rechtsgeldige verkiezingen worden gehouden, maar de stem van het volk de VS niet aanstaat, dan worden de gekozenen betiteld als terroristen en niet erkend (Hamas in de Palestijnse gebieden). In landen als Afghanistan en Irak proberen de VS eveneens haar vazallen aan de macht te helpen. De volken – en dat is in het Midden Oosten wat anders dan de machthebbers – hebben heel goed door dat het Westen er alleen voor eigen gewin aanwezig is en zich als het er op aan komt niets bekommert om hen. Wat de Westerse retoriek ook zegt. De volken aldaar ontgaat het niet dat de VS de ene dictator steunt en de ander bestrijdt, dat de VS meer dan 700 militaire bases wereldwijd heeft, een overal actieve CIA heeft rondlopen en een invloedrijke rol via de Wereldbank uitoefent, waarbij zij regimes met geldleningen van haar afhankelijk heeft gemaakt (Egypte bijv.) etc. Dat zijn de dingen die kwaad bloed zetten, die een voedingsbodem vormen voor verzet.

Maar wat krijgt het publiek in het Westen mee van wat er in de hoofden van de mensen aldaar omgaat, van de oorzaken van het ressentiment? Ons wordt het geweld getoond tegen Westerse instituties, maar wat horen we van de dieperliggende motieven? We horen mensen hoogstens iets roepen over ‘Westers imperialisme’ en dat ze alles in naam van Allah doen, maar doen dat af als retoriek zoals we in de Koude Oorlog ook de retoriek van de Sovjetleiders over ‘Westers imperialisme’ als idioterie afdeden. Er bestaat een enorme kloof in de beleving van het Westers optreden in de wereld bij de volken die daar onder lijden en het publiek in het Westen zelf.

Boosheid tegen het Westen is niet iets typisch van wat veelal de moslimwereld wordt genoemd. Het zit ook bij Rusland. Dat land ontwikkelde gevoelens van minderwaardigheid toen Westeuropese landen grote rijkdom uit hun kolonies en wetenschappelijke vooruitgang wisten te halen. Wantrouwen tegen het Westen werd door de invallen tijdens de twee wereldoorlogen bevestigd.
Boosheid zit ook bij veel Afrikaanse, Zuidamerikaanse en Aziatische staten, die eerst gekoloniseerd zijn door Europese landen, en later hebben geleden onder de machinaties vanuit met name Washington, dat ondanks de mooie woorden voorbij ging aan de belangen van de volken ver weg en alleen uit was op eigen belangen. Ook in een land als China is het immorele optreden van de Engelsen tijdens de Opiumoorlog niet vergeten. Uiteindelijk ging het altijd om olie en delfstoffen. En om het scheppen van afzetmarkten, door ontwikkelingslanden te dwingen als voorwaarden voor financiële hulp de grenzen open te stellen voor westerse multinationals die de kleinschalige lokale economie ontwrichtten. Zoals bij voorbeeld door het dumpen van door in de EU en VS door landbouwsubsidies ontstane voedseloverschotten doet

Is het Westen, of een land als VS, dan slechter dan andere? Nee, oordeelt Fuller, maar de VS is in de naoorlogse geschiedenis wel verreweg het machtigste land geworden. En vanuit Europees standpunt bezien is Europa veel aan de Amerikanen verschuldigd. Kritiek op het internationale optreden van je redder paste niet. Maar macht corrumpeert, en de VS zijn daar geen uitzondering op. Als je veel van je belangen kunt realiseren door machtspolitiek dan laat je dat niet na.

