Waarom is de politie zo gewelddadig?

ACHTERGROND - Het aardige van een familielid dat bij de politie zit, is dat je nog wel eens op een smakelijk verhaal getrakteerd wordt. Zoals over die keer dat ze ’s nachts naar een mogelijke inbraak gestuurd werden, en een forse kale neger een desktop de deur uit zagen sjouwen.

De man liet de computer meteen vallen om het op een lopen te zetten. Mijn neef er achteraan. Maar hij slaagde er niet in de man in te halen, het ging gelijk op. Zat van de achtervolging, kwam hij op een idee: hij haalde uit met zijn zware, metalen zaklantaarn, zó op het achterhoofd van de verdachte.

Die ging onderuit. Toen hij weer kon praten, terwijl ze hem naar de dienstwagen begeleidden, klaagde hij over hoofdpijn. “Heb je pijn in je hoofd, joh? Heb je je vanavond een beetje te moe gemaakt?” plaagden ze hem. En terwijl hij de auto ingemanoeuvreerd werd: “Pas op je hoofd…” Uiteraard diende de man een klacht in. Die werd keurig afgehandeld en mijn neef kreeg een aantekening in zijn dossier. Nadat zijn commandant hem dat had meegedeeld, volgde er echter geruststellend: “Goed gedaan hoor, Jos.”

Als groentje vertelde hij enthousiast hoe er op het bureau omgesprongen werd met arrestanten die terugpraten: “Wat, grote bek? Oorvijg!” En dan krijgt iemand een tik tegen zijn oor. Dat vond Jos maar wat mooi. Hij keek duidelijk op tegen oudere agenten die ‘m het vak bijbrachten. Zo worden agenten van meet af opgevoed in een cultuur waarin geweld tegen arrestanten volstrekt normaal gevonden wordt.

Ooit moesten Jos en z’n maten een wietkwekerij oprollen. Toen ze aankwamen, was de lading al gevlogen. De twee Marokkaanse broers die de kwekerij uitbaatten, hadden reuze schik. “Nou, waar zijn die plantjes dan, hè? Waar zijn die plantjes dan?”, tartten ze de dienders. De lange arm der wet heeft echter meer pijlen op hun boog. Er werd met de officier van justitie gebeld. Je mag een bakkerij namelijk niet zomaar ombouwen tot iets dat een andere bestemming dient. Daar heb je een vergunning voor nodig. “Pak de hele boel maar in”, liet de officier weten.

Daarop ging een van de broers door het lint. Hij vloog de agenten aan. Toen de ander zag dat zijn broer tegen de grond werd gewerkt sprong hij ook in het gevecht. Dat was een vergissing: al gauw waren er drie à vier agenten met ‘m bezig. “Sla ‘m. Sla ‘m op z’n rug!” riep mijn neef tegen de adspirant-agente, die hij moest begeleiden. Na een aantal flinke klappen met de wapenstok bedacht hij zich dat dit wel eens verkeerd kon aflopen (voor hen, wel te verstaan). “Pepperspray! Pepperspray!”

Toegegeven, ’t is niet altijd makkelijk. Zoals die keer dat mijn neef de orde moest bewaken bij een jaarlijks dorpsfeest in de regio. De burgemeester had bedacht dat eventuele arrestanten maar naar de naburige stad moesten worden gebracht, anders zouden ‘zijn’ agenten er de week erop op worden aangekeken. Daar sta je dan, met vijf agenten te kijken hoe de stemming in de feesttent steeds grimmiger wordt.

Op zeker moment heb je dan acht mensen in de berm liggen, vastgebonden met tie-wraps omdat je door je handboeien heen bent, sta je te wachten tot het arrestantenbusje weer terug is, en moet je psychisch en fysiek weerstand bieden tegen drommen dronken idioten die hun vriendjes horen kermen op het talud. Ga er maar aanstaan, in je zomertenue.

Toen de grote massa de tent uitstroomde, was de hondenbrigade gelukkig al gearriveerd. Wel jammer dat al die mensen naar hun fietsen wilden die áchter de rij stonden waarin de agenten waren opgesteld. Die werden dus gesommeerd een blokje om te lopen – je wilt geen meute achter je als je nog mot verwacht met gajes dat nog moet komen vóór je. Dronken mensen willen niet luisteren en je kunt geen discussie voeren met Jan-en-alleman als er een menigte tegen je aan staat te duwen, dus op een gegeven moment komt dan de wapenstok tevoorschijn. Na twee maal sommeren krijgt iemand een tik op de bovenarm. En als iemand de boodschap dan nog niet begrijpt: nog een keer. En nog eens. Net zolang totdat iemand de biezen pakt.

Uiteindelijk liep dat akkefietje compleet uit de hand toen het echt rauwe geboefte de partytent uit kwam zetten. Mijn neef beschreef een gespierde beer van twee meter met vier beveiligers aan zijn armen en benen. Chaos. Op zeker moment raakten de honden los. Zelfs een politieagent werd lelijk gebeten, naast tal van burgers.

Toen het fiasco de kranten haalde, kon het zwartepieten beginnen. Iedereen wilde zijn straatje schoonvegen. Het makkelijkste is dan de schuld in schoenen van de onderbemande agenten van dienst te schuiven, in plaats van die van de verantwoordelijke burgemeester die de situatie min of meer gecreëerd had door er van meet af aan buiten te willen blijven.

Ik snap best dat politieagent een ondankbaar beroep is. Wat mij echter opvalt, is dat mijn neef volstrekt niet is geleerd kritisch na te denken over zijn eigen gebruik van geweld. Waar de wet dat gebruik van geweld dan wel precies omschreef, wilde ik eens weten. “Iedere burger wordt geacht de wet te kennen!”, blafte hij me toe. Euh, ja, maar dan word jij, als politieagent, toch helemaal geacht de wet te kennen? Lijkt me niet meer dan normaal, dat als je het monopolie op geweld hebt, dat je daar dan ook scrupuleus mee omgaat, dat je daar kritisch over nadenkt, en er nóg eens over nadenkt.

Wat mag er precies wel, wat mag er precies niet? Was het in dit specifieke geval echt nodig? Hadden we het ook anders kunnen doen? Dat soort vragen stel je jezelf toch als agent? Maar niks van dat al. Neef bleef bij zijn enige argument: “Iedere burger wordt geacht de wet te kennen!”

Kortom, neeflief beroept zich op de wet terwijl hij zelf geen idee heeft wat die wet of de geweldsinstructie ook alweer precies zegt, laat staan waar dat dan te vinden is. Typische MBO’er: hij heeft ooit op de politieacademie een instructie gekregen van een trainer, en wat hij daarvan heeft onthouden, dat staat gehouwen in steen.

Die mentaliteit wordt enkel nog bevestigd tijdens je periode in het korps. Je kijkt tegen je meerderen op, des te meer naarmate ze er meer een autoritaire machopersoonlijkheid op nahouden. Kritische vragen worden niet op prijs gesteld. Dat is iets voor geitenwollensokken. De bedrijfscultuur voedt agenten blijkbaar op tot autoritaire persoonlijkheden; fascistjes in de dop.

Gek hè, dat het dan nog wel eens verkeerd afloopt?