Wat weten we over COVID19?

Dit is een gastbijdrage van Sam Gerrits, aardwetenschapper en journalist (@SamGerrits). Op verzoek brengt hij ons op de hoogte van de stand van zaken rondom COVID19.

Nederland lijkt zich vooralsnog weinig zorgen te maken om Covid19. Veel media, waaronder de Volkskrant, hebben lang volgehouden dat het om een soort koorts gaat, “WuFlu”, een term die pure desinformatie is overigens. Verder is op dit moment de informatie over deze ziekte nogal versnipperd. Daardoor is het gevoel van urgentie in Nederland niet groot. Maar is dat terecht? In deze blog zet ik op een rijtje wat er inmiddels bekend is over Covid19. Lees en oordeel zelf.

Op 18 januari maakte ik voor het eerst kennis met de nieuwe ziekte die momenteel wereldwijd om zich heen grijpt. Enige verdieping leerde me al snel dat het hier om een nauw aan SARS verwant coronavirus ging. Ik noemde het daarom direct “SARS 2.0”.

Op dinsdag 11 februari doopte de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de nieuwe Chinese ziekte “COVID-19”, wat staat voor COrona VIrus Disease 2019. Het virus zelf heet sindsdien SARS-CoV-2, een onderscheid vergelijkbaar met het AIDS-virus, dat HIV heet.

Verwantschap met andere coronavirussen

Wat de bron en verwantschap met andere coronavirussen betreft: Lee et al. melden op 24 februari in de Lancet (non peer reviewed) het volgende over SARS-CoV-2:

Eind december 2019 werd een cluster gevallen van virale longontsteking gemeld, bij een vismarkt in Wuhan (Hubei, China), later werden deze gevallen gekoppeld aan een nieuw coronavirus dat een ernstig, acuut ademhalingssyndroom veroorzaakt. SARS-CoV-2; voorheen bekend als 2019-nCoV. Het genoom van SARS-CoV-2 lijkt veel op, maar verschilt van de twee coronavirussen verantwoordelijk voor grootschalige uitbraken in het verleden: Severe Acute Respiratory Syndrome (ernstig acuut ademhalingssyndroom) coronavirus (SARS-CoV; ongeveer 79% identiek) en Middle East Respiratory Syndrome coronavirus (MERS-CoV; ongeveer 50% identiek)

Het SARS-CoV-2 virus lijkt dus veel meer op SARS en MERS dan op de griep. De snelheid waarmee dit virus zich verspreid is echter ongekend. Binnen luttele weken verovert het de wereld. Het virus fungeert daardoor als een soort “stress-test” voor landelijke gezondheidszorgsystemen. En de meeste falen. Op 25 februari publiceerde Redditor Shortbread dit overzicht.

Covid19 vs. SARS en Mex. Griep. Dodencijfer rechts boven is meest betrouwbare

SARS maakte 813 dodelijke slachtoffers in negen maanden. De Mexicaanse Griep (Swine flu) meer dan een half miljoen doden. Het dodental van SARS 2.0 wordt zoals het er nu uitziet wereldwijd een veelvoud van de Mexicaanse Griep.

China

De centrale besmettingshaard, die ook de meeste doden kent, is natuurlijk China. Dit overzicht van @Datagraver maakt goed duidelijk hoe de Chinezen beleidsmatig hebben gemiskleund. Aanvankelijk probeerde het Chinese communistische politbureau de uitbraak stil te houden. Mede daardoor is het ook zo uit de hand gelopen. Dit zie je terug in de hoge initiële dodencijfers. Daarna probeerde het politbureau het ziekteverloop mooier voor te stellen dan het is. Pogingen te migreren richting realistischer cijfers veroorzaakten later hoge pieken bij de nieuwe cases.

Ontwikkeling covid19. Bron: Datagraver

Zuid-Korea: het kanariepietje in de kolenmijn

Het meest betrouwbare SARS-CoV-2 cijfer in het overzicht van Shortbread op Reddit is, mede door de Chinese desinformatie, niet het aantal zieken, maar het aantal doden. Onderrapportage, desinformatie en gebrek aan testen vertekenen aantal zieken sterk. Het enige land dat een goed werkend laboratorium testsysteem lijkt te hebben is Zuid-Korea. En dat is tegelijkertijd het meest verontrustende.

