Whatever Happened To Leon Trotsky?

Eenieder die bekend is met het aanstekelijke nummer No More Heroes (1977) van The Stranglers weet natuurlijk het antwoord op deze vraag:

“He got an icepick, that made his ears burn.” [hele tekst]

Vandaag is het precies 70 jaar geleden dat Leon Trotsky overleed. Lang voordat ik ooit van Trotsky had gehoord of in Coyoacán, Mexico Stad een bezoek had gebracht aan het huis waar hij werd vermoord, was ik dankzij The Stranglers al op de hoogte van het belangrijkste detail van de moord: namelijk het wapen waarmee Lenin’s ooit gedoodverfde opvolger werd omgebracht.

Ik denk dat er in de wereldgeschiedenis weinig moorden zijn gepleegd waarbij het gebruikte moordwapen een stuk steviger in het collectieve geheugen staat gegrift dan de exacte omstandigheden van de moord. Wie was Leon Trotsky eigenlijk precies? Wat deed hij in Mexico? Waarom werd hij vermoord en door wie? Menig persoon zal op al deze vragen het antwoord schuldig moeten blijven. Voor velen is het enige brokje informatie dat in een onwillekeurige Cluedoreflex is blijven hangen het illustere moordwapen. Maar zelfs dat blijft tot op de dag van vandaag omgeven door raadselen.

Ik heb op internet na enig zoeken een foto terug kunnen vinden uit 1940 met het vermoedelijke corpus delicti. Het is duidelijk een kleine pikhouweel of ijsbijl, zoals gebruikt door bergbeklimmers, in het Spaans (en Frans) een piolet genaamd. Het wapen dat werd gebruikt voor een van beruchtste politieke moorden ooit, raakte echter kort daarna zoek. Begin 1941 verdween de piolet vanuit een speciale beveiligde kamer op het politiebureau in de Mexicaanse hoofdstad.

In het Engels spreekt men echter vandaag de dag vrijwel standaard over het moordwapen, niet als een iceaxe, maar als een icepick. Een ijspriem dus, een heel ander voorwerp. Een ijspriem is een keukengerei waarmee je brokken ijs in kleinere stukken breekt. Deze spraakverwarring zie je zeker niet alleen bij de Stranglers. Om in muzikale sferen te blijven: er bestond in de jaren 80 zelfs een Amerikaanse rockband die Trotsky Icepick heette en zes albums uitbracht. Ook de Nederlandse wikipedia spreekt in haar lemma over Trotski’s ballingschap onterecht over een ijspriem.

In 2005 werd wereldkundig gemaakt dat het verdwenen moordwapen terecht was. Ana Alicia Salas, dochter van een politieagent die werkte op het betreffende bureau, kwam dat jaar op de proppen met een kleine ijsbijl. De bloedresten die eraan kleefden, waren volgens haar verklaring van Leon Trotsky. Hoewel in 2005 veel media berichtten over het verloren gewaande wapen, ontbreekt meestal een goede foto van de ijsbijl.

Ik vond echter deze foto, zo te zien gemaakt tijdens een Mexicaanse radiouitzending. Inderdaad, deze piolet heeft qua vorm behoorlijk veel weg van de ijsbijl uit 1940. Alleen hebben zowel de handgreep als het ijzeren houweelblad hier onmiskenbaar een andere tint. De ijsbijl van Ana Alicia Salas is waarschijnlijk dan ook een matige vervalsing, vooral bedoeld om 65 jaar later nog een lucratief slaatje te slaan uit deze zo tot de verbeelding sprekende politieke afrekining.

Wellicht de enige manier om de echtheid van Trotsky’s ijsbijl te testen, is door bloed af te nemen bij de nog altijd in Mexico-Stad woonachtige hoogbejaarde kleinzoon van Trotsky, Sieva Volkov. Volkov bestiert in Coyoacán het museo León Trotsky. Omdat de altijd nog overtuigde Marxist Volkov naar verluid slechts wil instemmen met bloedonderzoek wanneer de ijsbijl eerst aan zijn  museum wordt gedoneerd, blijft de authenticiteit ervan vooralsnog dubieus.