Wie gaat Merkel opvolgen?

ELDERS - Angela Merkel gaat haar laatste jaar in als Bondskanselier met nog flink wat lastige dossiers op haar bureau. Ondertussen hebben zich al diverse kandidaten gemeld om haar op te volgen.

Gisteren was het twee jaar geleden dat de eerste scholierenstaking werd gehouden om aandacht te vragen voor de urgentie van de klimaatopwarming. Greta Thunberg en haar maatjes van Fridays for Future brachten een bezoek aan Angela Merkel, als regeringsleider van het land dat op dit moment fungeert als voorzitter van de Europese Unie. Ze hadden een door 125.000 mensen ondertekende petitie bij zich met eisen aan de EU en andere wereldleiders. Die worden opgeroepen de klimaatcrisis nu eindelijk eens als een echte crisis te behandelen. “De kloof tussen wat we moeten doen en wat er daadwerkelijk wordt gedaan, wordt met de minuut groter. In feite hebben we nog twee cruciale jaren verloren door politieke passiviteit.”

In The Guardian vertelden ze voorafgaand aan hun bezoek wat ze tegen Merkel zouden zeggen:

We will tell Merkel that she must face up to the climate emergency – especially as Germany now holds the presidency of the European council. Europe has a responsibility to act. The EU and the United Kingdom are accountable for 22% of historic accumulative global emissions, second only to the United States. It is immoral that the countries that have done the least to cause the problem are suffering first and worst. The EU must act now, as it has signed up to do in the Paris agreement.

Macron

Merkel kon de boodschap van de jongeren na hun bezoek meteen doorgeven aan de Franse president Macron die ze bezocht in zijn zomerverblijf Fort Brégançon. Daar lagen ook nog wat andere dossiers op tafel, zoals de situatie in Wit-Rusland. De EU heeft zich min of meer solidair verklaard met de demonstranten tegen Loekashenko. De Europese regeringsleiders erkennen de officiële uitslag van de verkiezingen niet en dringen aan op een dialoog. Maar Merkel heeft verklaard dat Loekashenko onderdeel van die dialoog zou moeten zijn. Een voorzichtig standpunt dat een conflict tussen de EU en Rusland moet voorkomen. De Wit-Russen moeten zelf een oplossing vinden, vindt Merkel, maar je kunt de zittende macht daarbij nu eenmaal niet negeren.

Lastiger lijkt nog de situatie in de Middellandse Zee waar Griekenland en Turkije met elkaar in conflict zijn over gasboringen. Macron is bereid zijn militaire macht in het gebied op te schalen ten gunste van de Grieken. Merkel hecht meer aan bemiddeling tussen de twee aartsvijanden.

Daarnaast hebben de regeringsleiders natuurlijk ook nog te kampen met de coronacrisis.  En niet te vergeten, de continuing (neverending?)  story van de brexit.

Nieuwe leiders melden zich

De op een na langstzittende Duitse regeringsleider zal straks gemist worden in eigen land, maar ook in Europa. Het zal voor haar opvolger niet gemakkelijk zijn haar status te evenaren. De kandidaten voor een nieuwe Bondskanselier lopen zich inmiddels al warm. Bij de Christendemocratische CDU, die in december een nieuwe voorzitter/kandidaat lijstaanvoerder/kandidaat premier kiest, gaat het om Armin Laschet, Friedrich Merz en Norbert Röttgen. De laatste twee hebben het sinds de coronacrisis qua aandacht  moeilijker dan Laschet, premier van de deelstaat NordRhein-Westfalen, die zich voor zijn kandidatuur heeft verbonden met gezondheidsminister Jens Spahn. Maar Laschet’s kansen zijn net zo onzeker als de verdere ontwikkeling van de coronacrisis. Juist gisteren werd in Duitsland het hoogste aantal besmettingen per dag gemeld sinds april. Ook hier lijken thuisparty’s en terugkerende vakantiegangers de oorzaak te zijn van de opleving van het virus.

CSU schuift op naar het midden

Voor het kanselierschap zou zich aan christendemocratische zijde ook nog een nieuwe kandidaat kunnen melden. Markus Söder, minister-president van Beieren namens de Beierse zusterpartij CSU, schijnt er wel wat in te zien om namens de gezamenlijke CDU/CSU fractie de leiding van de nieuwe post-Merkel regering op zich te nemen. En zijn optreden in de coronacrisis schijnt hem veel populariteit te hebben opgeleverd.

De CSU maakt een opmerkelijke ontwikkeling door. Traditioneel verkondigde de partij in Duitsland de meest rechtse en conservatieve standpunten. Beieren dekte zo jarenlang de rechterflank in de Duitse politiek af en voorkwam de opmars van het rechtsextremisme. Maar nu is er toch de AfD en die boekt aanzienlijke resultaten. Ten koste van de christendemocraten, ook in Beieren. En wat de CSU ook deed, het haalde allemaal niets uit. Zoals secretaris-generaal Markus Blume het uitdrukte: „du kannst ein Stinktier nicht überstinken”.  Het heeft geen zin om de populisten rechts in te halen. Ze bewegen gewoon verder naar rechts, zegt Blume, en dan moet jij ook verder naar rechts. Zo maak je het gedachtegoed van radicaalrechts, een politieke stroming met antidemocratische tendenzen, langzaam mainstream. „Aan het eind word je de donkere kant ingetrokken.” In plaats daarvan kiest de CSU er nu voor om op te schuiven richting de middenkoers van de landelijke CDU. En dat biedt perspectieven voor de populaire minister-president Söder om een gooi te doen naar de hoogste positie in Berlijn.

Scholz

Als het Söder lukt zich te kandideren zal hij het mogelijk op moeten nemen tegen Olav Scholz, de huidige minister van Financiën. Scholz is door zijn partij, de SPD, nu al aangewezen als kanselierskandidaat. Riskant, misschien, meer dan een jaar voor de verkiezingen. Met bovendien een nog niet geheel opgehelderd, laat staan opgelost financiëel schandaal waar de minister van Financiën indirect ook bij betrokken is. Maar de sociaaldemocraten wilden de Groenen, die het op dit moment beter doen dan de SPD, graag voor zijn in aandacht van de media. Scholz is redelijk populair als minister met een belangrijk aandeel in de aanpak van de coronacrisis. Zijn functie garandeert hem de spotlights van de media, altijd goed in een verkiezingsjaar. Al heeft hij vandaag hevige concurrentie van zijn CDU-collega op Landbouw Julia Klöckner die het door coronaregels geteisterde land opzadelde met een nieuwe verplichting: de hond tweemaal daags uitlaten.