OPINIE - Kleine verschuivingen in opiniepeilingen zijn inherent aan het houden van een steekproef en zeggen weinig over veranderingen in de steun die politieke partijen genieten, meent Rens Vliegenthart.
Het is de grootste ergernis van collega-bloggers Armen Hakhverdian en Tom van der Meer: de manier waarop media omgaan met peilingen en het uitvoerig rapporteren en analyseren van niet-significante verschuivingen van één zeteltje. Ik hoef hier waarschijnlijk niet meer uit te leggen dat dit type fluctuaties altijd optreden als je een steekproef in plaats van de populatie onderzoekt en dus waarschijnlijk op toeval berust.
Toch blijven media erover rapporteren, zo ook weer in een ANP bericht dat onlangs door allerlei nationale media werd opgepikt. Waarom is dat zo erg? Allereerst natuurlijk omdat het gewoon misleidende informatie is, en je van (kwaliteits)media mag verwachten dat zij over dit soort zaken correct rapporteren. Maar misschien nog wel meer omdat dit type nieuws een invloed kan hebben op beslissingen van kiezers en op uiteindelijk stemgedrag.
Nieuwseffecten
Hakhverdian en Van der Meer toonden effecten van mediaberichten over peilingen in een experimentele setting aan. Maar er is meer bewijs: VU-wetenschapper Jan Kleinnijenhuis doet met verschillende collega’s al sinds de verkiezingen van 1994 onderzoek naar berichtgeving in verkiezingscampagnes en de effecten van die berichtgeving op kiezersvoorkeuren. Hij onderscheidt daarbij drie typen nieuws: ‘issue-nieuws’ (inhoudelijke berichtgeving), ‘steun-en-kritiek-nieuws’ (over wat politieke actoren van elkaar vinden) en ‘succes en falen’-nieuws. Bij het laatste soort gaat het om beschouwingen over of partijen het goed doen. De berichtgeving over peilingen spelen daarin een belangrijke rol, maar ook de analyse over de politieke verhoudingen die op basis van die peilingen wordt gegeven is een belangrijk component. Deze ‘horse-race’ (politiek als een renwedstrijd tussen paarden) neemt een steeds prominentere plaats in de media.
Maar wat vooral opvalt: keer op keer toont Kleinnijenhuis aan dat dit type berichtgeving de sterkste effecten heeft op stemvoorkeuren. In het boek Nederland vijfstromenland (pdf) over de verkiezingen van 2006 wordt het als volgt geformuleerd: “Uit de resultaten blijkt dat succes de belangrijkste nieuwsfactor is op weg naar nog meer succes. In 2002 en 2003 bleken succesverhalen in de media tijdens de campagne voor een partij ook al cruciaal te zijn. Als er in de media duidelijke winnaars en verliezers worden aangewezen is dit zogenaamde ‘bandwagon’-effect vaak erg sterk” (p. 137-138).
Self-fulfilling prophecy
De bevindingen van Kleinnijenhuis c.s. leggen de vinger op een zere plek. Kennelijk werkt het zo dat als een partij als succesvol wordt afgespiegeld, zij door kiezers ook als meer succesvol wordt gezien en zij ook eerder zullen aangeven op die partij zullen stemmen. Of de interpretatie van peilingen waarop dit type berichtgeving vaak is gebaseerd klopt of niet, is daarbij niet van belang. In feite creëren media een ‘self-fulfilling prophecy’: als een partij (onterecht) als succesvol wordt afgeschilderd, zal zij dat uiteindelijk ook blijken te zijn. Het is daarom niet zo gek dat wij ons bij StukRoodVlees hierom druk blijven maken.
Dit artikel verscheen eerder op Stuk Rood Vlees.
Reacties (3)
Wie de media naar zijn hand zet, is in een democratie de winnaar?
Wat mij nou verbaast is de verbazing over de kwaliteit van de verslaggeving in de ‘kwaliteits’media. Als je ongeveer een derde van de redacteuren ontslaat, zoals de afgelopen jaren bij de ‘kwaliteits’media is gebeurd, dan moet je niet verbaasd zijn als je ‘kwaliteits’ beter weg kunt laten.
Vrijwel alle media zijn inmiddels in handen van bedrijven/eigenaren die meer op speculanten dan op nieuwsmensen lijken. De Volkskrant/NRC/Trouw/… van nu zijn fundamenteel verschillend van die van enkele jaren geleden. Denk ter illustratie even aan het vrijwel onthullen van het adres van die pedofiel in Leiden door de ‘kwaliteits’krant NRC. Dat verkoopt natuurlijk beter dan een genuanceerd artikel over het risico van kindermisbruik, waaruit zou blijken dat de kans hierop binnen de familiekring, kerken, enz. veel groter is dan op misbruik door een loslopende pedofiel in de bosjes.
Waarom zouden ze verkiezingen anders behandelen? Met ’n kop dat PvdA en VVD uit het dal kruipen, verkoop je allicht tien kranten meer.
@2: Ik heb de NRC enkele jaren geleden opgezegd (met pijn in mijn hart). De krant waar ik vanaf ’82 een abo op had. Vanwege wat jij zegt. De volkskrant al jaren eerder, die veranderde in een als progressief vermomde reactionaire krant, wat parallel liep aan de verwording van de PvdA.