Terminologie
Het is bekend dat terrorisme en guerrilla de methodes zijn van de militair zwakkere partij. Als de Palestijnen gevechtsvliegtuigen hadden en bommenwerpers die van niet te verdedigen hoogte hun raketten sturen, dan zouden dat de wapens zijn geweest die ze zouden gebruiken. De VS en zijn NAVO-bondgenoten proberen de term oorlog te reserveren voor standaard militaire operaties, waarbij zij een overweldigende overmacht hebben. Tegelijkertijd veroordelen zij daarmee alle onreglementaire acties waarvan activisten zich bedienen als zijnde immoreel en laf. (Hoewel je plegers van zelfmoordaanslagen van veel kunt beschuldigen, maar van lafheid toch wel het minst. Je kunt je afvragen of het bombarderen van grote hoogte waarbij burgerdoden in klinische termen worden afgedaan als ‘collateral damage’ niet meer een daad van lafheid is.)
Het benoemen van verzet met het woord terrorisme is bewuste politiek. Terrorisme is een breed geaccepteerd argument om niet te onderhandelen en over inhoudelijke eisen te praten als bij voorbeeld zeggenschap in eigen land of het ten goede laten komen van de nationale rijkdommen aan bredere lagen van de bevolking. De staat heeft zo een morele rechtvaardiging om ongelimiteerd geweld toe te passen om de tegenstander van de kaart te vegen.
En dat leidt in de huidige omstandigheden naar alleen maar meer geweld. Als we de huidige terreur blijven neerzetten als ‘Islam-gedreven’, dan wordt het probleem niet kleiner. Islam is de verenigende identiteit waar de leiders van terreurbewegingen een beroep op doen, maar bijna allemaal hebben ze niet-religieuze, uiteindelijk onderhandelbare doelen!

Rol van religie en identiteit
Het probleem van de Palestijnen is een voorbeeld van de irrelevantie van Islam voor de oorzaken van het anti-Westerse sentiment. Islam heeft niets te doen met het ontstaan van het Palestijnse probleem en de Israëlisch-Arabische crisis. Dat probleem begon met de immigratie van Joden uit met name Oost-Europa, die daar de discriminatie ontvluchtten. Daarna was er de gruwel van de Holocaust, een geheel Europese aangelegenheid, die de aanzet gaf tot voor een enorme golf Joodse immigranten naar Palestijnse gebieden, ondersteund door zich schuldig voelende Europese mogendheden. Driekwart miljoen Palestijnen werden uiteindelijk gedwongen te verhuizen onder terreur van etnische schoonmaak en intimidatie, waarna Israëliers hun nieuwe staat konden uitroepen. Palestijnen moesten hier de prijs betalen van Europese zonden. Zouden Palestijnen geen guerrilla zijn begonnen om hun land terug te krijgen als er geen Islam was geweest? Het meest waarschijnlijke antwoord wordt gegeven door het feit dat Palestijnse christenen prominent aanwezig waren in de guerrilla tegen Israël. Dus hoewel in het conflict aan beide zijden inmiddels religieuze tonen doorklinken, heeft religie met de oorsprong daarvan niets te maken.

Reactie op Islam en terrorisme
Op de vraag waarom ‘ze’ ons haten, zijn heel makkelijke antwoorden te geven. Haten ze ons om dingen die wij gedaan hebben, of komt die haat alleen maar voort uit gefrustreerdheid over hun eigen regeringen, jaloersheid en gebrek aan begrip van onze bedoelingen? Inderdaad haten veel moslims ons om wat we hen aangedaan hebben: invasies, kolonialisme, oorlogen, door onze geheime diensten geregisseerde coups, steun aan het Westen welgezinde dictators, ontfutselen van natuurlijke rijkdommen zonder dat de massa’s het er beter door krijgen, eigenlijk: het niks geven om de belangen van het volk in al die staten waar door toedoen van het Westen het volk niet de macht heeft gekregen en nog steeds niet krijgt.
Voor die Westerlingen die zich bij deze verklaring niet lekker gaan voelen, is het heel verleidelijk om te zeggen: “Ja, ze haten ons vanwege onze rijkdom, onze vrijheden, onze manier van leven. Ze beschuldigen liever het Westen dan zelf in eigen huis orde op zaken te stellen.”

