Wat de hel is er met onze social media gebeurd?

ACHTERGROND - Ja, dat: wat de hel is er met onze social media gebeurd lieve mensen? Ik klink wellicht als een nostalgische oude zak, maar… het was ooit leuk. En nuttig!

Laat ik beginnen met Facebook. Toen ik een account aanmaakte, meer jaren geleden ‘than I care to remember’, zoals de Engelsen het zo fraai zeggen, was het mooi. Een platform om in contact te blijven met alle oude bekenden en vrienden die niet alleen over het hele land verspreid waren (daar was Hyves toen nog voor – link voor de jongeren onder jullie), maar ook voor de internationale contacten. Als enthousiast lid van een internationale geschiedenisstudentenvereniging had ik kennissen door heel Europa, en Facebook was een ideaal vehikel om met mensen in contact te blijven.

Houten horloges

Maar op een gegeven moment werd het een beetje raar. Het begon met de advertenties. Ik weet nog dat ik een keer, ik denk een jaar of vijf terug, een reclame zag voor een horloge van hout. Grappig, dacht ik. Ik wist niet dat dat kon, het zag er best mooi uit, en ook een beetje ecohippie. Ik dus klikken, om te zien wat het precies was. Dom, jij de lezer had dat vast verstandiger gedaan, maar ik klikte. Naar een best grappige site met veel mooie horloges, die ik even bekeken heb, en toen ging ik weer weg.

Maar daarna kreeg ik meer reclames. Veel meer. Van hetzelfde bedrijf, steeds vaker en opdringeriger, schreeuwerige AANBIEDINGEN VOOR HOUTEN HORLOGES. Na een tijdje geen houten horloge gekocht te hebben, kwamen de advertenties voor andere bedrijven die houten horloges verkochten (daar zijn er blijkbaar een heel aantal van). Maar dat was niet genoeg: blijkbaar wist het algoritme dat ik nog steeds geen horloge had gekocht, of dacht het dat ik echt een tering-enthousiaste horloge-freak was, dus na de houten horloges kwamen andere horloges. Het eindigde bij fuckin’ goud-met-diamant-bespikkelde horloges die begonnen vanaf €50.000,- Niet echt iets waarvan ik tot de doelgroep behoor – tot zover dat ‘ze alles van je weten’, blijkbaar.

Wolverine tegen Aragorn

Maar dat was raar, en mild irritant. Het afgelopen jaar (of twee, drie?) is het (bij mij op de timeline in ieder geval) exponentieel erger geworden. De advertenties, memes, en posts uit groepen (die ik niet eens volg maar waarvan het algoritme denkt dat ik ze wil zien) verdringen alles wat ik wel wil zien (daarover later meer). Die content loopt de spuigaten uit.

Het is overigens niet altijd irritant. Op een gegeven moment kwam een random schaakpuzzel voorbij, en hey, ik heb ooit geschaakt, dus liet ik mijn scherm daar even rusten, had ‘m binnen een seconde of 10 opgelost, en scrolde weer verder. Let wel: ik heb dus nergens op geklikt (mijn leercurve is niet altijd horizontaal). Niettemin kreeg ik, de vlotte lezer vat het al, vervolgens weer maanden schaakpuzzels te zien. Los van het ietwat ongemakkelijke feit dat blijkbaar ook al wordt bijgehouden bij welke posts je je beeldscherm pauzeert, om nog beter advertenties en posts op de gebruiker af te kunnen stemmen, vond ik dat in dit geval wel prima. Een paar maanden schaakpuzzeltjes, totdat, *poef*, als een donderslag bij heldere hemel het opeens weer ophield en ze nooit meer terugkwamen. Waarom, geen idee.

Maar dat waren schaakpuzzeltjes. Ik ben een beetje een nerd, kijk en lees sci-fi en fantasy, speel games, dus af en toe heb ik wel eens iets bekeken in een groep van Lord of the Rings, Star Wars, Star Trek en Warhammer 40k. Maar daar ging de lol snel van af. Naast de obligate grappig bedoelde memes en puberale AI-tekeningetjes van vrouwelijke karakters in te strakke pakjes en met een onwaarschijnlijke anatomie, werd ik opeens doodgegooid met posts van het soort: ‘wat zou er gebeuren als Aragorn met Wolverine zou vechten?’ Eh, ‘wut?’, dacht ik, en… (jajajajaja dom dom dom) klikte op de ‘comments’-sectie. Daarna kwamen meer van dit soort posts, véél meer. Gandalf tegen Darth Vader. Wat als Superman zou vechten tegen Goku? En zo voort et cetera.

De mensen die bekend zijn met de Nacht van de Wansmaak doet dit wellicht denken aan de geweldige ‘King Kong vs Jaws’ fragmenten die je daar kon zien (denk: een man in een slecht zittend apenpak die met een dode vis aan het slaan is). Maar mensen nemen het heel serieus. Onder elk van de talloze posts van dit soort komen mensen uit het ‘fandom’ met te veel tijd en te weinig hersens die in blinde nerd rage alinea’s voltikken waarom ze zeker weten dat Gandalf Superman in elkaar slaat, en als je dat niet snapt je dom en achterlijk bent en [insert obscure lore] maar eens moet lezen/kijken. Af en toe wil je dan schreeuwen naar je scherm, “LIEVE MENSEN, HET. MAAKT. NIET. UIT. Ga iets nuttigs doen met je tijd.”, waarna ik me realiseer dat ik dat ook zou moeten doen met mijn tijd, in plaats van deze kolder te lezen.