Zuid Korea lab: 4.000 tests in 7 uur

De Zuid-Koreaanse cijfers lijken extreem, maar ze zijn het resultaat van het meest actieve lab ter wereld. Op 24 februari voerden de Koreanen 4.000 tests uit binnen 7 uur. Dat haalt de VS niet eens. Dit betekent dat de besmettingscijfers in Zuid-Korea het kanariepietje in de kolenmijn zijn. Zuid-Korea gaat richting de 30.000 geteste cases. Ter vergelijking: Besmettingshaard Japan heeft nu rond de 700–800 cases getest.

Noord-Korea en Indonesië

In Noord-Korea meldt ondertussen een dame met een gezichtsmasker voor, dat er niks aan de hand is. Onnozele regimes die denken dat een epidemie stilhouden een probaat middel is zijn bijna net zo gevaarlijk als dit virus. Wat dat betreft baart met name Indonesië me zorgen.

Uiteraard is na China en Japan voormalig Nederlands Indië het meest voor de hand liggende land, dat een volgende uitbraak kan verwachten. Ligt naast China, dichtbevolkt, veel armoede. Islamitisch Indonesië claimt de kracht van het gebed, als probate virus-stopper. Maar volgens cijfers van de Jakarta Post bezochten ongeveer 100.000 passagiers uit Wuhan in 2018 en 2019 Indonesië. Alle andere Wuhan toerisme-landen: Thailand, Maleisië, Singapore, Japan en Hong Kong — hebben al besmettingen gemeld. Het is statistisch onmogelijk dat Indonesië niet flink besmet is. Ook hier wordt dus gelogen.

Officieel statement Noord Korea met gezichtsmasker

Afrika

Er zijn talloze Chinese expats actief in Afrika. Een flink aantal daarvan heeft China bezocht voor het Chinese nieuwjaar in januari. In Zuid-Afrika alleen al lopen meer dan een miljoen Chinese expats rond. Daarvan zijn er op dit moment hooguit een paar honderd getest op Covid19. Met de beste bedoelingen natuurlijk, maar het zet niet echt zoden aan de dijk. Quote van een arts die werkt in Zuid-Afrika, van vorige week:

“We have over 1 million Chinese nationals in South Africa. We have tested a little over 100 cases over the last 3–4 weeks”

En Zuid-Afrika is een ontwikkeld land! In de rest van Afrika, God mag het weten. Het is onmogelijk om de miljoenen Chinese expats in Afrika allemaal te testen. Waarschijnlijk gaan veel mensen er gewoon maar dood, zonder diagnose. Was het Ebola? Was het Covid19? Geen idee, gooi maar op de grote hoop. Bericht uit de Democratische Republiek Congo:

“Er zijn hier al meerdere crises door ziekte, oorlog en corruptie, zegt dr. Folefack van de WHO. “Ebola, mazelen, cholera. We zijn nog druk met de ebola-uitbraak van 2018. “We proberen ons voor te bereiden op de Covid19 uitbraak, maar we hebben noch het personeel, noch de tijd.”

De meest kwetsbare landen zie je hier:

Midden Oosten

Let ook op de landen in het Midden Oosten in deze figuur. Het SARS-CoV-2 virus is naast aan SARS, ook verwant aan MERS : Middle East Respiratory Syndrome. Blijkbaar voelt #SARSCoV2 zich goed thuis in Midden-Oosterse longen. En dat is bijzonder slecht nieuws voor toch al kapotgeschoten landen als Syrië, Irak, Afghanistan en Jemen.

Ziekteverloop

Van eerdere zoönotische coronavirussen die van dieren op mensen zijn overgesprongen, zoals SARS en MERS, weten we al hoe schadelijk ze kunnen zijn. In tegenstelling tot hun verkoudheid en griep veroorzakende neven en nichten, kunnen deze coronavirussen een virus-geïnduceerde ‘immuunstorm’ veroorzaken die meerdere organen kan beschadigen. Deze nieuwe ziekte is daarop geen uitzondering.