Of is het misschien een mooie manier om de realiteit te ontkennen dat de moslimwereld een serieus probleem heeft met wat wij vanuit het Westen feitelijk aan het doen zijn op haar grondgebied? Islamiseren van het probleem is veel makkelijker dan de aandacht gevestigd zien op feiten als waarom je sommige dictaturen steunt en sommige gekozen regeringen beentje licht terwijl je zegt dat het verspreiden van vrijheid en democratie je ideaal is.

Washington is begrijpelijkerwijs bezorgd dat Islam wordt gebruikt als een krachtige bron van verzet en gewelddadige reacties op militaire acties van de VS. Maar de Islam aanwijzen als oorzaak van het probleem miskent waar het werkelijk om gaat.
De Islam is niet de oorzaak van de problemen, maar slechts het banier waaronder gevochten wordt. Het is de verbindende identiteit waarop in tijden van armoede en wanhoop radicale krachten met succes een beroep doen. Verzetsleiders in moslimlanden roepen de Islam erbij omdat ze weten welk een geweldige steun en kracht een beroep op een bedreigde identiteit ontketenen. Hier gaat het blijkbaar zoals Von Clausewitz ooit riep: “Oorlog wordt gevoed door emotie, dat de intenties altijd voorbij streeft.”
Een Westerse wereld, de VS voorop, die volhardt in het ontkennen van de eigen rol in de laatste decennia bij het ontstaan van gewelddadige acties vanuit de moslimwereld, brengt geen oplossing. Wij kunnen het ons niet veroorloven simpelweg Islam neer te zetten als radicale ideologie en als oorzaak van de huidige gewelddadige acties vanuit de moslimwereld.

Moslims in het Westen
Het probleem van de slecht opgeleide moslims is dat ze niet goed in staat zijn te integreren (taal, onderwijs, werk) en deel te nemen aan het maatschappelijk verkeer. Daardoor voelen ze zich gemarginaliseerd en vervreemd en trekken ze zich terug in hun eigen kleine kringetje, buurt of getto en cultuur. En daarmee het stereotype van de Moslim nog eens bevestigen. Het foute ressentiment door afwijkende kleding, eten en taal groeit bij de extremisten aan beide kanten. Islam wordt aan de ene kant de samenbindende identiteit, over etnische en taalverschillen heen. Juist vanwege die gemeenschappelijke ervaring als sociaal ongewensten. Ook de moslims die wel de taal spreken en werk hebben sluiten zich aan bij hun oorspronkelijke cultuur, het ‘nest’ waaruit je gekomen bent val je nu eenmaal niet af. Aan de andere kant hameren Islamhaters op de Nederlandse cultuurkenmerken en identiteit, waarbij onduidelijk blijft wat dat mag zijn. Kerkgaande mensen zullen weinig gemeen hebben met bezoekers van dance festivals. Er zijn Nederlanders die de klassieke deugden nog hoog proberen te houden en Nederlanders die vinden dat je daarmee je eigen belangen schromelijk te kort doet. Er zijn Nederlanders die gemeenschapszin hoog in het vaandel hebben en Nederlanders die daar niets mee hebben en alleen wat op relaties uit doen die zelf hebben kunnen kiezen.
De scheidslijnen lijken langs religieuze lijnen te lopen, terwijl de werkelijke scheidslijnen een sociaal economische achtergrond hebben.