Die memes en die advertenties: het is zelden grappig of onderhoudend, vaak plat of ordinair, en soms ook ronduit stompzinnig, of racistisch, vrouwonvriendelijk of op een andere manier discriminatoir-kut. Maar wel dermate gepersonaliseerd en geraffineerd dat ik me een tijd terug betrapte toch meer en meer tijd te besteden aan gedachteloos scrollen zonder daar iets aan te hebben (waarna ik de app subiet van vrijwel al mijn devices heb gegooid). En de onzin krijg ik dus allemaal wèl te zien terwijl…

Niets zien wat je wil zien

…parallel daaraan het medium er alles aan heeft gedaan om je niet meer te laten zien wat ik echt wil zien: de updates van al die vrienden, bekenden en verre familieleden die je te weinig ziet. Het zijn vrijwel alleen maar nog advertenties en groepen die interessant voor mij zouden moeten zijn (maar). Eigenlijk begon deze ellende al een hele tijd terug, toen je niet meer automatisch te zien kreeg wat mensen die je volgt posten in de volgorde van dat ze iets posten, maar er een algoritme kwam dat bepaalde wat je ging zien. Eerst als optie, daarna als voorkeursinstelling, en inmiddels als standaard.

De reden hiervoor is natuurlijk evident: als ze zouden laten zien wat je wil zien, dan kiest geen zinnig mens er voor om al die stomme reclame te zien, of al die groepen. Je blijft minder lang hangen en dan verdient het bedrijf er achter minder geld. Dát mag natuurlijk niet gebeuren.

Twitter: hopeloos

Over Twitter hoeven we het nauwelijks te hebben. Het was al een beerput vol discriminatoire drek, sinds het is overgenomen door de opperoligarch uit de States is het tien keer erger. Daarvoor werden de ergste uitwassen tenminste nog gemodereerd. Maar sinds de transformatie naar ‘X’ is het doffe, bittere ellende. En ook hier geldt wat ik hierboven al schreef: het algoritme bepaalt wat je ziet, en dat is niet per se wat je wil zien. Alleen op X krijg ik in plaats van onverklaarbare horloges en Goku vs. Yoda ongevraagd posts van rechtsextremistische engnekken te zien. Hard pass. Ik heb nog een account op één device, waar ik incidenteel inlog om 20 zo links mogelijke meningen te retweeten (voor de balans) waarna ik weer maak dat ik weg kom.

Wat is er nog over?

LinkedIn, de saaie, op werk gerichte social, is zo’n beetje de enige beschaafde optie van de oudere, traditionele socials (naast Facebook en Twitter). Ondanks de focus op werk weten ze bij LinkedIn ook niet alles van je, getuige een ‘job offer’ dat speciaal onder mijn aandacht werd gebracht (winkelmedewerker bij de Douglas parfumerie). Maar dat terzijde. Ik heb het idee dat het er de laatste tijd wel interessanter wordt, er vaker achtergrond of (o jee) politiek en meningen verschijnen (waarschijnlijk van migranten die vertrokken zijn van Twitter vermoed ik) – maar het blijft toch allemaal een beetje droog.

En dan heb je de (relatief) nieuwe Blue Sky & Mastodon, die proberen het gat van Twitter op te vullen. Op zich doen ze het redelijk, het is er gezelliger en beschaafder, maar toch ook beduidend minder interactie dan op Twitter. Helemaal volwaardige vervangers zijn het (nog) niet. En wat is er om het gat van Facebook op te vullen? Om op de hoogte te blijven van vrienden en kennissen, waar je foto’s kan delen, updates kan geven over hoe dingen gaan, en flauwe grappen kan maken die je wel met bekenden kan delen maar niet per se de rest vd wereld? Ik heb geen idee welk medium daar verder geschikt voor is.

Nog een terzijde: ik geloof (maar weet niet zeker) dat de populariteit van weblogs enigszins is verdrongen door de opkomst van socials, met name ‘microblogs’ als Twitter. Social media waren echter ooit ook nuttig voor blogs, als podium om nieuwe content te delen. Helaas zijn er tegenwoordig allemaal omwegen nodig om nog iets van zichtbaar te zijn als je een link naar je blog wil delen. Zo maakt het algoritme posts véél minder zichtbaar als er een link in zit (op zowel Facebook, Twitter als LinkedIn), dus moet je geen link zetten in de originele post, maar zelf reageren op je post en daar je link in zetten. Want de socials geven minder aandacht aan posts die wegleiden van de eigen site, want daar moeten mensen immers blijven want meer daar wordt het geld mee verdiend.

Wat een gedoe allemaal mensen. Wellicht (maar nu preek ik voor eigen parochie) zouden mensen gewoon wat minder op socials moeten hangen, en wat meer op weblogs, in de comments en eventueel het café.

Ter afsluiting…

… wat vragen aan de lezer. Is er een manier om Facebook te blijven gebruiken op een manier dat het nog iets van nut heeft (want die internationale contacten en vage bekenden zitten er veelal nog steeds, wat me weerhoudt van volledig deleten)? Heeft het nog nut om als weblog (Sargasso, bijvoorbeeld*) meer actief te zijn op social media, en zo ja, welke? En weegt het voordeel (stukken die meer worden gelezen) op tegen het bijdragen aan de algehele ellendigheid die veel socials zijn geworden?

Want de voordelen beginnen inmiddels aardig weg te vallen tegen de nadelen. En dan gaat bovenstaande alleen maar over de (persoonlijke) gebruikservaring, en zijn zaken als energieverbruik, negatieve invloed op het mentaal welbevinden van jongeren en de politieke invloed van social media multinationals niet eens meegenomen.

János heeft nog steeds geen houten horloge

*Mhhh die wiki verdient wellicht een keer een update.