Volgens professor Matthew B. Frieman van de University of Maryland School of Medicine, die zeer pathogene coronavirussen bestudeert, lijkt het ziekteverloop van het nieuwe virus veel op SARS 1.0, hoewel de epidemie zich duidelijk anders ontwikkelt. In de longen onderscheidt hij bij zware gevallen 3 fasen:

FASE 1: SARS-CoV-1 infecteerde en doodde graag longcellen. Die blokkeerden vervolgens de luchtwegen van patiënten en vulden ze met fijn inademings-vuil en vloeistof. Frieman veronderstelt dat hetzelfde gebeurt met het nieuwe coronavirus, omdat eerste onderzoeken naar COVID-19 hebben aangetoond dat veel patiënten longontsteking in beide longen ontwikkelen, vergezeld van symptomen zoals kortademigheid, net als bij SARS .

FASE 2: Als de longen op deze manier ziek gemaakt zijn door SARS-CoV-2, treedt middels het immuunsysteem fase 2 in werking. Als de aanwezigheid van een virale indringer bemerkt wordt, wordt ons immuunsysteem ‘‘wakker’’, en treedt op om onze lichamen tegen ziekte te beschermen. Zieke organen worden met immuuncellen overspoeld, om schade op te ruimen en het weefsel te repareren.

Normaliter is zo’n ontstekingsproces strak gereguleerd, en beperkt zich tot geïnfecteerde gebieden. Maar door de enorme schade van virussen als SARS-CoV en SARS-CoV-2 krijgen je immuuncellen het signaal om alles wat ze tegenkomen te doden, inclusief gezond weefsel. “Door deze immuunrespons ontstaat dus juist meer schade, in plaats van minder,” zegt Frieman. Nog meer rotzooi verstopt je longen, en de longontsteking verergert.

FASE 3: Tijdens de derde fase blijft longschade zich opbouwen, doordat de immuunrespons als een veenbrand door je longen woekert — dit kan leiden tot ademhalingsfalen. Zelfs als de dood niet direct intreedt, blijven zware patiënten vaak achter met permanente longschade. Volgens de WHO sloeg SARS 1.0 zulke grote gaten in de longen, dat ze ‘een honingraatachtig uiterlijk’ kregen — deze laesies zijn ook zichtbaar bij mensen die getroffen zijn door het nieuwe coronavirus.

Honingraatlongen (wit weefsel)

Nederland

Gelukkig zijn de zware gevallen ver in de minderheid. Rond de 14 procent. Met deze kanttekening, dat dit percentage in kwetsbare landen flink kan oplopen. De consensus onder artsen is inmiddels, dat CoVid19 ‘indrukwekkend besmettelijk’ is, maar niet heel dodelijk, tenzij je in een risicogroep zit.

Iedereen met een chronische ziekte, en/of ouder dan 64,6 jaar zit in deze risicogroep. Nederland heeft een zeer goede gezondheidszorg. Maar daardoor zitten we wel met veel mensen met een kwetsbare gezondheid. Bovendien is de jaarlijkse griepgolf nu op zijn hoogtepunt. Wat ouder dan 64,6 jaar betreft: er zijn op dit moment in Nederland zo’n 3,5 miljoen 60+ burgers, naast rond de 800 duizend 80 plussers. Landen als Duitsland en België hebben te maken met een vergelijkbare vergrijzing.

Vandaag werd bekend dat Covid19 opgedoken is in de populaire Oostenrijkse wintersportlocatie Innsbruck. Binnenkort komen al deze wintersporters weer thuis. De Wereldgezondheidsorganisatie maakte vorige week dit statement:

We maken ons zorgen over het aantal gevallen zonder duidelijk epidemiologisch verband met China, zoals reisgeschiedenis of contact met een bevestigd geval.

Dit statement gaat over a-symptomatische dragers. Hoeveel er daarvan tussen de terugkerende wintersporters zitten, is onbekend. De Wereldgezondheidsorganisatie waarschuwde op 24 februari voor een wereldwijde covid19 pandemie. Dit virus is intens besmettelijk. Bovendien maken artsen zich zorgen over het gemak waarmee besmette mensen door quarantaine-netten glippen. Zoals een Britse arts het uitdrukte: “Het komt, en er is niets dat het kan stoppen.” Ik denk dat Nederland zich wel iets meer zorgen mag maken.