Identiteitscrisis
Europa verkeert midden in een identiteitscrisis. Diepgang en spiritualiteit verdwijnt, of die nu kwam uit religie of uit een diepgaand beleefd en gepraktizeerd “Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet.” Ze is onzeker over haar eigen kracht. Mensen missen een innerlijke overtuiging waar ze naar toe willen, ze missen het elan van vooruitgang en het lef om nieuwe wegen in te slaan. Nu het economisch wat slechter gaat, kruipen ze in hun schulp. Enkele honderden Marokkaanse straatschoffies en enkele tientallen burka’s bepalen de stemming, niettegenstaande de succesvolle integratie van veel andere moslimimmigranten. Dat veel criminaliteit ook een niet islamitische achtergrond heeft, zoals die bij Antillianen en autochtone voetbalvandalen bij voorbeeld, lijkt niet relevant voor de meningsvorming. Wat samenbindt is behoud van het bestaande en de angst voor het onbekende. In die zin verschilt dat niet veel van de sentimenten in de overwegend door moslims bewoonde landen. Waar de mensen met het toenemen van de ellende, armoede en verdrukking in de Islam vluchten. Omdat het een gezamenlijk gevoel en identiteit geeft.

We moeten oppassen dat we de problemen van multiculti en immigratie niet islamiseren en daarmee effectieve oplossingen in de weg staan! Het zijn sociaal economische problemen en problemen van

Geweld en politiek
Terrorisme kun je nooit uitbannen, het is een vorm van politiek met andere middelen, maar wel één van de meest kwaadaardige. Het gaat er om het te controleren en te beperken.
Door de definitie van terrorisme als ‘het gebruik van onwettig geweld’, waarbij alleen dat wat de staat toestaat als wettig wordt gezien, is het in veel dictatoriaal of autocratisch geregeerde landen vanwege de onmogelijkheid vreedzame middelen te gebruiken vaak het enige middel om verandering te bewerkstelligen.
Na 9-11 waren veel regimes er als de kippen bij om zich aan te sluiten bij de oproep van de VS het terrorisme te bevechten (‘the global war on terror’). Dat kwam hen heel goed uit in de strijd tegen eigen tegenstanders.
De VS hebben altijd regimes gesteund die stabiliteit bevorderen. Maar in verschillende omstandigheden kan het gebruik van politiek geweld te billijken zijn:
– voor het omver werpen van despotische regimes (veelal in Afrika, soms Latijns Amerika, ontstaan na een proces van dekolonisatie),
– in de strijd voor een eigen staat (veel staten zijn ontstaan uit onwettig geweld zoals gebruikt door Amerikaanse revolutionairen in 1776 tegen de Britse heerschappij, denk ook aan Algerije, Indonesië, Israël, Vietnam, Kosovo, Tibet en ook de strijd van de Palestijnen kan in dit rijtje geplaatst worden, veelal is hier ethniciteit, taal en religie in het geding)
– gewapend verzet tegen buitenlandse bezetting (bij voorbeeld Nederland tegen de Spanjaarden, Afghanen tegen de Sovjet Unie en later tegen de VS, Irakezen en Somaliërs tegen de VS).

Geweld is moeilijk te beoordelen, het gaat ook altijd om proportionaliteit van actie en reactie. En mensen die onwettig geweld gebruiken, ook al is die wet een farce, zijn vaak wreed, soms psychotisch, uit de randen van de maatschappij, soms betrokken bij criminele activiteiten, soms ideologische zeloten. Maar niet allemaal, zeker niet! De passieve steun is vaak groot.
De term terrorisme moet consistent gebruikt worden. Washingtons selectieve, het eigen belang dienende gebruik van deze term werpt twijfel op over de legaliteit van haar redeneringen. En het ondermijnt enorm de deugdelijkheid van haar positie in de ogen van de wereld, om het over de Moslim wereld niet te hebben.
Het gaat er om hoe de wereld, de direct betrokkenen het optreden van een supermogendheid zien. In het geval van Irak is het de realiteit dat grote delen van de wereld anders tegen de toestand aankeek als Washington, of zoals de mainstream Amerikaanse nieuwsdiensten het rapporteerden of er juist aan voorbij gingen.
Als de VS of de NAVO in haar kielzog, dit soort regionale realiteiten niet onder ogen ziet en wat uit doen op in brede lagen bij de bevolking levende grieven over haar optreden, dan pakt buitenlands beleid onder Obama niet anders uit dan onder Bush. Rebelle mag ‘onwettig’ zijn, maar het is wezenlijk gebleken als menselijke reactie op onrechtvaardige toestanden.
En natuurlijk is er verschil tussen a) Hamas, die guerrilla tactieken gebruikt in kleine door VN-resoluties als onwettig bezet aangemerkte gebieden, of b) Irakezen die de Amerikaanse bezetting op eigen grondgebied bevechten, of c) groepen als Al Kaïda die het Westen als totaliteit bevechten, zoals eerder de Baader Meinhof groep of de Rode Brigades dat deden.

Uiteindelijk blijkt dat met terroristen altijd onderhandeld moet worden om een oplossing te krijgen. De Britten hebben het ondervonden in hun relatie met de IRA, veel Israëliërs geloven dat hun regering moet praten met Hamas. Uiteindelijk gewoon omdat het groepen zijn met binnenlandse politieke doelen. (Wat heeft het Israël gebracht dat ze weigerden te praten met de ‘terroristische’ PLO? Behalve de mogelijkheid om heel geleidelijk aan verder te gaan met de kolonisering van de bezette gebieden, steeds meer internatioale ergernis. En dat zal hen vroeg of laat opbreken!)

Een rapport van het internationaal vermaarde RAND-instituut uit 2008 (How terrorist groups end) concludeerde, nadat ze 648 groepen tussen 1968 en 2008 had onderzocht, dat de overgang naar het politieke proces de meest voorkomende manier (43%) is hoe terroristische groepen eindigen. Vaak eindigen ze ook door acties van de politie en geheime diensten (40%).
Wat betreft Al Qaida concludeerden de onderzoekers dat het doel van Al Qaida (uniting Muslims to ?ght the United States and its allies (the far enemy) and overthrowing western-friendly regimes in
the Middle East (the near enemy) to establish a pan-Islamic caliphate) niet onderhandelbaaris. De onderzoekers adviseerden ook Al Qaida niet militair te bestrijden, maar gebruik te maken van de lokaal aanwezige politie en geheime diensten. Een ‘War on terror’ is de verkeerde manier.

Het gezegde ‘dat wat voor de één een terrorist is voor de ander een vrijheidsstrijder is’ is gemakkelijk, maar komt wel dicht bij hoe het werkelijk is. Maar regeringen vinden dat moeilijk omdat je dan ‘moreel gelijkwaardigen’ creëert, terwijl politiek veel makkelijker is als je partijen kunt verdelen in de ‘goeden’ en de ‘kwaden’.
Veel grootmachten spreken over principes, maar laten uiteindelijk hun oordeel wie wel en niet terroristisch is afhangen van eigen welbegrepen belangen. En daarbij maakt het verschil of ze voor de korte termijn successen gaan of voor de lange termijn.

Oplossingsrichting
Als we blijven hangen in het idee dat al dit soort bewegingen worden gedreven door een soort onveranderlijke islamitische agenda, dan zullen we nooit een weg vinden om het probleem op te lossen. Bijna alle bewegingen in het Nabije Oosten hebben uiteindelijk vooral niet-religieuze onderhandelbare doelen! Nogmaals: religie is vaak het in repressieve omstandigheden samenbindende banier, de verschaffer van een gezamenlijke identiteit. De onderliggende doelen zijn van andere orde, en hebben te maken met onderhandelbare belangen op het gebied van machtsverdeling, verdeling rijkdommen, ontnemen macht heersende elites etc.

Uiteindelijk kan terrorisme niet losgezien worden van de omstandigheden, zorgen, noden en ellende van de volken in het Midden Oosten. We weten allemaal dat terrorisme het middel van de zwakste partij is. Maar de vlucht van veel Moslims naar geweld, hoe onacceptabel ook, maakt hun grieven niet minder legitiem. De geschiedenis begint niet op 9/11.
Terrorisme in het Midden Oosten en elders kan verminderd worden, maar alleen als wat wordt gedaan aan de omstandigheden die dat terrorisme in de hand werken. Alle militaire pogingen van Amerika en de NAVO om op de radicalen te jagen en neer te schieten, produceren alleen maar nieuwe, nog meer gemotiveerde generaties radicalen. Uiteraard moet de Moslim bevolking zelf stoppen met terrorisme, maar voordat dat gebeurt moeten de omstandigheden die terrorisme en anti-Amerikanisme uitlokken veranderen. Simpel gezegd betekent dat: geen buitenlandse soldaten meer in Moslimlanden, geen militaire aanvallen meer van buitenlandse mogendheden. Een militaire terugtrekking zal een van de belangrijkste rechtvaardigingen voor de aanwezigheid van Al Qaida ondermijnen. Want de massa’s zitten niet in alle moslimlanden te wachten op een nieuwe dictatuur. Moslimlanden moet de mogelijkheid worden gegeven er zelf uit te komen. Dat gebeurt niet een twee drie, maar alleen de moslims zelf kunnen het denken en beleid in hun landen veranderen om terrorisme echt te bestrijden. Gematigde realistische krachten in de Moslimlanden maken op dit moment geen schijn van kans gehoord te worden. Daarvoor zijn de omstandigheden te ellendig en veel mensen te wanhopig en verbitterd.
Helaas maken de VS nog geen duidelijk zichtbare bewegingen om haar strategische dominantie over de Moslim wereld te verlaten. Obama heeft wel een andere stijl dan Bush, maar de mensen willen daden zien, in het Midden Oosten is het ook ‘eerst zien en dan geloven’. Maar het keren van de supertanker die het VS buitenlandbeleid toch ook is, gaat te langzaam.
Het motto van ‘Zero tolerantie voor terrorisme’ moet verdwijnen. Het is een lege huls, demagogisch en utopistisch, net zoals ‘zero tolerantie voor criminaliteit’ dat is.

Als je niet kiest voor de politiek van begrip, maar vast houdt aan een eigen, je eigen persoon of belang dienende, versie van ‘Why they hate us’, weet dan dat dit nu geleid heeft tot de grootste puinhoop in de geschiedenis van Amerikaanse betrekkingen met het Midden Oosten.

Macht, religie en politiek
Zoals de politieke Islam zich nu laat zien, is ze – vanwege een breed scala van complexe historische factoren – vaak moedeloos en ongericht, vechtend tegen haar eigen demonen, vast in haar eigen post-koloniale problemen, struikelend naar haar eigen reformatie, waardigheid en onafhankelijkheid. Alles onder grote militaire, politieke en cultureel heftige aanvallen vanuit het Westen. In de Moslim wereld kan zich een intellectuele renaissance openbaren, maar niet als dat wordt gebruskeerd door wrede internationale geopolitieke krachten, strijdend om macht, olie en het neerplanten van militaire bases.
Het Westen is erg schizofreen in haar gedrag: in de binnenlandse politiek hebben Westerse landen een prachtige gedragsstaat betreffende democratie, burgervrijheden, onderwijs, bescherming van minderheden etc. Deze kwaliteiten worden ook bewonderd in de Moslimwereld. Maar de Westerse macht heeft in internationaal opzicht vaak geleid tot flagrante schending van de mensenrechten, beperking van de vrijheid, allemaal in de naam van anti-communisme, democratisering en bescherming tegen terrorisme. Deze kwaliteiten worden veracht en gehaat in de Moslimwereld. De bevolking, en dan hebben we het niet over de machthebbers in de Moslimwereld, hebben uiteindelijk veel meer geleden dan gewonnen bij dit beleid.
Het Westen is niet slechter dan andere machten. Het Westen heeft in de 20e eeuw grote macht over de wereld opgebouwd. Een vaste wet is dat macht corrumpeert! Aan die wet heeft het Westen zich niet kunnen onttrekken. Een ander gegeven is dat religie en staatsmacht een slechte combinatie is, en elkaar uiteindelijk zullen corrumperen. Daarmee wil niet gezegd zijn dat religie een negatieve kracht is. Het is alleen de combinatie met. Zoals ook de combinatie van macht met fascisme, nazisme en communisme een slechte is gebleken. Die combinaties hebben seculier geweld voortgebracht, waar vooralsnog religieus geweld niet aan kan tippen.

Grote strategie:
Hoe komen we hier uit? Fuller schetst de volgende richting.
1. Westerse militaire en politieke interventie in de Moslim wereld, die hoogst provocerend voor Moslims – is, moet stoppen zodat de regio kan kalmeren.
2. Terrorisme moet bevochten worden door lokale politie en geheime diensten, gevangenneming van terroristen kan alleen door internationaal erkende organisaties of de landen zelf, maar niet door de VS op een internationaal rechtelijk gezien illegale basis.
3. De VS moeten hun steun aan pro-Amerikaanse dictators, een steun die Amerika zelf in diskrediet brengt, terug trekken.
4. Democratisering is Moslimlanden is prima, maar de VS kunnen dat niet zelf geen implementeren.
5. De VS moeten accepteren dat onder democratische verkiezingen Islamitische partijen kunnen winnen. Deze partijen zullen overigens snel verdwijnen als ze hun beloften of wat het publiek van hen verwacht niet waarmaken. Dat betekent dat ze vooral economische en sociale problemen moeten aanpakken en zich er niet af kunnen maken met lege anti-imperialistische retoriek.
6. Een spoedige oplossing voor de Palestijnse kwestie. In de ogen van de Moslim wereld is dit het meest kolossale voorbeeld van buitenlands imperialisme, waarbij lokale bewoners als tweederangs burgers worden behandeld of zijn verdreven naar vluchtelingenkampen waar zij onder wanhopige omstandigheden moeten leven. De Palestijnse kwestie heeft geleid tot radicalisering tot ver buiten Palestina. De Israëlische kolonisatie van bezette gebieden moet worden gestopt en terug gedraaid.
7. Alleen de Moslims zelf zullen uiteindelijk in staat zijn om oplossingen te vinden voor lokaal (Islamitisch) radicalisme.

Zelf zou ik hier nog aan toe willen voegen: Europa verkeert midden in een identiteitscrisis. Te veel mensen laten hun zelfbeeld bepalen door de mate waarin ze kunnen deelnemen aan de door commercie bepaalde consumptiemaatschappij. Diepgang en spiritualiteit verdwijnt. Ze is onzeker over haar eigen kracht. Mensen missen een innerlijke overtuiging waar ze naar toe willen, ze missen het elan van vooruitgang en het lef om nieuwe wegen in te slaan. Nu het economisch wat slechter gaat, kruipen ze in hun schulp.
Westerse leiders moeten nieuwe richtingen in slaan. Niet langer leunen op de verworvenheden van de soms brute en soms subtiele machtspolitiek, niet het volk tevreden houden door steeds grotere staatsschulden aan te gaan, niet het volk in al haar wensen en onderbuikgevoelens proberen te volgen, maar die bevolking een wenkend perspectief bieden dat alleen kan worden bereikt durf, lef en een politiek van lange adem. Wat mij betreft staat in die toekomst niet langer economische groei centraal, maar beheersing van de opwarming van de aarde, een schoon milieu, een compleet andere organisatie van mobiliteit en het orde brengen van de staatsfinanciën. Dan ontstaat er weer iets om trots op te zijn!
Lef bij onze politieke leiders is wel nodig, de lakmoesproef daarvoor zou kunnen zijn de beperking van de hypotheekrenteaftrek en introductie van een CO2 belasting.